Morgunblaðið - 26.11.1988, Qupperneq 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 26. NÓVEMBER 1988
-
■v
Tónleikar Tónlistarfélagsins:
Frumfluttir lagaflokkar eftir
Hafliða Haflgrímsson og Messiaen
Hafliði Hallgrimsson sellóleik-
ari og tónskáld er staddur hér-
lendis um þessar mundir. Kemur
hann fram ásamt Jane Manning
sópransöngkonu og David Mason
pianóleikara á tónleikum Tónlist-
arfélagsins i íslensku óperunni í
dag, laugardag, klukkan 14.30.
Verður þar flumfluttur laga-
flokkur fyrir sópran og selló eft-
ir Hafliða og annar lagaflokkur
eftir Olivier Messiaen og sónata
fyrir selló og pianó eftir Claude
Debussy. Hafliði hefur sem
kunnugt er búið i Englandi og
Skotlandi um árabil en ávallt
komið til íslands með reglulegu
millibili til tónleikahalds og hef-
ur þá gjarnan meðferðis nýtt
tónverk. Svo er einnig nú og er
hér um að ræða nokkuð um-
fangsmikinn lagaflokk sem
byggður er á Ijóðum eftir rússn-
eska ljóðskáldið Anna Akh-
matova en hún er eitt af stór-
skáldum Rússa á þessari öld.
Hafliði Hallgrímsson er spurður
nánar um lagaflokkinn:
„Þessi lagaflokkur er saminn
sérstaklega fyrir hina frægu ensku
söngkonu Jane Manning sem frum-
flutt hefur fleiri tónverk eftir ung
tónskáld um allan heim en nokkur
önnur söngkona. Árið 1977 samdi
ég fyrir hana tónverk sem ég kall-
aði Lark og frumflutt var á sama
ári í London. Hún bað mig um að
skrifa fyrir sig annað tónverk og
1982 samdi ég stuttan lagaflokk
við ljóð skáldkonu sem heitir Anna
Akhmatova og fluttum við hann hér
heima skömmu seinna. Tónverk
þetta var svo tekið upp hjá BBC í
fyrra og felldi ég þá úr ýmislegt
til að gefa verkinu meiri og drama-
tískari spennu. Eftir að ég heyrði
svo útsendinguna í Bretlandi áttaði
ég mig á að hér væri ég með nokk-
uð góðan stofn, sem vel gæti skotið
nýjum greinum.
Þegar ég hófst aftur handa ákvað
ég að líta ekki á það sem þegar var
búið að semja en leyfa undirmeðvit-
undinni að tengja saman það nýja
og gamla og eftir á að hyggja fann
ég margar tilvitnanir en alltaf ögn
breyttar. Þessi atriði sé ég auðveld-
lega af því að ég samdi tónverkið
en það getur verið gott að láta verk
vaxa í svo langan tíma. Þar sem
stór hluti af þessu tónverki er nýr
og töluvert búið að laga til þann
gamla tel ég þetta hiklaust frum-
flutning."
Eins og æsandi firéttir
Höfundur ljóðanna er Anna Akh-
matova sem fyrr segir. Hún fædd-
ist í Odessa árið 1889 og lést í
Leningrad 1966. Hafliði greinir
nánar frá kynnum sínum af þessari
skáldkonu:
„Árið 1962 eða þar um bil kom
út hér á landi hin frábæra en stutta
ævisaga Boris Pastemaks í þýðingu
Geirs Kristjánssonar, Tilraun til
sjálfsævisögu. Þessi bók hefur alltaf
verið í miklu uppáhaldi hjá mér en
í henni nefnir hann þessa ofan-
greindu skáldkonu. Ég vissi um leið
og ég sá nafnið að ég ætti eftir að
hafa mikið af ljóðum hennar að
segja. Þegar ég loksins náði í þau
var það eins og komast í dularfuliar
en æsandi fréttir, en ég er enn að
uppgötva ljóðin og feril hennar. Á
næsta ári eru hundrað ár frá fæð-
ingu þessa ljóðskálds og eins og
ástandið er í dag í Rússlandi er von
á meiri fréttum af lífí hennar og
list. Andrei Sinyavsky sagði ein-
hvem tíma, að svið það sem ljóð
hennar spannaði, væri allt frá veik-
asta hvísli til upphafinnar mælsku,
frá hálfluktum augum til þmma og
eldinga.
