Morgunblaðið - 26.10.1988, Blaðsíða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 26. OKTÓBER 1988
„Skærasta stjarnan á fram
tíðarhimni mannkyns“
Hvar voru þessi orð sögð og í
tilefni hvers?
Það var á ógleymanlegri stundu
í forsetahöll ljtla og fámenna
landsins okkar íslands hér norður
í höfum í skuggum komandi
skammdegis og lækkandi sólar.
Okkar óviðjafnanlegi forseti,
sem mun vera eini kvenforseti
heims, bauð þangað einu merk-
asta félagi nútímans í tilefni þess,
að sami maður hefur veitt þessum
samtökum samastað, húsaskjól
og heimili síðastliðinn áratug.
Þetta er fámennt og fátækt
félag í fámennasta ríki heims. En
forsetinn, hún Vigdís Finnboga-
dóttir, er skyggn á dýrð hins
smáa. Og hið sama má segja um
manninn sem húsnæðið hefur
veitt, spekinginn okkar Einar
Pálsson, sem ritað hefur af víðsýni
og djúpskyggni um upphaf fagur-
fræðilegrar heimspeki, trúarbrögð
og hugsjónir fyrstu landsfeðra
íslands.
Það mun einnig mega fullyrða
að hann, þessj vitri sonur tón-
skáldsins Páls ísólfssonar, á ættir
að rekja til vinanna sem sórust í
fóstbræðralag fyrir mörgum öld-
um og fluttust sem landnemar og
synir ljóss og friðar til landsins,
sem nefnt hefur verið „nóttlaus
voraldarveröld þar sem víðsýnið
skín“.
Þessir fóstbræður voru Ingólfur
Amarson, sem byggði sér bæ
samkvæmt handleiðslu æðri
heima við „Austurvöll" í
Reykjavík, og Hásteinn Atlason,
sem nam land á suðurströnd ís-
lands og nefndi sinn bústað
„Stjömusteina".
Segja mætti því að þessir vinir,
fóstbræðumir sem komu þó ekki
samferða til þessa framtíðarlands
síns, hafi báðir vígt bústaði sína
birtu og dýrð himins — árroða
komandi alda.
Ingólfur kenndi sonum og sona-
sonum að treysta Sólarföður
morgunsins yfír Austurfjöllum.
Honum skyldu þeir fela sig við
hinzta andartak í heimi þessum.
Hásteinn minnti sína niðja á
dýrð stjamanna, sem skína skær-
ast í sigurgleði ljóss og lífs, eftir
sólarlag.
En auðvitað er sólin móðir allra
stjama, svo að þama stangast
ekkert á í trúarhugsjónum fóst-
bræðranna.
Fyrsta sólarsýn Ingólfs hin
fyrstu ár hans hér undir Ingólfs-
fyalli, var hin sama og Hásteins
af'ströndinni — Austurfjöllin með
Heklu í hásæti. Og nú er þetta
land eina vopnlausa land verald-
ar. Land þeirrar þjóðar sem vill
byggja og verður að byggja
framtíð sína á krafti hinna and-
legu vopna, vemd miskunnar,
réttlætis, friðar og bræðralags frá
höndu árroðans í austri og elsku
mannshjartans.
Það var einmitt Einar Pálsson,
geisli þessarar vinasamkomu á
forsetaheimilinu, sem tók á móti
ofurlítilli gjöf frá hópnum sem
þama var samankominn mánu-
dagskvöldið 10. október 1988.
Þessi samtök, þótt fámenn séu
og ung, ná samt yfír alla veröld-
ina í hugsjónum sínum og heita
Amnesty International, sem
mun hægt að orða á íslensku sem
Alþjóðleg miskunn.
Þótt þessi samtök séu ekki enn
eldri en nokkurra áratuga í þeirri
mynd sem þau birtast nú, þá eiga
þau upphaf sitt hjá æðstu spek-
ingum einnar fyrstu menningar-
þjóðar heims, Grikkjum. Þeir
munu einmitt undir forystu og
ráðgjöf sinna hugsjónamanna, þar
sem nöfnin Sókrates og andlegur
sonur hans, Platón, „faðir heim-
spekinnar“ em flestum kunn. En
þeir fuiidu upp að líklega væri
miskunn gagnvart óvinum æðsta
og sigursælasta vopnið á vegum
þjóða í öllum samskiptum. Þama
fetaði kristindómurinn í fótspor
grísku spekinganna, með Jesús,
sem þýðir ljósið af hæðum, að
foringja.
Það var því eins og allt annað
á þessari samkomu í samræmi við
þann anda og ilm, sem þar skyldi
ríkja, að Einari Pálssyni var færð
í hendur heiðursgjöf, sem tilsýnd-
ar leit út sem íslenzkur steinn,
dálítill hnullungur sem fela mátti
í höndum.
