Morgunblaðið - 15.09.1988, Page 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 15. SEPTEMBER 1988
Kanadískir búsetar:
50.000 íbúðir í samvinnuhúsum
Samvinnuhúsnæði í Lynne Valley í Vancouver á vesturströnd Kanada.
eftir Sigmar Þormar
Kanadamenn fara sínar eigin
leiðir í ýmsum málum þrátt fyrir
mikil áhrif bandariskrar markaðs-
hyggju í efnahagslífi landsins. Hús-
næðismál eru sérstaklega áhuga-
verð í þessu sambandi. Verulegum
fjármunum er veitt til skipulags
bæja og borga. Kanadískar borgir
eru snyrtilegar og lausar við nið-
umídd fátækrahverfi (á ensku
„slums"). Glæpatíðni í kanadfskum
stórborgum líkt og Toronto er mun
lægri en í bandarískum borgum.
I Kanada hefur einnig verið kom-
ið á öflugu félagslegu íbúðakerfi.
Svokallað samvinnuhúsnæðiskerfi
(á ensku „co-operative housing")
hefur innan sinna vébanda yfir
50.000 íbúðir. Svipað fyrirkomulag
virðist ríkja þar og íslensku samtök-
in „Búseti" ætla að starfa sam-
kvæmt. íbúar hafa búseturétt, taka
þátt í rekstri samtakanna, en telj-
ast hvorki leigjendur né eigendur.
Hér verður rætt um markmið og
starf kanadfska samvinnuhús-
nasðiskerfísins.
Samvinnuhúsnæði
Samvinnuhúsnæðiskerfíð á að
hluta til rætur í samvinnuhreyfingu
vesturfylkjanna. í Kanada varð
samvinnuhreyfingin sterkust meðal
smábænda í komræktarhéruðum
landsins, en minna ber á henni í
stórborgum landsins. Húsnæðis-
kerfíð er þó að mestu sjálfstætt
rekstrarlega séð og samvinnuhús-
næði f húsnæðisfélögum er dreift
um allar helstu borgir landsins.
Félagslegt húsnæði hefur verið
til staðar í ýmsu formi í Kanada
um langt skeið. Þetta húsnæði er
þó oftast skapað fyrir fólk með sér-
þarfir eða sem illa er statt fjár-
hagslega. Upphaf húsnæðiskerfis-
ins sem hér er til umræðu verður
hinsvegar að rekja til ársins 1966.
í Willow Park-hverfi í Winnipeg var
fyrsta samvinnuhúsnæðið fyrir al-
mennar fjölskyldur tekið í notkun.
Síðan þá hefur útbreiðsla hús-
næðis af þessu tagi verið ör. Skipu-
lag þess felst í því að byggðir eru,
eða keyptir, oftast nokkrir tugir
fbúða á sama stað. Myndað er hús-
næðisfélag sem virðist rekið að
mestu sjálfstætt af íbúunum. í lok
síðasta árs skiptust rúmlega 50.000
íbúðir niður á 1.252 húsnæðisfélög.
Daglegur rekstur
Landssamtök („Co-operative ho-
using foundation") hafa eftirlit með
starfseminni og sjá um upplýsinga-
miðlun. Samtökin gefa út fréttabréf
og vinna að almennum hagsmuna-
málum. Þau virðast hinsvegar lítið
skipta sér af rekstri hvers hús-
næðisfélags.
í Kanada er eftirsótt að komast
í samvinnuhúsnæði. Sótt er um inn-
göngu til húsnæðisfélags á hveijum
stað. Að sögn Landssamtaka hús-
næðissamvinnumanna þurfa um-
sækjendur að sýna vilja til að starfa
með öðrum að uppbyggingu hús-
næðisfélagsins. Við inngöngu er
greitt lágt inngöngugjald, sem er
sfðan endurgreitt ef meðlimur óskar
eftir að flytjast burt.
Forsvarsmenn húsnæðiskerfisins
segja að ágætlega gangi að fá fólk
til að taka þátt í daglegu starfi.
Samkvæmt könnun frá 1976 höfðu
25% félaga setið f stjóm húsnæðis-
félaga, 67% tóku þátt í samkvæm-
islífi á vegum samvinnuhúsnæðis-
ins, 50% höfðu lagt fram vinnu
gegn greiðslu eða í sjálfboðavinnu
og 75% höfðu tekið þátt í a.m.k.
einum aðalfundi.
Háð opinberri fyrirgreiðslu
Opinber fyrirgreiðsla þarf að
koma til við stofnun húsnæðisfé-
lags. Venjulega eru veitt Iangtíma-
lán (til 50 ára) á lægri vöxtum en
tíðkast á hinum almenna markaði.
