Morgunblaðið - 20.10.1988, Page 33

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 20. OKTÓBER 1988
33
„Geysilega ör þróun
er í hafrannsóknum“
„TÆKNIÞRÓUN í hafrannsókn-
um er geysilega ör. Til dæmis
eru rannsóknadufl og neðansjáv-
armyndavélar mun fullkomnari
nú en fyrir nokkrum árum,“
sagði Richard J. Bowen, skip-
stjóri á rannsóknaskipinu Knorr,
í samtali við Morgunblaðið. „Við
fundum Titanic með neðansjáv-
armyndavél á 3.700 metra dýpi
640 kílómetrum undan strönd
Nýfundnalands árið 1985,“ sagði
3 vera
lálinu
velli. Ætluðu fyrirtæki almennt að
haga viðskiptum á annan hátt, hlýt-
ur það að vera alvarlegt mál fyrir
þau sjálf, þegar til lengri tíma er
litið," sagði Halldór Ásgrímsson.
Bowen. Titanic var stærsta far-
þegaskip í heimi þegar það sökk
árið 1912. Knorr fór frá
Reykjavík til heimahafiiar í
Bandarikjunum í gær, en eitt ár
er liðið siðan það fór þaðan í
rannsóknarleiðangur.
„Á síðastliðnu ári höfum við til
dæmis leitað með neðansjávar-
myndavél að sokknum rómverskum
skipum í Miðjarðarhafínu, rannsak-
að hitakærar örverur við neðansjáv-
arhveri hjá Sikiley og geislavirkni
í Svartahafínu," sagði Bowen. „Með
neðansjávarmyndavélum opnast
margir möguleikar. Til dæmis er
hægt að fínna njósnadufl með þeim.
Síðasta verkefni okkar var að
athuga um rannsóknadufl við Sval-
barða en þau mæla til dæmis hita
og seltu sjávar. Nú er hægt að láta
slík dufl koma upp á yfírborðið einu
sinni á sólarhring til að gefa gervi-
tunglum upplýsingar. Einnig er
hægt að gefa duflunum nýjar „skip-
anir“ í gegnum gervitunglin," sagði
Richard J. Bowen.
Knorr er í eigu bandaríska sjó-
hersins en hafrannsóknastofnunin
Woods Hole í Massachusetts í
Bandaríkunum sér um rekstur
skipsins. í áhöfn þess eru 25 menn
og 24 vísindamenn geta farið í
hvem rannsóknarleiðangur. Knorr
var smíðað árið 1969. Það er 74,6
metra langt og ristir 16 fet. Aðal-
vél skipsins er 2.500 hestöfl.
fcækjasamsteypan Tengelmann:
/arafiirðir að nýju
stingn um lok hvalveiða
réti Elfasabetu Ólafsdóttur.
veiðanna og fulltrúi Tengelmann
sagði frá þeirri eindregnu afstöðu
fyrirtækisins, að kaupa ekki sjávar-
afurðir af íslendingum, héldu þeir
hvalveiðum áfram," sagði Theodór
Halldórsson, framkvæmdastjóri
Sölustofnunar lagmetis í samtali við
Morgunblaðið. „Yfirmenn fyrirtæk-
isins em miklir umhverfísvemdar-
sinnar og eitt af baráttumálum
þeirra er að stöðva hvalveiðar ís-
lendinga." Theodór sagði að málin
hefðu síðan verið rædd fram og til
baka, en Halldór hefði haldið fast
við þá afstöðu, sem hann hefði haft
til hvalveiða okkars íslendinga fram
til þessa.
Ríkisstjómarfundur er í dag og
má þar búast við að tekin verði
afstaða til hvalveiðanna. „Ég ræddi
sjálfur við Steingrím Hermannsson,
forsætisráðherra, í síma nú áðan
og hann sagði að ríkisstjómin ætl-
aði að vega og meta öll rök með og
á móti hvalveiðunum áður en tekin
yrði ákvörðun í lok fundarins."