Og með þessa undarlegu eða
ætti að segja undursamlegu gjöf
í hægri hönd sagði hann nokkur
orð til þakka og þar á meðal orð-
in, sem yfirskrift þessarar greinar
„Við gluggann: Skærasta stjam-
an k framtíðarhimni mannkyns."
Út úr steininum var rétt fram
falleg hönd líkt og bamshönd og
hún héit á penna reiðubúin til
starfa.
Mér var lítt kunnugt um allan
undirbúning þessarar athafnar,
en mér varð samt hugsað til
stjömusteina sem geyma skyldu
dýrð himingeimsins og veita það
öllum bömum jarðar að leiðar-
ljósi, þegar sólin huldi sína ásjónu
að baki skýjum eða skammdegi-
smyrkmm vetrar og voða.
Nokkru áður en fundi þessum
lauk, með veitingum og vinar-
þökkum, kom til mín listamaður-
inn sem mótað hafði steininn og
sagði mér, að þessi framrétta'
hönd væri tákn þessara heims-
samtaka, sem rétt væri fram sem
einasta von mannkyns úr gijóti
grimmdar og böls á atómöld.
Ég þakkaði þessum hugþekka,
íslenzka listamanni með tár í aug-
um mínum af hrifningu í orð-
lausri bæn og hvíslaði: „Við lifum
allt þetta af við stjömusteina
hinnar eilífu miskunnar."
Svo heyrði ég búist til brott-
farar og kveðju. Ég litaðist um í
salnum. Mér fannst hann ljóma
við geisla frá brosum forsetans,
listamannsins unga og ekki sízt
af þessum örfáum orðum heiðurs-
gestsins Einars Pálssonar, sem
hér eru sögð. Megi þau aldrei
gleymast heldur verða heilög
hvatning og yfírskrift miskunn-
arstarfsins — hins hljóðláta verk-
efnis Amnesty-samtakanna um
gjörvalla veröld. Heilög hönd frið-
ar, mannréttinda og bræðralags
frelsi milljónir fólks frá fangels-
um, pyntingum og dauðadómum
og veiti foringjum mannkyns
handleiðslu — stranghlýja hand-
leiðslu um ókomnar aldir — undir
yfírskriftinni: Mannréttindi
strax í ljósi skærustu stjömu á
framtíðarhimni mannkynsins.
Minning:
Sigurður Elíasson
fv. garðyrkjusijóri
Fæddur 19. júní 1920
Dáinn 11. október 1988
Hann fæddist í Saurbæ í Holta-
hreppi 19. júní 1920 og lést í
Sjúkrahúsi Vestmannaeyja 11.
október sl. Foreldrar hans vom El-
ías Þórðarson frá Hjallanesi í Land-
sveit og kona hans, Sigríður Páls-
dóttir frá Svíná, Rangárvallahreppi,
hjón búandi í Saurbæ.
Sigurður ólst upp við alla algenga
vinnu á búi foreldra sinna, en hann
hugði ungur á skólanám. Lauk hann
gagnfræðaprófí 1938, en ekki lá
leiðin, sem til stóð í upphafí. Hér
urðu einskonar vegamót í lífí Sig-
urðar. Hann innritaðist í nýstofnað-
an garðyrkjuskóla að Reykjum og
útskrifaðist þaðan vorið 1941.
Næstu ár var hann garðyrkjumaður
á gróðrarstöðvum og vann við yl-
rækt matjurta og ávaxta. Síðan
starfaði hann lengi við skrúðgarða-
byggingar í Reykjavík og nágrenni.
Árlangt starfaði hann við grasagarð
Kaupmannahafnar. Garðyrkjustjóri
á Neskaupstað var hann um skeið.
Síðar gjörðist hann sölumaður
ýmissa fyrirtækja og seldi fyrir
ýmsa heildsala. Rak síðan eigin
heildverslun í Reykjavík.
Um þetta leyti kvæntist Sigurður
Jóhönnu Sigurðardóttur, Magnús-
sonar, yfírlæknis og konu hans,
Sigríðar Jónsdóttur frá Otradal.
Þau skildu.
Á vordögum eftir gosið í Vest-
mannaeyjum gjörðist Sigurður
garðyrkjustjóri þar í bæ. Vann hann
af miklum áhuga við uppgræðslu
og fegmn í bænum meðan heilsa
leyfði. Fór vel á með þeim Magnúsi
H. Magnússyni, bæjarstjóra, og
síðar Páli Zophóníassyni. Þótti Sig-
urður tillögugóður og ráðhollur í
sínu fagi.
