Morgunblaðið - 15.09.1988, Qupperneq 40

MORGUNBLAÐIÐ, PIMMTUDAGUR 15. SEPTEMBER 1988

Plnrgi Útgefandi Árvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Aðstoðarritstjóri Björn Bjarnason.
Fulltrúarritstjóra Þorbjörn Guðmundsson, BjörnJóhannsson, ÁrniJörgensen.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 800 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 70 kr. eintakið.
Gömul úrræði
Segja má, að þjóðfélagið hafi
verið á öðrum endanum í
nokkrar vikur vegna fyrirhug-
aðra aðgerða ríkisstjómarinnar
í efnahagsmálum. Sérstök ráð-
gjafamefnd var sett á fót, skip-
uð fulltrúum atvinnulífsins, mik-
il fundahöld hafa verið hjá
stjómarflokkunum, sérfræðing-
ar hafa verið að störfum o.s.frv.
Miðað við hin miklu umsvif og
yfírlýsingar ráðherra hefði mátt
ætla, að stefnt væri að efna-
hagsaðgerðum, sem hefðu var-
anlega þýðingu. Því miður virð-
ist svo ekki vera. í þeim hug-
myndum, sem komið hafa fram
innan ríkisstjómarinnar örlar
ekki á nýjum hugmjmdum eða
viðleitni til þess að ráðast að rót
vandans, heldur er bersýnilega
stefnt að bráðabirgðaráðstöfun-
um, sem duga í nokkra mánuði.
Þá bætir það ekki úr skák, að
margar þeirra hafa verið full-
reyndar áður og ekki skilað ár-
angri.
Um síðustu mánaðamót var
sett á verðstöðvun í einn mán-
uð. í þeim tillögum, sem fyrir
liggja, er ýmist stefnt að áfram-
haldandi verðstöðvun eða mjög
ströngu aðhaldi að verðlagi.
Verðstöðvun var tízkufyrirbæri
í efnahagsaðgerðum fyrir all-
löngu. Þetta þótti gott ráð til
þess að leysa aðkallandi vanda-
mál í skamman tíma. Þegar
verðstöðvanir höfðu verið í gildi
við og við í langan tíma var
mönnum orðið ljóst, að þær urðu
til þess að auka á erfíðleika í
stað þess að draga úr þeim.
Verðstöðvanir þessar skekktu
allan rekstur fyrirtælg'a og opin-
berra stofnana. Þessir aðilar
söfnuðu miklum skuldum vegna
tapreksturs vegna verðstöðvana
og greiddu háa vexti af þeim
skuldum. Loks brast verðstöðv-
unarstíflan og þá urðu hækkan-
ir að verða mun meiri en ella
hefði orðið. Sýnt var fram á það
í rekstri nokkurra opinberra fyr-
irtækja, að gjaldskrár þeirra
hækkuðu meira en þær hefðu
þurft að gera vegna verðstöðv-
ana.
Nú á að reyna verðstöðvun á
ný, þótt þær hafí verið fullreynd-
ar og hafí augljóslega gengið
sér til húðar, sem aðgerð í efna-
hagsmálum. Hvers vegna? Þetta
er auðvitað ekkert annað en
uppgjöf.
Það er alveg ljóst af tillögum
Alþýðuflokks og Framsóknar-
flokks, að stefnt er að því að
lækka raunvexti með handafli
eins og það hefur verið orðað.
Það er líka ljóst, að Sjálfstæðis-
flokkurinn er búinn að sætta sig
við að taka þátt í slíkri aðgerð.
Reynslan af miðstýrðu vaxta-
kerfí er hörmuleg. Afleiðingin
af því var orðin sú, að það var
einfaldlega ekkert fjármagn til
í bankakerfínu. Fólk hætti að
spara peninga en reyndi að
koma þeim í önnur verðmæti.
Eftir að vaxtafrelsið kom til
sögunnar stóijókst spamaður-
inn. Hins vegar hafa raunvextir
verið mjög háir og hinn frjálsi
markaður hefur ekki megnað
að lækka þá. En hvers vegna
ekki? Ástæðan er auðvitað sú,
að ríkissjóður hefur haldið raun-
vöxtum svo háum vegna þess,
að eftirspum ríkissjóðs eftir
Qármagni hefur verið gífurleg.
Ef slegið hefði verið á þá eftir-
spum er útilokað annað en vext-
ir hefðu lækkað. Nú á hins veg-
ar að taka upp fyrri siði og mið-
stýra vöxtum, þótt staðreynd sé
að það vaxtakerfí hafí fyrir
löngu gengið sér til húðar.