Theodór sagðist vonast til að ríkis-
stjómin ákvæði að hætta við hval-
veiðamar.
„Þýzkir fjölmiðlar hafa verið að
reyna að ná í mig vegna þessa
máls og ef farið verður að fjalla
um það í þarlendum fjölmiðlum,
má alveg eins búast við því, að það
fari að hafa áhrif á fleiri fyrirtæki,
sem kaupa íslenzkan físk. Ástæðan
fyrir því, að við höfum verið teknir
fyrir, en ekki einhveijir aðrir selj-
endur, er sú, að við emm þeir einu,
sem seljum vörar undir íslenzkum
vöramerkjum," sagði Theodór. Að-
spurður hvort hann héldi að Tengel-
mann væri tilbúinn til að hefja að
nýju viðskipti við Sölustofnun lag-
metis yrði fallið frá hvalveiðum,
sagði hann að þeir teldu sig reiðu-
búna til þess, strax og slík ákvörð-
un lægi fyrir.
og George Shultz:
Jið og fríverslun
gert með sér í þessu máli í fram-
haldi af fundi Alþjóðahvalveiðiráðs-
ins á Nýja-Sjálandi.
Jón Baldvin Hannibalsson ræddi
mengun vatnsbóla á Suðumesjum
í tengslum við vamarliðið. Georg
P. Shultz kvaðst mundu stuðla að
því að mál þetta yrði leyst hið
fyrsta.
Utanríkisráðherramir fjölluðu
einnig um alþjóðamál, sérstaklega
alþjóðaviðskipti. Jón Baldvin
Hannibalsson gerði grein fyrir sér-
stöðu íslendinga gagnvart Evrópu-
bandalaginu og stefnu okkar í þeim
málum. Islendingar gerðu þær meg-
inkröfur að gagnkvæmni gilti í toll-
frjálsum aðgangi að mörkuðum, en
það hefði ekki náðst fram vegna
kröfu Evrópubandalagsins um að-
gang að fískveiðiauðlindum íslend-
inga sem ekki kæmi til greina að
ganga að. Rætt var um nýgerðan
fríverslunarsamning milli Banda-
ríkjanna og Kanada og óskaði Jón
Baldvin Hannibalsson upplýsinga
um það mál frá Bandaríkjamönn-
um. Kom fram að Bandaríkin fylgja
þeirri meginstefnu að viðskipta-
samningar séu gerðir innan ramma
GATT. Þó væri ekki útilokað að
gera tvíhliða samning ef óskir
kæmu fram um slíkt.
Ýmis mál er varða Atlantshafs-
bandalagið og væntanlegan ut-
anríkisráðherrafund bandalagsins í
Brassel í desember bar einnig á
góma. Ráðherramir ræddu mann-
réttindi og mannréttindabrot víða
um heim svo sem í Suður-Afríku
og Namibíu. Vora ráðherramir
sammála um að þær umræður sem
nú fara fram um slökun og af-
vopnun hlytu einnig að taka mið
af stöðu mannréttindamála."
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir STEINGRÍM SIGURGEIRSSON
Frönsk stjórnmál:
Leikflétturnar verða
sífellt flóknari
L’ouverture, eða biðlun Michels Rocards, forsætisráðherra
Frakklands, til hægri eftir sigur sósíalista í þingkosningunum
fyrr i sumar hefur valdið vandamálum bæði á hægri og vinstri
væng franskra stjóramála. Nú, nokkrum mánuðum eftir að Roc-
ard tókst að fá handfylli miðjumanna til liðs við ríkisstjóm sína,
virðast fáir vita hvert framhaldið eigi að vera. Hinar hefðbundnu
fylkingar franskra stjórnmála eru enn til staðar og virðast lítið
hafa riðlast. Miðjumennimir, sem tóku sæti í ríkisstjórn Roc-
ards, eru gagnrýndir af skoðanabræðrum sinum og sagðir „svikar-
ar“ en vinstrimenn telja þá hinsvegar vera „hentistefiiumenn".