Eins og fyrr sagði var Sigurður
snemma hneigður til bóka. Mikill
bókalestur tíðkaðist á heimilinu í
Saurbæ. Samtöl um bækur og menn
var venja, sem fylgdi Sigurði alla
tíð. Þjóðmál lét hann sig mjög varða
og talaði þá tæpitungulaust um
þjóðmál og stefnur. Vel var hann
að sér í bridge og skák, sem og
fleiri bræður hans.
Garðyrkjumaðurinn Sigurður
Elíasson lét ekki félagsmál stéttar
sinnar afskiptalaus. Hann átti hlut
að stofnun Félags garðyrkjumanna.
Hann var formaður þess um árabil
og fulltrúi þess á Alþýðusambands-
þingi. Minnist ég einlægni hans í
störfum fyrir félagið. Hann hafði
fastmótaðar skoðanir í málefnum
þeim, sem snertu garðyrkjustéttina.
Þeim fjölgar nú, sem göngu hafa
lokið, úr hópi þeirra, sem kvöddu
garðyrkjuskólann 1941.
í byijun einmánaðar árið 1939
kemur ungur gagnfræðingur að
Reykjum í Ölfusi. Snjór er mikill.
Hann kemur gangangi austan úr
Holtahreppi og heldur á eigum
sínum undir hendinni. Hann biðst
skólavistar hjá Unnsteini Ólafssyni.
Þessi ungi maður var Sigurður
Elíasson. Skólastjóri sagði síðar um
þennan atburð: „Þessum manni var
ekki hægt að neita um skólavist.“
Á einum mesta hátíðisdegi ís-
lendinga, sumardeginum fyrsta árið
1939, var nýstofnaður Garðyrkju-
skóli ríkisins settur í fyrsta sinn.
Frá þeim degi má segja, að Sigurð-
ur hafí stutt vaxandi gróður, meðan
heilsa hans leyfði.
Síðustu fímmtán ár barðist hann
við alvarlegan sjúkdóm. Gekk hann
undir margar erfíðar aðgerðir.
Sýndi hann mikið þreklyndi og hafði
gamanyrði á vör, væri á þetta
minnst. Hann var þakklátur lækn-
um og hjúkrunarfólki Landspítalans
og Sjúkrahúsi Vestmannaeyja, sem
gerðu allt, sem læknavísindi nútím-
ans gátu til að lina þrautirnar.
Tæp 50 ár eru nú liðin, síðan
fundum okkar Sigurðar bar fyrst
saman. Minning lifír um góðan
dreng.
Hann sleit bamsskónum í hinu
sögufræga héraði Rangárvalla og
er til moldar borinn í landnámi Ing-
ólfs, þar sem sólarlag er einna feg-
urst.
Halldór Ó. Jónsson
Andlátsfregnir eru sjaldan fagn-
aðarefni og þó getur það hent. Þeg-
ar ég frétti það að kvöldi hins 12.
þ.m. að Sigurður Elíasson, garð-
yrkjumaður, væri allur, þá varð mér
það sannast sagna verulegur léttir.
Svo.Iengi var hann búinn að beij-
ast vonlítilli og hin siðari árin von-
lausri baráttu við erfiðan sjúkdóm,
að við vinir og kunningjar Sigurðar
óskuðum þess oft, að henni mætti
fara að ljúka. Sjálfur brást Sigurður
hinsvegar þannig við, að baráttan
stækkaði hann uns yfir lauk.
Sigurður Elíasson fæddist á
Saurbæ í Holtahreppi í Rangár-
vallasýslu 19. júní 1920. Foreldrar
hans vom hjónin Elías Þórðarson
og Sigríður Pálsdóttir búendur í
Saurbæ. Ekki þekki ég til upp-
vaxtarára Sigurðar en býst við að
þau hafi verið á líka lund og gekk
og gerðist hjá unglingum til sveita
í þá daga. En hann var þegar á
ungum aldri maður moldar og gróð-
urs og kaus sér snemma ævistarf
á þeim vettvangi. Vom það þó eink-
um garðyrkjustörf, sem hugur hans
stóð til. Það var því engin tilviljun,
að þegar Garðyrkjuskóli ríkisins var
stofnaður að Reykjum í Ölfusi 1939
varð Sigurður einn af fyrstu nem-
endum hans. Unglingar kreppuár-
anna höfðu margir hveijir ekki úr
miklum fjármunum að moða, og svo
mun hafa verið um Sigurð. í Garð-
yrkjuskólanum gátu nemendur unn-
ið fyrir kennslu, fæði og húsnæði.
Þannig tengdist lífsafkoman nám-
inu og kom það sér ýmsum vel á
Reykjum í þá daga. Vorið 1941
lauk Sigurður prófi frá Garðyrkju-
skólanum. Bar hann hag skólans
jafnan síðan mjög fyrir bijósti og
vildi veg hans sem mestan.