Sjálfstæðisflokkurinn vill
gengislækkun nú, þótt gengis-
breytingin í maí hafí verið ein-
hver misheppnaðasta efnahags-
aðgerð síðari tfma. Em líkur til
þess að hún heppnist nú? Al-
þýðuflokkur og Framsóknar-
flokkur vilja taka upp stórfellda
millifærslu. Það verður að fara
fjóra áratugi aftur í tímann til
þess að fínna tímabil, þegar slík
millifærsla var höfuðatriði í
efnahagsráðstöfunum hér. Með
Viðreisninni var millifærslu- og
uppbótakerfíð, sem hafði reynzt
með eindæmum illa, þurrkað út.
Nú á að taka það upp á ný í
einhveiju formi!
Stjómarflokkamir hafa hins
vegar ekki einbeitt sér að því
verkefni að skera niður ríkisút-
gjöldin, sem þó er bersýnilega
lykillinn að lausn hins heimatil-
búna efnahagsvanda okkar ís-
lendinga. Þeir hafa heldur ekki
einbeitt sér að því verkefni að
knýja fram grundvallarbreyt-
ingar í rekstri sjávarútvegs og
fískvinnslu, sem þó er annar
höfuðþáttur í frambúðarlausn
vandamála atvinnulífsins.
Það er auðvitað ljóst, að ríkis-
stjómin kemst ekki út úr þeim
farvegi, sem hún er komin í með
efnahagsúrræði. Eina spuming-
in, sem eftir stendur er sú, hvort
stjómarflokkunum takist að
samræma sjónarmið sín, eða
hvort ríkisstjómin fer frá næstu
daga. Hvað sem því líður sýnist
fullreynt, að þessi ríkisstjóm
hefur ekki bolmagn til þess að
taka á vandamálum efnahags-
lífsins með þeim hætti að varan-
legur árangur náist.
Sauðfjárslátrun:
Slátrað verðm* í 37
sláturhúsum í haust
SLÁTRUN er nú hafin í flestum þeim sláturhúsum sem siátrað verð-
ur í nú i haust, og eftir næstu helgi verður slátrun væntanlega kom-
inn i fullan gang um land allt, en þá verður búið að rétta á flestum
stöðum. Á þessu hausti fer slátrun fram i 37 sláturhúsum, sem feng-
ið hafa leyfi til slátrunar, en í haust verður ekki slátrað í sex slátur-
húsum sem slátrað var í á síðastliðnu hausti, þar sem þau hafa ósk-
að eftir úreldingu samkvæmt tilboði landbúnaðarráðuneytisins.
Allar líkur benda nú'til þess að
ekki verði neitt nýtt kjöt sett á
markað fyrr en eftir næstu mánað-
armót þegar verðstöðvun á að ljúka.
Jón Gunnar Jónsson, framleiðslu-
stjóri hjá Sláturfélagi Suðurlands
sagði í samtali við Morgunblaðið,
að á meðan hvorki væri komið nýtt
verð á kjötið né heldur væri vitað
hvað ætti að greiða bændum, þá
væri ógjömingur að selja nýja kjö-
tið.
„Ef nýja kjötið væri selt á verði
frá því í júní, og síðan gert upp við
bændur á einhveiju verði sem hugs-
anlega kemur í október, þá myndi
mismunurinn verða allt of mikill
fyrir sláturleyfíshafa, og er þá ver-
ið að tala um eitthvað í kringum
20 krónur sem myndu tapast á
hvert kíló. Við höfum aftur á móti
lofað bændum því að allir þeir sem
leggja inn til okkar fái samskonar
uppgjör, og ekki verður gerður
neinn greinarmunur á því hvort
þeir leggja inn fyrir 1. október eða
eftir. Af þessu leiðir að við verðum
jafnframt að selja allt kjötið á sama
verði, og því bendir allt til þess í
dag, að kjöt af því sem slátrað verð-
ur fyrir mánaðarmót verði sett í
frystigeymslur," sagði Jón Gunnar.