Frægustu ljóð hennar eru Requi-
em og Ljóð án hetju, það síðar-
nefnda var 15 ár í smíðum, en í
því kemur m.a. Leningrad mikið við
sögu þar sem Anna bjó svo til alla
sína tíð. Eftir að Stalín lést vom
sum ljóða hennar gefín út, en enn
þann dag í dag hefur Requiem ekki
verið gefíð út í heild sinni í Rúss-
landi.
Joseph Brodsky hefur kallað
Stalínstímabilið eitt það dýrslegasta
í sögu mannkynsins, aðeins þeir
sem em sannir listamenn og hafa
dirfsku geta mætt slíkum ógnum,
slíkum örlögum, en það gerði Anna.
Requiem heiðrar ekki aðeins þá sem
dóu, heldur og ljóðlistina. Sonur
Önnur var hnepptur í fangelsi og
hún rekin úr rithöfundafélaginu,
tveir leynilögreglumenn fylgdust
með ferðum hennar. Hún var alltaf
fátæk, en kom alltaf fram eins og
það stórmenni sem hún var. Hún
taldi sig hafa óvenjuleg völd yfir
fólki, bæði til góðs og ills, en eitt
er víst að hún var óvenju tryggur
Hafliði Hallgrímsson sellóleikari
og tónskáld.
vinur og ein af þessum óvenjufáu
manneskjum sem ekki var mögu-
legt að spilla. Hvar em nú stjóm-
málamennimir og embættismenn
Stalíns, sem kvöldu hana? Þeir eru
einhvers staðar á spjaldskrám, en
ljóð hennar og persónuleiki hennar
em hægt að sígandi að leggja und-
ir sig heiminn.
Eitt af hinum stórkostlegu ein-
kennum hennar sem persónu og
skálds, var að geta séð hlutina eins
og þeir em: „hinn hreina og kunn-
uga efniskennda heim“. Hún var
einnig mjög trúuð og þegar hún dó
komu um 5 þúsund manns til jarðar-
farar hennar, fólk sem lært hafði
-
Skúli á Laxalóni
Bókmenntir
Sigurjón Björnsson
Eðvarð Ingólfsson: Baráttusaga
athafnamanns. Endurminning-
ar Skúla Pálssonar á Laxalóni.
Æskan, Reykjavík 1988,186 bls.
í þessari bók rekur hinn kunni
athafnamaður Skúli á Laxalóni,
eins og hann er oftast nefndur,
endurminningar sínar, eða starfs-
og baráttusögu.
Skrásetjari ritar fyrst stuttan
inngang, þar sem hann greinir frá
aðdraganda þess að bókin var
skrifuð og lýsir fyrstu kynnum
sínum af söguhetjunni. Síðan tek-
ur Skúli sjálfur við stjórninni og
talar í fyrstu persónu, það sem
eftir er bókar. Skrásetjari stígur
ekki framar á sviðið.