Franskir kjósendur, sem al-
mennt hafa hjartað til vinstri
en veskið til hægri og era lítið
fyrir átök, era upp til hópa mjög
ánægðir með þessa tilraun. Það
var líka mikill persónulegur
pólitískur sigur fyrir Michel Roc-
ard að leysa hina hatrömmu deilu
um Nýju-Kaledóníu á friðsamleg-
an hátt eftir blóðsúthellingamar
þar í apríl og maí.
Ósk um miðjustjórn
Úrslit þingkosninganna í júní vora
ótvíræð um að kjósendur vildu
miðjustjóm. Eftir yfírburðasigur
sósíalistans Francois Mitterrands
í forsetakosningunum í maí, hlaut
Sósíalistaflokkurinn aðeins 275
þingsæti af 577, eða fjórtán þing-
sætum færra en hann hefði þurft
til að ná hreinum meirihluta einn
og sér. Þessi úrslit ættu ekki að
hafa verið Mitterrand á móti skapi
því fyrir kosningamar hafði hann
sagt í ræðu að það væri ekki hollt
fyrir einn flokk að vera einn við
stjóm. Þá hafði hann talað um
samstjóm vinstri- og hægrimanna
eftir kosningamar. Skipun Roc-
ards í embætti forsætisráðherra
var líka skref í þá átt þar sem
hann hafði á síðustu áram skipað
sér á hægri væng Sósíalista-
flokksins og átt gott samstarf við
miðjumenn. Honum gekk þó erfíð-
lega að fá miðjumenn til liðs við
sig og einungis fímm slíkir tóku
sæti í ríkisstjóm hans í óþökk
flokksbræðra sinna.
Jean-Pierre Soisson er líklega
sá miðjumanna sem hvað mest
kveður að. Soisson stofnaði á
sínum tíma Repúblikanaflokkinn
(Parti Republicain) ásamtValgery
Giscard d’Estaing og gegndi ráð-
herraembættum í forsetatíð hans.
Eftir ósigur Giscards árið 1981
gegn Mitterrand hefur Soisson
verið einn af nánustu stuðnings-
mönnum Raymonds Barres,
miðjumannsins og fyrram forsæt-
isráðherra, sem beið ósigur í fyrri
umferð forsetakosninganna í
apríl. Þegar Soisson er spurður
af hveiju hann hafí tekið sæti sem
atvinnumálaráðherra í ríkisstjóm
Rocards svarar hann sem svo að
hefði maður á borð við hann ekki
gert það hefði enginn gert það.
í nýlegu viðtali við tímaritið
París-Match segir Soisson l’ou-
verture hafa átt náðuga daga
hingað til en stjómmálamenn til
hægri hafi ekki kunnað að nýta
sér þetta tækifæri. Sumir þeirra,
sem nú gagnrýndu að opnun Roc-
ards til hægri hefði ekki verið
nógu mikil, hefðu á sama tíma
neitað að taka sæti í ríkisstjóm
hans þegar þeir áttu þess kost.
Deilur meðal sósíalista
Meðal sósíalista era mjög skipt-
ar skoðanir um hvert næsta skref
í opnuninni eigi að vera. Rocard
telur starf sitt varðandi l’ouvert-
ure rétt að hefjast en Francois
Mitterrand er þeirrar skoðunar
að opnuninni sé lokið og nú sé
kominn tími til að heQast handa
við stjóm landsins. Harðlínumenn
í Sósíalistaflokknum era loks
þeirrar skoðunar að allt of langt
hafi verið gengið til hægri. Næ-
stæðsti maður Sósíalistaflokksins,
Henri Emmannuelli, sagði nýlega
að þó Rocard hefði sagt á lands-
fundi sósíalista að þeir ættu að
vera þeir sjálfír þá hætti hann
ekki að hitta Barre, Pierre Méha-
ignerie og aðra „fulltrúa atvinnu-
rekenda". Þó Rocard hafi ekki
svarað Emmannuelli fullum hálsi
opinberlega, heldur talað um
ágæti þess að málfrelsi ríkti innan
flokksins, á hann á lokuðum fundi
að hafa gagnrýnt hann harðlega
og talað um „rýtingsstungu" í
bakið á sér og ríkisstjóminni.
