Morgunblaðið - 06.12.1988, Qupperneq 62

62
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 6. DESEMBER 1988
_ ~N
Utvarpsvekjarar frá
SIEMENS
tií jáktutýai*
RG 278: Venjuleg skífu-
klukka. Vekur með útvarps-
dagskrá eða suðhljómi.
Blundhnappur.
[ Verð: 2680 kr. J
RG 281: Vekur með út-
varpsdagskrá eða suð-
hljómi. Blundhnappur.
Svæfir.
, Verð: 2520 kr.
RG 296: Með snælduhólfi.
Vekur með útvarpsdagskrá,
suðuhljómi eða snælduleik.
Blundhnappur. Svæfir.
Verð: 2910 kr.
RG 283: Vekur með út-
varpsdagskrá eða suð-
hljómi. Blundhnappur.
Svæfir.
, Verð: 2350 kr.
SMITH&
NORLAND
Nóatúni 4 - Sími 283nn
V_______________________
2.948.338 kr.
Vinningsröðin 3. desember:
11X-2X1 -X1X-X2X
12 réttir = 2.341.122 kr.
Enn var enginn með 12 rétta-og því er þrefaldur pottur núna!
11 réttir = 607.216 kr.
6 voru með 11 rétta - og fær hver í sinn hlut kr. 101.202,-
AF ERLENDUM VETTVANGi
pftir Ástrpir Svnrrissnn
Félagar í stjónunálaráði sovéska kommúnistaflokksins samþykkja dagskrá fundar Æðsta ráðsins
á þriðjudag. í fremstu röð frá vinstri:Jegor Lígatsjov, Nikolaj Ryzhkov, MíkhaU S. Gorbatsjov. f
annarri röð: Edúard Shevardnadze, Viktor Tsjébríkov, Vítalí Vorotníkov, Lev Zajkov. Fyrir aftan
þá: Pjotr Demísjoiv, Viktor Níkonov, Alexander Jakolev.
Réttindi öreiganna
skjalfest enn a ný
BREYTINGAR þær sem Míkhaíl S. Gorbatsjov Sovétleiðtogi hefur
gert á stjórnarskrá Sovétríkjanna og andóf forustumanna einstakra
lýðvelda gegn þeim hafa verið eitt helsta umfjöllunarefni Qölmiðla
víða um heim að undanförnu. Raunar hefúr þetta nánast skyggt á
átökin í Armeníu og Azerbajdzhan sem vafalítið eru sprottin af þjóð-
emishyggju og trúarbijálsemi og kunna að reynast afdrifaríkir við-
burðir þegar fram lfða stundir. Stjórnarskrárbreytingamar eru á
hinn bóginn mikUvægur liður f umbótaáætlun Gorbatsjovs og söguleg-
ar fyrir margar sakir ekki síst þær að f fyrsta skipti allt frá dögum
Lenfns bindur almenningur { Sovétrfkjunum vonir við að skjalfest
réttindi manna verði virt eða vill a.m.k. trúa því að sú verði raunin.
Eitt gleggasta dæmið um þetta er raunar andóf forystumanna Eystra-
saltsrfkjanna þriggja, sem allir eru yfirlýstir stuðningsmenn umbótaá-
ætlunarinnar en hafa af þvf áhyggjur að breytingamar komi ekki
að tilætluðum notum sem sé þeim að tryggja aukið lýðræði og frelsi.
Haft hefur verið á orði að eng-
in stjómarskrá tryggi betur
lýðræði og réttindi manna en hin
sovéska. Meinið sé hins vegar það
að engum einvaldanna í Kreml
hafi nokkum tíma dottið f hug að
fara eftir henni! Þótt alhæfíngin
kunni að virðast gróf er hún engu
að síður sönn. Fram til þessa hefur
stjómarskrá Sovétríkjanna þrívegis
verið endurskrifuð. Sú fyrsta gekk
í gildi árið 1918 en gerðar vom á
henni breytingar árið 1924 er til-
gangur Sovét-sambandsins var
skilgreindur. Árið 1936 lét Jósef
Stalín umskrifa stjómarskrána og
vom helstu breytingamar þær að
forystuhlutverk Kommúnistaflokks
Sovétríkjanna var leitt í lög með
ýmsum hætti. Leoníd Brezhnev,
sem nú á dögum er talinn vera
eins konar samnefnari fyrir spill-
ingu og stöðnun í sögu Sovétríkj-
anna, gerði frekari breytingar árið
1977. Sagt var að þær væm gerð-
ar til að tryggja réttindi einstakl-
ingsins og aðlaga stjómarfarið að
breyttum aðstæðum á sviði efna-
hags- og félagsmála. Því er ekki
að neita að orðalagið er kunnug-
legt.
Hróplegar mótsagnir
Hvort sem rekja má ástæðumar
til klókinda eða gáfnaskorts Brez-
hnevs var þessi útgáfa stjómar-
skrárinnar, sem verið hefur í gildi
allt fram til þessa, að líkindum sú
versta. Ekki þarf löglærðan mann
til að sjá að mótsagnimar í plagg-
inu em öldungis hróplegar. í því
segir t.a.m. að allt vald sé í höndum
alþýðunnar (öreiganna) og er kveð-
ið skýrt á um fundafrelsi og mál-
frelsi manna og friðhelgi einstakl-
ingsins. Nokkm síðar er á hinn
bóginn fjallað um „skyldur og
skuldbindingar" Sovétborgara sem
í raun tryggir ríkisvaldinu óskorað-
an rétt til að ráðskast að vild með
líf manna. Fleiri dæmi mætti nefna
en athyglisvert er að grein 72 seg-
ir að lýðveldin 15 geti sagt sig úr
ríkjasambandinu en næsta grein
kveður á um að lýðveldin 15 muni
um aldur og eilífð heyra Sovétríkj-
unum til!