Af þeim sláturleyfíshöfum sem
stunda sauðfjárslátrun nú í haust
eru samtals 16 sem hlotið hafa lög-
gildingu, en 21 sláturhús er rekið
á undanþágu. Sláturleyfíshafar sem
hlotið hafa löggildingu eru: Kaup-
félag Borgfírðinga, Afurðastöðin
Búðardal hf, Barðinn hf, Þingeyri,
Kaupfélag Steingrímsfjarðar
Hólmavík, Kaupfélag V-Húnvetn-
inga Hvammstanga, Sláturfélag
A-Húnvetninga Blönduósi, Kaup-
félag Skagfírðinga Sauðárkróki,
Kaupfélag Eyfírðinga Akureyri,
Kaupfélag Þingeyinga Húsavík,
Kaupfélag N-Þingeyinga Kópaskeri
(KEA leigir aðstöðuna), Sláturfélag
Suðurfjarða Breiðdalsvík, Kaup-
félag A-Skaftfellinga Höfn, Slátur-
félag Suðurlands Kirkjubæjar-
klaustri, Vík, Hvolsvelli og Selfossi.
Þau sláturhús sem rekin eru á
undanþágu reu: Sláturfélag Snæ-
fellinga Stykkishólmi, Kaupfélag
Saurbæinga Saurbæ, Kaupfélag
Króksfjarðar Króksfíarðamesi,
Sláturfélag V-Barðstrendinga Pat-
reksfirði, Sláturhús Einars Guð-
fínnssonar Bolungarvík, Kaupfélag
Strandamanna Norðurfírði, Kaup-
félag Bitrufjarðar Óspakseyri,
Kaupfélag Hrútfirðinga Borðeyri,
Slátursamlag Skagfírðinga, Kaup-
félag Eyfírðinga Dalvík, Kaupfélag
Langnesinga Þórshöfn, Kaupfélag
Vopnafíarðar, Kaupfélag Héraðs-
búa Egilsstöðum, Kaupfélag Hér-
aðsbúa Reyðarfírði, Kaupfélag Hér-
aðsbúa Fossvöllum, Kaupfélag Fá-
skrúðsfírðinga Fáskrúðsfírði, Kaup-
félag A-Skaftfellinga, Fagurhól-
smýri, Sláturhúsið Höfn Selfossi,
Þríhymingur Þykkvabæ, Sláturfé-
lag Suðurlands Laugarási og Slát-
urfélag Suðurlands Laxárbrú.
Eftirtalin sláturhús hafa óskað
úreldingar nú í haust: Kaupfélag
Önfírðinga Flateyri, Verslunarfélag
Austurlands Fellabæ, Kaupfélagið
Fram Neskaupsstað, Kaupfélag
A-Skaftfellinga Djúpavogi, Slátur-
félagið Vík og Kaupfélag Suður-
nesja Grindavík.
Konur og karlar á Norðurlöndum:
Laun kvenna 50 til
70% af launum karla
Konur frekar í hlutastörfum
Atvinnuþátttaka kvenna á
Norðurlöndum er mest í Sviþjóð,
83%, en minnst i Noregi, 73%,
að því er segir í bókinni „Konur
og karlar á Norðurlöndum".
Hlutastörf eru mun algengari
meðal kvenna en karla. Fjórar
af hveijum tíu konum í launuðu
starfi í Danmörku, íslandi og
Svíþjóð vinna innan við 35 tima
á viku, fimm af tíu i Noregi en
tæplega tvær i Finnlandi. Aðeins
5% norrænna karla vinna hluta-
störf.
í Danmörku, Finnlandi og
Sviþjóð eru tekjur kvenna 70%
af tekjum karla, í Noregi 60%
og á Islandi 50%.
Bættar samgöng-
ur í Strandasýslu
uxi__n. ^
Hólmavík.
Á liðnu sumri var lagt bundið
slitlag á Strandaveg í Bitrufírði og
á Stikuhálsi. Á Steingrímsfjarðar-
heiði var einnig lagt bundið slitlag
og hafíst handa við styrkingu á
Stikuhálsi norðan Þambárvalla.
Mjög mikil bót var fyrir vegfar-
endur er leið eiga um veginn milli
Hólmavíkur og Brúar í Hrútafirði,
á liðnu sumri, er lagt var bundið
slitlag á veginn í Bitrufírði og á
Stikuhálsi. Vegurinn í Bitrufírði var
styrktur í fyrra og var þá um leið
ákveðið að leggja á hann bundið
slitlag árið 1988. Þessi vegarkafli
er um 8 km og nær utan við bæinn
Bræðrabrekku og sunnan við
Krossá í Bitrufírði. Vegurinn um
Stikuháls, að sunnanverðu, var
einnig lagður bundnu slitlagi eða
um 6 km niður í Skálholtsvík. Vega-
gerðin á Hólmavík og flokkur í
Reykjavík sáu um verkið. Á
Steingrímsfjarðarheiði unnu sömu
flokkar að lagningu bundins slitlags
ásamt flokki frá Isafirði. Á heiðina
var lagður 19 km hluti vegarins.
