Morgunblaðið - 06.12.1988, Qupperneq 13

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 6. DESEMBER 1988
13
Ævisaga ungs
Békmenntir
Sigurjón Björnsson
Gunnar Finnbogason:
í Hítardal og Kristnesi.
Ævisaga Péturs Finnbogasonar.
Bókaútgáfan ValfeU hf.
Reykjavík 1988, 272 bls.
Gunnar Finnbogason ritar hér
ævisögu bróður síns, Péturs Finn-
bogasonar. Pétur fæddist árið 1910,
en lést úr berklum árið 1939 á 29.
aldursári.
Pétur var elstur hinna ellefu
Hítardalssystkina. Bræðumir voru
tíu og systir ein. Mannvænlegur
reyndist þessi hópur og margir
Hítardalsniðjar hafa fyllt rúm sitt
með prýði. -Pétur ætlaði sér einnig
stóran hlut. Hann vildi ganga
menntaveginn, en fátækt og veik-
indi lokuðu þeirri braut. Þó tókst
honum að ljúka kennaraprófí og var
hann nýbyijaður kennaraferil sinn,
þegar hvfti dauðinn batt enda á líf
hans.
Tvímælalaust var Pétur velgefínn
og velgerður ungur maður. Hann
var ágætlega ritfær og skáldmælt-
ur, hugsjónaríkur og metnaðarfull-
ur. En starfsævi hans var naumast
hafín þegar hann féll frá. Af þessum
sökum er eðlilegt að spyija hver
efni séu til ævisögu manns sem enn
var óráðin gáta þegar yfír lauk.
Eftir nokkra umhugsun fannst mér
að þessari spumingu yrði að svara
játandi. Víst auðnaðist Pétri Finn-
bogasyni ekki að sjá drauma sína
rætast eða vinna þau verk er gætu
haldið minningu hans á lofti hjá
öðram en skyldmennum og vinum.
En ævisaga hans er engu að síður
merk. Hún byggir mjög á efni frá
honum sjálfum, dagbókum, skáld-
skap í bundnu máli og lausu. Sendi-
bréfum til vina og skyldmenna.
Hrifnæmur, rómantískur, kapps-
fullur en sárfátækur sveitapiltur
stendur okkur lifandi fyrir hug-
skotssjónum. Hann þráir ást, feg-
urð, réttlæti og umfram allt góða
og sanna menntun. Siðferðismark
hans er hátt sett og hann vill verða
til gagns og láta gott af sér leiða.
Hann sýnir okkur djúpt inn í hug-
skot sitt og ferskleiki og einlægni
æskunnar verður lesanda minnis-
stæður. Þeir jafnaldrar hans sem
nú era að rita ævisögur sínar eða
láta rita um hálfri öld síðar, minn-
ast sjaldan á þessar æskusýnir sínar
og draga ógjaman fram skilríki þær
varðandi, enda þótt þeir fjalli oft í
löngu máii um fyrstu æviárin. Hug-
sjónaeldurinn er kulnaður og það
er eins og menn veigri sér við að
minnast þess að eitt sinn logaði
hann glatt. Þessi bók fyllir þannig
í Kaupmannahöfn
FÆST
í BLAÐASÖLUNNI
ÁJÁRNBRAUTA-
STÖÐINNI,
KASTRUPFLUGVELLI
OGÁRÁÐHÚSTORGI
í eyðu í íslenskri ævisagnaritun.
Virðist mér hún sýna svo ekki verð-
ur um villst, hversu mikilvægt til
persónuskilnings er að gera þessum
áram ævinnar verðug skil. Vissu-
lega áttu fjölmargir jafnaldrar Pét-
urs Finnbogasonar sér svipaðar
æskusýnir. En hugsjónimar, feg-
urðin og jafnvel réttlætiskenndin
virðast æði oft hafa kafnað í amstri
dægranna. „Hvar hafa dagar lífs
þíns lit sínum glatað?“ verður manni
á að spyija.
Þá er annað til þess fallið að
auka gildi þessarar bókar. Pétur
átti sín þroskaár á þriðja og fjórða
áratug þessarar aldar. Svo kunnug-
legur virðist mér hugarheimur hans
sem lítið eitt yngra, manni að ég
manns
vil ætla að hann sé nokkuð dæmi-
gerður fyrir marga sem era ungfull-
orðnir á þessum tíma. En svo fram-
andi er þessi heimur nú hálfri öld
síðar að hann er nánast kómfskur
í allri sinni bamslegu rómantík.
Hefur veröldin breyst svona óskap-
lega mikið? Hugsar og skynjar ungt
fólk nú á tíð allt öðra vísi? Forvitni-
legt væri að fá hóp af ungu fólki
til að lesa þessa bók og ræða síðan
viðbrögð sín og þann mikla mismun
sem ég ætla að sé. Þessi ævisaga
varpar því ljósi á þroskaferli og
þroskaumhverfí, sem er orðið flest-
um ærið framandi núorðið.
Hugleiðingar af þessu tagi sóttu
á mig við lestur þessarar bókar.
Ég tel þess vegna að hún eigi fullt
Pétur Finnbogason
erindi á ævisögumarkaðinn.
Gunnar Finnbogason hefur rækt
hlutverk sitt sem ævisöguritari
mætavel. Bókin hefst á ítarlegri
ættarskrá, sem er gagnleg byijun.
Síðan er ævi Péturs fylgt eftir til-
tækum heimildum uns henni lýkur
á Kristneshæli. í síðasta hluta bók-
ar era birtar þijár dagbækur Pét-
urs. Sú fyrsta var rituð veturinn
1933—34, en þá var Pétur farkenn-
ari í Vestur-Landeyjum. Þar er
margar bráðskemmtilegar og vel
ritaðar lýsingar að fínna. Onnur
dagbókin er rituð á Dalvík 1937.
Þar var þá Pétur orðinn kennari.
Uppistaða þeirrar dagbókar er eink-
ar hugljúf ástarsaga. Þriðja og
síðasta dagbókin er rituð á Krist-
neshæli sumarið 1938, en mér skilst
að hér sé einungis hluti hennar birt-
ur.
Mjög vel er frá þessari bók geng-
ið bæði hvað varðar málfar og alla
umsjón. Allmargar myndir prýða.