Opinber fjárstyrkur til hönnunar-
vinnu er veittur við stofnun hvers
húsnæðisfélags. Bent er hins vegar
á að samvinnuhúsnæði spari hinu
opinbera fé t.d. vegna þess að þang-
að flytji lágtekjufólk sem hið opin-
bera þyrfti annars að aðstoða með
húsnæði. Viðhald, kostnaður af
daglegum rekstri og afborganir af
lánum eru sfðan f höndum þeirra
sem búa í samvinnuhúsnæðinu.
Félagsleg markmið
Kostir þessa húsnæðiskerfis fram
yfir eignar- og leiguhúsnæði telja
Kanadamenn að séu fjölmargir.
Húsnæði samvinnumanna er ein-
göngu heimili en ekki fjárfesting
til að braska með.
Vist í samvinnuhúsnæði á að efla
félagsþroska. Mikið er lagt upp úr
almennri þátttöku í rekstri hús-
næðisins. Lögð er áhersla á eflingu
nágrannasamskipta og félagsstarf
t.d. meðal bama er hluti af starfí
hvers húsnæðisfélags.
Reynt er að fá fólk úr ólíkum
tekjuhópum til að búa í hveiju hús-
næðisfélagi. Með því er reynt að
bijóta niður skiptingu í íbúðahverfi
ríkra og fátækra sem svo algeng
eru í stórborgum Ameríku.
Bygging samvinnuhúsnæðis hef-
ur á nokkrum stöðum breytt endur-
skipulagningu gamalla hverfa og
tryggt að íbúar hafa ekki þurft að
flytjast burtu. íbúar í Milton
Park-hverfinu í Montreal kömu t.d.
í veg fyrir að hverfí þeirra yrði rif-
ið niður og endurskipulagt með því
að koma á fót samvinnuhúsnæði.
Þróunarstarf í þriðja heiminum
er hlutverk sem ýmsir félagsmenn
húsnæðiskeifisins hafa tekið að sér
að undanfömu. Með því að miðla
af reynslunni í Kanada hefur verið
aðstoðað við að byggja upp félags-
legt húsnæði í þróunarlöndum.
Lokaorð
í Kanada hafa verið gerðar
áhugaverðar tilraunir í húsnæðis-
málum. Samvinnuhúsnæðiskerfið
þar í landi hefur meira en 30 ára
sögu að baki. í smiðju Kanada-
manna má því sækja áhugaverða
reynslu af uppbyggingu búseturétt-
arhúsnæðis.
Helsta heimild:
„Canada’s Housing Co-operatives: An Alt-
emative Approach to Resolving Community
Problems" skýrsla útg. af „Co-Operative
Housing Foundation of Canada”.
Höfundur er þjóðfélagsfræðingur
sem stundaðinám ÍKanada.
Kjötvinnsla Jónasar Þórs hf.
Hella:
Yiðurkenn-
ingar fyrir
góða um-
gengni og
fegrun
umhverfis
Selfossi.
NÝLEGA voru afhentar viður-
kenningar fyrir góða um-
gengni lóða og snyrtileg mann-
virki í Rangárvallahreppi. Einu
fyrirtæki var veitt viðurkenn-
ing, einu sveitaheimili og hús-
eiganda í þéttbýli.
Garður hjónanna Svölu Guð-
mundsdóttur og Sverris Haralds-
Sigurður Oskarsson og Eygló Guðmundsdóttir í garði sínum á
Heiðvangi 6 á Hellu.
Horft yfir garðinn hjá bænum Selsundi. Morgunbiaðið/SigurðurJðnsson
sonar í Selsundi á Rangárvöllum
fékk viðurkenningu. Bærinn
stendur undir hraunjaðri og garð-
urinn er skemmtileg andstæða við
úfinn hraunjaðarinn. Garðurinn
er skreyttur sérkennilegum stein-
um og með einni hlið hans er þráð-
beinn og snyrtilegur hlaðinn garð-
ur.
Hjónin Eygló Guðmundsdóttir
og Sigurður óskarsson á Heið-
vangi 6 á Hellu fengu viðurkenn-
ingu fyrir garð sinn og snyrtilega
húseign. í garðinum er brekka
sem gefur honum tilbreytingu þar
og víðar eru styttur til skrauts,
sem húsbóndinn hefur gert sjálfur
auk fleiri skreytinga við húsið.
Það var Kjötvinnsla Jónasar
Þórs hf. sem fékk viðurkenningu
fyrir snyrtilega umgengni um hús
og lóð. Veiting viðurkenninga
þessara er árlegur viðburður í
Rangárvallahreppi og er í höndum
umhverfisnefndar hreppsins.
- Sig.Jóns.