Við veginn um Selströnd, um 2
km, var unnið í sumar og var því
verki lokið í júlí. Verkið unnu Jón
og Magnús sf. á Ísafírði. Vegurinn
þama hefur verið hækkaður tölu-
vert og vegarstæði breytt frá því
sem áður var.
Nýbyggingu á veginum um
Stikuháls norðan við bæinn Þamb-
árvelli var hafíst handa við í sum-
ar. Vegarkafli þessi er um 2!/2 km
og Höttur hf. í Hrútafírði vinnur
það verk. Áætlað er að verkinu
verði lokið um miðjan september.
Einnig hefur verið unnið við veginn
í Steinadal og hefur gamall vegar-
kafli þar verið grafínn upp og
styrktur. Vegagerðin á Hólmavík
vann það verk.
- BRS
íbúatala Norðurlanda hefur tvö-
faldast á þessari öld, segir í bókinni
„Konur og karlar á Norðurlöndum".
Meðalaldur fólks á Norðurlöndum
er hærri en í öðrum ríkjum, að Jap-
an undanskyldu. Meðalævi kvenna
er lengri en karla. Munurinn er
mestur í Noregi 8 ár, minnstur á
íslandi 5 ár. Talið er að íbúum
fjölgi áfram hér á landi og í Nor-
egi, en fækki á hinum Norðurlönd-
unum í byijun næstu aldar. Hlut-
fall bama og unglinga í mannijölda
fer minnkandi en hlutfall aldraðra
vex. Sjöunda hver móðir með böm
á framfæri er einstæð, en aðeins
2-4% karla.
Val fólks á námsbrautum er sagt
kynbundið. Konur velji fremur bók-
menntagreinar, karlar raungreinar.
Sama kemur fram í starfsvali há-
skólamenntaðs fólks. Konur em í
meirihluta í heilbrigðiskerfínu,
kennslu og hugvísindum, karlar í
tæknistörfum og raunvísindum.
Konur eru í tveim af hveijum þrem-
ur opinberum störfum í Danmörku,
Finnlandi og Svíþjóð. Karlar sitja í
teimur af hveijum þremur störfum
hjá einkafyrirtækjum.
Karlar hafa meiri frítíma en kon-
ur að sögn bókarinnar. Þeir veija
frítíma einkum til íþrótta, konur
frekar til menningarmála.
Hlutur kvenna í opinberum
nefndum og stjómum er mestur i
Danmörku og Noregi, 31%, lægstur
á íslandi, 11%.
Land og synir gefin
út í skólabókaútgáfu
BÓKAÚTGÁFAN Reykholt hf.
hefur gefið út skáldsögu Indriða
G. Þorsteinssonar, Land og syni,
í útgáfu sem sérstaklega er ætluð
skólum. Gunnar Stefánsson ann-
aðist útgáfuna.
Saga þessi gerist í sveit á kreppu-
árunum og er eitt helsta skáldverk
höfundar. Umsjónarmaður útgáfu
ritar inngang að sögunni þar sem
gerð er grein fyrir sögulegu baksviði
verksins, einnig rakinn ferill höfund-
ar, lýst öðrum verkum hans og
tengslum þeirra við Land og syni.
Loks er drepið á nokkur listræn ein-
kenni sögunnar. Athugunarefni fyrir
nemendur eru aftan við hvem kafla
og orðskýringar fylgja. Loks eru
heildarverkefni og skrá um heimild-
amt.
Land og synir kom fyrst út árið
1963 og er þetta þriðja útgáfa sög-
unnar. Hún var kvikmynduð árið
1979 undir stjóm Ágústs Guðmunds-
sonar. Sú mynd var frumsýnd í árs-
byijun 1980 og hlaut á sínum tíma
metaðsókn. Hefur hún verið sýnd
víða um lönd. Kvikmyndin er tiltæk
á myndbandi hjá Námsgagnastofnun
handa skólum sem taka söguna til
lestrar. Land og synir er 160 blaðsí-
ður. Prenthúsið prentaði. Kápa er
unnin úr mynd úr kvikmyndinni.
Námsgagnastofnun mun dreifa bók-
inni til skóla.
(Fréttatilkynning)