Morgunblaðið - 26.07.1988, Blaðsíða 63

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 26. JÚLÍ 1988
63
Blönduvirkjun:
Unnið við undirbún-
ing stíflubyggingar
Byggingu stöðvarhúss lýkur í haust
Mitt fyrsta verkefni
að líta á umbúðamál
Undirbúningur fyrir stiflu-
gerð við Blönduvirkjun er nú i
fullum gangi og er áætlað að
bygging stíflunnar geti hafist
næsta sumar. Unnið er að þétt-
ingu undir stifluna og er ánni
veitt í botnrás framhjá farvegi
sinum á meðan.
Meðan unnið er að þéttingu og
hreinsun jarðvegs fyrir stíflubygg-
inguna við Blönduvirkjun, rennur
Blanda utan farvegar sfns á um 300
metra kafla, að því er Ólafur Jens-
son, hjá Landsvirkjun sagði í sam-
tali við Morgunblaðið. Bráðabirgða-
stífla hefur verið gerð meðan á
þessum undirbúningsframkvæmd-
um stendur og grafinn skurður inn
í bakkann, þar sem áin rennur nú
> einskonar stokki eða botnrás í
lokuðum farvegi. Starfsmenn Hag-
- segir dr. Kristberg Kristbergsson, nýráðinn matvæla-
efnafræðingur hjá Rannsóknarstofnun fiskiðnaðarins
RANNSÓKNARSTOFNUN fiskiðnaðarins hefur fengið til liðs við
sig dr. Kristberg Kristbergsson, matvælaefnafræðing, en hann tók
til starfa við stofnunina nú í byrjun júlí. Kristberg var í hópi þeirra
þriggja sem fyrst luku prófi í matvælafræði frá Háskóla íslands,
en siðan hélt hann til Bandarikjanna þar sem hann lagði stund á
framhaldsnám í matvælaefnafræði og starfaði síðan hjá fyrirtæk-
inu Nabisco Brands Inc., sem m.a. framleiðir Ritz-kexið, sem flest-
ir Islendingar kannast við.
Kristberg lauk námi í matvæla-
fræði frá Háskóla íslands 1979 og
hélt þá utan til náms við Rutgers-
háskólann í New Jersey í Banda-
ríkjunum, en þar hafa margir ís-
lendingar numið, m.a. Dr. Björn
Dagbjartsson, fyrrverandi forstjóri
Rannsóknarstoftiunar fiskiðnaðar-
ins.
„Ég lauk M. Sc. námi 1982 og
varði doktorsritgerð mína í árslok
1984. Þá fékk ég 100 þúsund dala
styrk, til áframhaldandi rannsókna,
frá fyrirtæki sem m.a. átti Del
Monte ávaxtaverksmiðjumar og
Kentucky Fried Chicken. Það fyrir-
tæki sameinaðsist síðan Nabisco
Brands, þar sem ég var ráðinn til
starfa frá 1986.
Ég byrjaði þar sem matvælaefna-
fræðingur og eftir tæpt ár var ég
gerður að yfirmatvælaefnafræðingi
og deildarstjóra yfír rannsóknar-
og þróunardeild sem einnig sá um
tæknilega aðstoð við verksmiðjum-
ar. Nabisco Brands er nú næst
stærsta matvælafyrirtæki Banda-
rílq'anna, á eftir General Foods. Það
rekur verksmiðjur um allan heim
og em starfsmenn þess fleiri en
Islendingar allir.
Miklar breytingar
í íslenskum
matvælaiðnaði
Það er óneitanlega margt sem
gera þarf í fslenskum matvælaiðn-
aði, en þó er gaman að sjá þær
breytingar sem orðið hafa á undan-
fömum ámm. Þegar ég útskrifaðist
héðan frá Háskólanum, fyrir tæpum
tíu ámm, þekktist það varla að fyr-
irtæki hefðu matvælafræðinga í
gæðaeftirliti eða vömþróun. Síðan
hafa útskrifast tæplega 80 mat-
vælafræðingar héðan og starfa þeir
flestir við fyrirtæki hér á landi. Á
þeim tíma, sem ég var að læra hér
heima, var ástandið í mörgum mat-
vælafyrirtækjum ákaflega slæmt.
Ég get nefnt sem dæmi heimsókn
matvælafræðinema í niðursuðu-
verksmiðju nokkra, en þar var var-
an soðin eftir höppum og glöppum
og útlit látið ráða, en ekki hirt um
útreikninga á suðutíma. Við niður-
suðu þarf að sjóða matvælin mátu-
lega lengi til að dreþa hættulega
gerla en alls ekki of mikið, til að
draga ekki úr gæðum og næringar-
gildi þeirra. Utreikningar á suðu-
tíma em innan starfssviðs matvæla-
fræðinga, en þeir em gerðir út frá
hitaleiðni þess sem soðið er hveiju
sinni.
Þarf að fullvinna
vöruna hér
Matvælaiðnaðurinn er og verður
burðarás í íslensku atvinnulífí og
þaðan kemur stór hluti gjaldeyris-
tekna okkar. Þar stendur fískiðnað-
urinn fremst í flokki og hvorki ál-
né kísilframleiðsla kemur til með
að breyta því. En það er gífurlega
margt sem á eftir að gera í íslensk-
um fisk- og matvælaiðnaði. Eins
og markaðurinn er nú emm við
fyrst og fremst heildsalar á físki.