í nýju stjómarskránni er tekið á
þessum mótsögnum ef marka má
orð ígors Kúznetovs, aðstoðarfor-
stjóra Löggjafarstofnunar Sov-
étríkjanna, en hann var staddur
hér á landi á dögunum. Á fundi
með blaðamönnum sagði Kúz-
netsov að réttur lýðvelda til að yfir-
gefa Sovétsambandið væri óskor-
aður en á hinn bóginn gætu lög
einstakra lýðvelda aldrei komið í
stað löggjafarvalds Æðsta ráðs
Sovétríkjanna.
Andmæli Eistlendinga
Andmæli Eystrasaltsrílqanna og
ekki hvað síst Eistlendinga hafa
einkum varðað síðastnefnda atrið-
ið. Fyrir skemmstu samþykkti
Æðsta ráð Eistlands að lýsa yfir
fullveldi lýðveldisins innan Sov-
étríkjanna jafnframt því sem þing-
menn ákváðu að framvegi3 skyldu
lög lýðveldisins vera æðri lögum
Æðsta ráðsins í Moskvu. Helstu
ástæður þessarar sögulegu yfirlýs-
ingar virðast annars vegar vera
vaxandi þjóðemishyggja í Eistlandi
og hins vegar megn óánægja al-
þýðu manna vegna gegndarlausrar
miðstýringaráráttu yfírvalda sem
leitt hefur til stórfellds arðráns.
Míkhaíl S. Gorbatsjov brást hinn
versti við og lýsti yfir því að sam-
þykktir Eistlendinga brytu í bága
við lög. Var hart deilt á eistnesku
forystumennina á fundi Æðsta
ráðsins nú f vikunni en forseti
landsins svaraði fyrir sig, sem út
af fyrir sig þótti algjörlega með
ólíkindum. Kvaðst hann vera ein-
dreginn stuðningsmaður umbótaá-
ætlunarinnar, sem kennd er við
„perestrojku" en kvaðst líta svo á
að samþykktir eistneska þingsins
væm fyrst og fremst rökrétt afleið-
ing þessarar stefnu. í raun virðist
þetta vera mergur málsins, hug-
myndir manna um inntak „per-
estrojku" og „glasnost" em mjög
ólíkar og ef til vill em ástæðan sú
að kenningar þessar hafa aldrei
verið skilgreindar með fullnægjandi
hætti.
Gagnrýnin hefur á hinn bóginn
haft áhrif og laganefnd Æðsta
ráðsins hefur gert nokkrar breyt-
ingar á upprunalegu stjómarskrár-
drögunum. Þannig mun sérhvert
lýðveldi eiga fulltrúa í nýrri stjóm-
skipunamefnd sem mun hafa eftir-
lit með framkvæmd lagabreyting-
anna. Dregið hefur verið úr valdi
hins nýja fulltrúaþings til að hafna
lagasetningu einstakra lýðvelda á
þeim forsendum að hún stangist á
við stjómarskrána. Ef marka má
fréttir 7lASS-fréttastofunnar boð-
aði Míkhaíl S. Gorbastsjov enn-
fremur í ræðu sem hann flutti á
þriðjudag að tekið hefði verið tillit
til krafna um aukna sjálfsstjóm
lýðveldanna á sviði félags- efna-
hags- og menningarmála.
Fyrirmyndin sótt til
Vesturlanda
Fulltrúaþingið, sem koma mun
í stað núverandi Æðsta ráðs, mun
samanstanda af 2.250 fulltrúum
hinna ýmsu hópa, samtaka og þjóð-
arbrota. í upprunalegu drögunum
er gert ráð fyrir því að hinar ýmsu
stofnanir kommúnistaflokksins
- verkalýðsfélögin og ungliða-
hreyfingin svo dæmi séu tekin-
tilnefni þriðjung fulltrúanna og
hefur það mælst illa fyrir þar eð
sýnt þykir að þeir menn sem kom-
ist hafa til valda með ólýðræðisleg-
um hætti muni sitja sem fastast.
Fulltrúaþingið mun koma saman
að minnsta kosti einu sinni á ári
og verður fyrsti fundur þess að
líkindum næsta vor. Fyrsta verk-
efnið verður það að kjósa forseta,
sem í raun mun fara með fram-
kvæmdavaldið, og mun sá heita
Míkhafl S Gorbatsjov. Síðan munu
fulltrúamir kjósa 500 manns úr
eigin röðum sem skipa munu hið
nýja Æðsta ráð Sovétríkjanna sem
aftur mun skiptast í tvær þingdeild-
ir, sambandsdeild og þjóðadeild.
Æðsta ráðið mun starfa því sem
næst árið um kring líkt og þing á
Vesturlöndum.
Alls munu 55 af 174 ákvæðum
stjómarskrárinnar hafa verið um-
rituð og orð Gorbatsjovs þykja gefa
til kynna að tillögur um frekari
breytingar verði teknar til umfjöll-
unar síðar. Áhrifamesta breytingin
kann á hinn bóginn að reynast sú
að alþýða manna taki að líta svo
á að stjómarskráin skipti einhveiju
máli og fullvíst má heita að sá
ískyggilegi „friður" sem ríkt hefur
um skipan mála í Sovétríkjunum
er úti.