Að námi loknu vann Sigurður
árum saman alfarið að garðyrkju-
störfum, ýmist við útiræktun eða í
gróðurhúsum, bæði úti á landi og
í Reykjavík. Jafnframt vann hann
að skipulagningu garða og frágangi
á lóðum af þeirri natni og smekk-
vísi, _sem honum var svo einkar lag-
in. Á þessum árum brá hann sér
til Danmerkur, vann þar við garð-
yrkju um nokkurt skeið og taldi sig
hafa mikið lært í þeirri för.
Ég hafði jafnan nokkurt veður
af Sigurði á meðan hann vann hér
á suðvesturhominu. En eitt sinn
tapaði ég af honum. Eftirgrennslan
leiddi í ljós að þá var hann kominn
austur í Neskaupstað og farinn að
prýða „rauða“ bæinn. Féll það vel
bæði að háralit Sigurðar og skoðun-
um.
Það hefur líklega orðið fljótlega
eftir að Sigurður kom úr austurvegi
að hann gerðist sölumaður fyrir
heildverslanir. Og að því kom, að
hann stofnaði sjálfur heildverslun.
Ekki veit ég hvemig sá rekstur
gekk en ekki er ólíklegt að hann
hefði orðið efnalega ábatasamari
en moldarstörfín. En áður en langt
um leið mun Sigurður hafa fundið
að garðyrkjan átti hug hans allan
svo hann tók upp þann þráð á ný,
en nú á nýjum slóðum því upp úr
Vestmannaeyjagosinu hvarf hann
til Eyja, og tók til óspilltra málanna
við að græða þau sár, sem gosið
skildi eftir sig. Og þar stóð hann á
teignum meðan stætt var.
Eins og vænta mátti gekk Sig-
urður snemma í Félag garðyrkju-
manna þar sem hann starfaði af
miklum áhuga og ósérplægni og
var formaður þess um skeið.
Sigurður kvæntist Jóhönnu Sig-
urðardóttur Magnússonar læknis á
Vífílsstöðum ogkonu hans, Sigríðar
Jónsdóttur. Þau skildu og eignuðust
ekki afkomendur.
Fyrir um það bil 15 ámm tók
Sigurður þann sjúkdóm, sem um
síðir varð honum að aldurtila. Eftir
það varð hann alltaf öðru hveiju
að dvelja á sjúkrahúsum en hvarf
þess á milli til Vestmannaeyja og
stundaði þar störf sín eins og ekk-
ert hefði í skorist. í Vestmannaeyj-
um kunni hann ákaflega vel við
sig. Átti hann þar sem annars stað-
ar góðu að mæta og eignaðist
trausta vini, sem reyndust honum
jafnan vel og þó best er mest á
reyndi.
Sigurður Elíasson var lífsglaður
og bjartsýnn drengskaparmaður,
ávallt með gamanyrði á vörum
hversu mikið sem að honum svarf.
Hann var vel lesinn og víða heima,
ekki síst í íslenskum bókmenntum
en einnig hafði hann kynnt sér vel
verk ýmissa erlendra öndvegis-
höfunda. Hann var sósíalisti að
lífsskoðun og öllu eðli, með víða sýn
til allra átta. Hann vildi jöfnum
höndum bæta og fegra landið og
mannlífið. Sigurður Elíasson gekk
götu sína með þeim hætti að marg-
ir munu nú við leiðarlok minnast
hans með eftirsjá og þakklæti.
Magnús H. Gíslason.
Birting afmælis-
og minningargreina
Morgunblaðið tekur af-
mælis- og minningargreinar
til birtingar endurgjaldslaust.
Tekið er við greinum á rit-
stjórn blaðsins á 2. hæð í Aðal-
stræti 6, Reykjavík og á skrif-
stofu blaðsins í Hafnarstræti
85, Akureyri.
Athygli skal á því vakin, að
greinar verða að berast með
góðum fyrirvara. Þannig verður
grein, sem birtast á í miðviku-
dagsblaði að berast síðdegis á
mánudegi og hliðstætt er með
greinar aðra daga.
t
Konan mín, móðir okkar, dóttir okkar og systir,
GUÐRÚN ÞORBJÖRG STEINDÓRSDÓTTIR,
Vitastíg 16,
er lóst í sjúkrahúsi í Róm 15. október, verður jarðsungin frá Hall-
grímskirkju í dag, miðvikudaginn 26. október, kl. 13.30.
Þorgeir Lawrence,
Guðrún Ellen Þorgeirsdóttir, Steindór Walter Þorgeirsson,
Stelndór Marteinsson, Jóhanna M. Bjarnadóttir,
systur og aðrir vandamenn.