Það þarf að gera átak til að full-
vinna vömna hér heima og þá sérs-
taklega fískinn. Að vísu koma tolla-
múrar oft í veg fyrir að það borgi
sig, og á það sérstaklega við um
Bandaríkjamarkað. En við getum
fullunnið fískinn í okkar eigin verk-
smiðjum þar í landi, eins og bæði
SH og Sambandið hafa gert. Þetta
á heldur ekki við um öll ríki og það
þarf að gera meira af því að selja
fisk í neytendapakkningum og nýta
til þess innlenda tækni. íslensk fyr-
irtæki, t.d. Marel og Traust hf.,
hafa sýnt að við getum búið til ein-
hver ftillkomnustu tæki sem völ er
á til vinnslu og pökkunar, en það
er mjög mikilvægt að koma vömnni
í umbúðir sem auka verðgildi henn-
ar.
Á Rannsóknarstofnun fískiðnað-
arins fara fram tvenns konar rann-
sóknir. Annars vegar langtíma-
rannsóknir, sem íjármagnaðar em
af ríkinu að langmestu leyti, og
hins vegar skammtímarannsóknir,
sem skila fljótt arði. Þessar rann-
sóknir fara þó oft saman eins og
t.d. rannsóknir á hvötum (ensímum)
og notkun þeirra við roð- og himnu-
flettingu. Þessar aðferðir em bæði
tiltölulega fljótvirkar og spara
vinnuafl.
Eftirlitið til
fyrirtækjanna
Fyrir utan gmnnrannsóknir og
vömþróun er talsvert gert af þjón-
ustumælingum og einnig lagmetis-
athuganir og útgáfa útflutnings-
vottorða fyrir þá vöra. Eftirlitið
þyrfti að færast í auknum mæli út
í iðnaðinn, þ.e. fyrirtækin þyrftu
að ráða til sín fleiri matvælafræð-
inga. Þá gæti Rannsóknarstofnunin
einbeitt sér í ríkari mæli að rann-
sóknum, t.d. vöm— og vinnsluþróun
fyrir fiskiðnaðinn.
Fyrsta verkefni mitt hér verður
að líta á umbúðamál. Ég starfaði í
fímm ár við ráðgjöf í umbúðamálum
á meðan ég var í námi úti í Banda-
ríkjunum. Til að þjóna tilgangi
sínum sem best þurfa umbúðir að
uppfylla ákveðin skilyrði. Þærþurfa
að veija vömna gegn skemmdum
en jafnframt að vera sem ódýrast-
ar. Neytendapakkningar þurfa líka
að selja vömna, en skemmtiiegar
virkis, sem er verktaki stíflufram-
kvæmdanna, geta því athafnað sig
á þurm svæði í árfarveginum.
Bráðabirgðastíflan verður svo rofín
í haust á meðan framkvæmdir
liggja niðri. Bygging sjálfrar
stíflunnar hefst sumarið 1989 og
er áætlað að henni ljúki haustið
1991.
Framkvæmdir em í garigi við
tvær aðrar stíflur við Blönduvirkju
og em þær við Kolkukvísl og Gilsá.
Þessar ár em þó ekki það vatns-
miklar að veita þurfí ánum framhjá
farvegum sínum, heldur er því vatni
sem safnast saman dælt burt.
Búið er að ganga frá öllum
greftri jarð- og frárennslisgangna
við stöðvarhúsið og verður allri
byggingarvinnu við það lokið nú í
haust. Stöðvarhúsið er neðanjarðar.
Auglýsingar í Daglegt líf þurfa að hafa
borist fyrir kl. 12.00. á föstudögum og
í blaðið Á dagskrá fyrir kl. 12.00
á miðvikudögum.
tf
v
blaé allra landsmanna
Morgunblaðið/BJE
Kristberg Kristbergsson, matvælaefnafræðingur hjá Rannsóknar-
stofnun fiskiðnaðarins.
umbúðir em forsenda þess að hægt
sé að fá fólk til að kaupa nýja vöm-
tegund. Þessu máli hefur ekki verið
sinnt neitt sérstaklega hér og
kannski famar óþarflega dýrar leið-
ir að settu marki. Verð og eiginleik-
ar umbúða em mjög mismunandi
og mikilvægt að rétt sé valið svo
viðkomandi pakkningar þjóni sem
best sínum tilgangi en séu ekki
óþarflega dýrar.
Þrátt fyrir að fískiskipafloti okk-
ar sé kannski of stór er stýring fisk-
veiða hér við land einhver sú besta
í heiminum og nýting fiskstofna
skynsamlegri en á mörgum öðmm
stöðum. Þó þarf að reyna að stefna
að því að nýta aflann enn betur en
gert hefur verið og selja fremur í
neytendaumbúðum en heildsölu-
pakkningum þar sem hægt er að
koma því við.
Hér á Rannsóknarstofnuninni
em mörg verkefni framundan. Má
þar nefna þróun fóðurs fyrir eldis-
físk og þróun loðdýrafóðurs, en
mikils er að vænta af fiskeldi hér
á landi þó það hefi e.t.v. farið helst
til hratt af stað. Stefnt er að bættri
nýtingu aflans og verðmætaaaVjfc
ingu, svo og nýtingu áður ónýttra
sjávarafurða. Fýrir nokkmm ámm
vom gerðar tilraunir með kolmuna
og loðnu, sem við viljum gjaman
geta unnið í verðmeiri matvæii en
dýrafóður. í samvinnu við Háskóia
íslands og Iðntæknistofnun standa
yfír tilraunir í líftækniiðnaði, sem
kostaðar em af Rannsóknarsjóði
rannsóknarráðs, m.a. í sambandi
við vinnslu á hvötum úr fiskúrgangi
sem síðan má væntanlega nýta í
fiskiðnaði" sagði Kristberg Krist^
bergsson.