Skúli er fæddur árið 1906, Vest-
firðingur að ætt og uppmna. Ætt-
emi sínu (allt til Jóns Arasonar),
foreldri, umhverfí og uppvaxtar-
ámm og fyrstu starfsámm hér
syðra allt fram um 1950, gerir
hann skil á rúmum 30 bls. bókar-
innar. Höfuðatriði og meginmark-
mið bókarinnar byrjar á bls. 44
með kaflanum Fiskeldið hefst fyr-
ir alvöru. Þá upphefst fljótlega
silungastyrjöldin mikla, sem
stendur nálega óslitið í þijá ára-
tugi og er því sannkallað þijátíu
ára stríð. Minnir sú styijöld um
margt á frásagnir íslendinga-
sagna til foma, að því undanskildu
að vígaferlin vantar. Skúli berst
hetjulegri baráttu fyrir regnboga-
silunginn sinn og lætur hvergi
bilbug á sér finna, þó að oft yrði
hann bæði „sár og rnóður". Höfuð-
kempur í fjendaflokki vom hvorki
Skúli Pálsson
meira né minna en veiðimála-
stjóri, hæstvirt landbúnaðarráðu-
neyti og sér í lagi Framsóknar-
flokkurinn. En Skúli sigraði að
lokum þennan illvíga fjendaflokk
eftir að sjálft Alþingi íslendinga
snerist í lið með honum og úr-
skurðaði honum bætur úr ríkis-
sjóði.
Frásögnin af þessari miklu
orrahríð tekur yfír ungann úr bók-
inni eða stórt hundrað blaðsíðna.
Þær rúmar tuttugu blaðsíður sem
þá eftir lifa segja frá tímum frið-
sældar og farsældar (Nýir tímar
fara í hönd). Skúli afhendir sonum
sínum atvinnureksturinn og lög-
maður fyrirtækisins um langt ára-
bil verður stjómarformaður nýs
hlutafélags. Fyrirtækið tekur nú
að blómgast og dafna og breiða
lim sitt vítt um land. Brautryðj-
andinn og stríðskempan slíðrar
vopn sín og sest á friðarstól og
snýr huga sínum til himna „fullur
þakklætis til þess sem yfir öllu
ræður“. Það er vissulega ánægju-
legt þegar miklar sögur enda svo.
Kannski finnst einhveijum þetta
galgopalega skrifað, þó að ekki
væri það ætlunin. Frásögn þessi
er vissulega alvarlegs eðlis. Hún
segir frá dugmiklum og velgefnum
manni, sem fullur kapps og áhuga
og að því er virðist hárra hugsjóna
um að hefja til vegs mikilvæga
atvinnugrein, lendir í andstöðu við
ráðamenn og stjórnvöld, sem loka
á hann öllum dymm og bregða
fyrir hann fæti við hvert skref sem
hann stígur. Hún segir líka frá
ódrepandi þreki og seiglu og óbil-
andi trausti á réttan málstað.
Vissulega vekur þessi saga
margar spumingar. Skrásetjari
hefði kannski mátt reyna að glíma
lítillega við þær: Hvað kom t.a.m.
andstæðingunum til að standa í
þessu stríði við alsaklausan mann-
inn (þ.e. mann með heilbrigða sil-
unga)? Hvernig var mönnum inn-
anbijósts í hinum herbúðunum?
Hvað vom þeir að hugsa? Hvemig
stóð eiginlega á því að menn
horfðu svo lengi aðgerða- og at-
hugasemdalaust á að tvær físki-
ræktarstöðvar vom reknar svo að
segja hlið við hlið, önnur með bull-
andi taprekstri og tugmilljóna
króna ríkisstyrk, hin fyrirgreiðslu-
ÞAÐ ER DRAUMUR AÐ
SOFA MEÐ BORÁS
Mú þarftu ekki lengur að kvíða fyrir því að fara í
háttinn. Hann er sænskur ogalveg frábær, þú verð-
ur að prófa hann.
B0RA5 sængurfatnaður er sænsk gæðavara
úr 100% mjúkri bómull og fæst í öllum helstu
heimilis- og vefnaðarvöruverslunum landsins.
ENGIN SLAGSMÁL VIÐ
K0DDAVERIN
B0RA5 sængurfatnaðurinn er nefnilega sér-
saumaður fyrir almennileg íslensk heimili.
Koddaverin eru 50x70 cm. Engin afgangsbrot sem
lafa útaf eða sem verður að troða undir. Eða þá
þe55i slag5mál við að troða stóra og góða kodd-
anum sínum inn í alltof lítið koddaver.
MEITAKK! Ég tek sænska B0RA5 sængurfatnaðinn
fram yfir allt annað - þú líka.