Aðrir forystumenn flokksins era
klofnir í afstöðu sinni til ummæla
Emmannuellis. Lionel Jospin,
fyrrum framkvæmdastjóri flokks-
ins, og sá núverandi, Pierre
Mauroy, veija sjónarmið Em-
manuellis, en Pierre Joxe, inn-
anríkisráðherra, og Jean-Pierre
Chevenement, vamarmálaráð-
herra, era í hópi þeirra sem veija
Rocard.
Leiðtogar hægrimanna eru
fæstir alltof hrifnir af opnuninni
og „liðhlaupi" sinna manna en
hafa þó kosið að spara stóra orð-
in og bíða og sjá. Slæm útkoma
Þjóðarfylkingar Le Pens í svæðis-
kosningunum í september (5,24%)
var hægrimönnum mikill léttir og
skoðanakannanir benda líka tii
að fylgi þessa hægriöfgaflokks
fari nú þverrandi. Sósíalistar
þurftu aftur á móti að horfa upp
á mun betri útkomu Kommúnista-
flokksins (13,39%) en í þingkosn-
ingunum í vor, fyrst og fremst
vegna þess að þeir vora í banda-
lagi við sósíalista í mörgum kjör-
dæmum. Þessi „opnun til vinstri"
mæltist illa fyrir hjá hófsömum
sósíalistum og veikir stöðu Roc-
ards hjá þeim.
Nýjar leiðir
En á meðan menn velta fyrir
sér stöðunni reyna aðrir stjóm-
málamenn en Rocard að opna
áður lokaðar dyr. Pierre Méhaign-
erie, formaður miðjuflokksins
CDS, sem ásamt Repúblikana-
flokknum myndar flokkabanda-
lagið UDF, tilkynnti nýlega, að
hann myndi hafa sósíalista á
framboðslista sínum í næstu borg-
arstjómarkosningum í borginni
Vitré, j)ar sem hann er borgar-
stjóri. I Marseille hefur annar for-
ystumaður UDF, Jean-Claude
Gaudin, boðið hinum sósíalíska
borgarstjóra, Robert Vigouroux,
að vera með sér á framboðslista.
En ekki nóg með það. Gaudin
stakk upp á því að ekkja sósíalist-
ans Gastons Deferres, sem eitt
sinn var borgarstjóri Marseille,
yrði einnig á ffamboðslistanum
og myndi fara með menningarmál
borgarinnar. Ekkjan, Edmonde
Charles-Roux, sem er þekktur rit-
höfundur og menningarviti, sagði
hins vegar nei.
Gamli draumurinn um sam-
stjóm vinstri- og hægrimanna
virðist því vera úr sögunni í bili.
I næstu kosningum munu hinar
hefðbundnu fylkingar takast á.
Sósíalistar bjóða þó fram klofnir
þar sem harðlínumenn þar á bæ
gátu ekki sætt sig við Vigouroux
sem frambjóðanda og völdu sinn
eiginn — harðlínumanninn Michel
Pezet — sem telur Vigouroux vera
alltof bleikan. Pezet nýtur stuðn-
ings Pierre Mauroy en Mitterrand
styður Vigouroux. Rocard hefur
aftur á móti ekki enn tekið af-
stöðu í þessari deilu — svo vitað
sé.
Francois Mitterrand, forseti Frakldands, og Michel Rocard, for-
sætisráðherra, leiðtogar franskra sósialista stinga saman neQum.