Morgunblaðið - 23.02.1989, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 23. FEBRÚAR 1989
Um málefni aldraðra
eftir Birgi ísleif
Gunnarsson
Málefni aldraðra hafa mjög verið
í brennidepli undanfarin ár. Mjög
margt hefiir áunnist til bóta, en
margt er þó ógert. Ég hugsa að
ekki sé mikill pólitískur ágreiningur
í landinu um það, hver vera skuli
helstu markmið þjónustu við aldrað
fólk. Ég sá einhvers staðar mark-
miðinu lýst á eftirfarandi hátt: Að
gera öldruðum kleift að búa sem
sjálfstæðastir á heimilinum sínum
eins lengi og heilsa og geta þeirra
leyfír, koma í veg fyrir félagslega
einangrun þeirra og veita þeim við-
eigandi þjónustu á dvalarheimilum
og hjúkrunarstofnunum þegar þeir
eru ófærir um að nota sér heima-
þjónustu á fullnægjandi hátt. Þessi
orð get ég vel gert að mínum og
ég sé reyndar ekki að um þau ætti
að þurfa að vera neinn ágreiningur.
Hvaða skipulag er
hentugast?
Spumingin er því sú: Hvaða
skipulag er hentugast og skilvirkast
til að ná ofangreinum markmiðum?
í sljómkerfí hins opinbera em það
tveir aðilar sem í gmndvallaratrið-
um sinna þessu verkefni, þ.e. ríkið
og sveitarfélögin. Þessir aðilar hafa
síðan margs konar samvinnu við
þriðja gmnnaðilann sem þessu
verkefni sinnir, en það em einstakl-
ingar og félagasamtök þeirra og
sjálfseignarstofnanir. Þessir sfðast-
nefndu hafa unnið mikilvægt starf
f þessum málaflokki og þeim má
ekki gleyma þegar um málefni aldr-
aðra er Qallað, svo mikilvægt sem
fmmkvæði þeirra og kraftur hefur
reynst. Þann kraft þarf að örfa og
efla.
Ef við ræðum fyrst um þátt hins
opinbera, þá er þess að geta að nú
bíður -Alþingis að Qalla um nýtt
fmmvarp sem kveður á um breyt-
ingu á verkaskiptingu ríkis og sveit-
arfélaga, flutt af félagsmálaráð-
herra. Fmmvarp þetta er byggt á
umfangsmiklu nefndarstarfí, sem
reyndar má rekja allt aftur til árs-
ins 1976. Markmið með lagasetn-
ingunni á að vera að gera verka-
skiptingu milli ríkis og sveitarfélaga
einfaldari og skýrari. Sveitarfélögin
hafí með höndum verkefni sem ráð-
ist af staðbundnum þörfum og þar
sem ætla megi að þekking á að-
stæðum, ásamt fmmkvæði heima-
manna, leiði til betri og hagkvæm-
ari þjónustu. Rfkið annist fremur
verkefni sem hagkvæmara sé að
leysa á landsvísu.
Hvar lenda máleftii
aldraðra?
Rétt er að huga að því hér hvem-
ig gert er ráð fyrir að málefni aidr-
aðra skiptist samkvæmt þessu
frumvarpi, en það tengist og fyrir-
hugaðri endurskoðun á lögum um
málefni aldraðra. Gert er ráð fyrir
að niður falli þátttaka sveitarfélaga
í rekstri sjúkrahúsa og heilsugæslu-
stöðva og að hlutdeild sveitarfélaga
í stofnkostnaði sjúkrahúsa og
heilsugæslustöðva verði 40% í stað
15% áður. Þetta skiptir auðvitað
máli varðandi langlegudeildir fyrir
aldraða og þjónustu heilsugæslu-
stöðva við aldraða. Ekki er beinlín-
is tekið á öðmm þáttum sem snerta
aldraða í frv. til laga um verkaskipt-
ingu sveitarfélaga, en í greinargerð
frumvarpsins segir svo: „Gert er ráð
Birgir ísleifur Gunnarsson
„Ég gat þess í upphafi
að það væri markmið
að gera öldruðum kleift
að búa sem sjálfstæð-
astir á heimilum sínum
eins lengi og heilsa og
geta þeirra leyfir. Ég
held að þetta sé afar
mikilvægt markmið og
að því beri vel að huga
við skipulag öldrunar-
mála.“
fyrir að gerðar verði breytingar á
lögum nr. 92/1982 um málefni aldr-
aðra, en lögin missa gildi sitt um
næstu áramót (þ.e. í árslok 1989).
Endurskoðun laganna stendur yfír
og stefnt er að því að flytja sér-
stakt fmmvarp um breytingu á
þeim lögum. Þar verður lagt til að
hlutverki Framkvæmdasjóðs aldr-
aðra verði breytt og núverandi verk-
efni hans flytjist að mestu til sveita-
félaga og einnig að heimilishjálp
verði verkefni sveitarfélaga."
Framkvæmdasjóður
aldraðra
Samkvæmt þessu virðist ráðgert
að dvalarheimili og íbúðir aldraðra
verði verkefni sveitarfélaga eins og
segja má að verið hafí. Þó er mjög
óljóst hvert verða eigi hlutverk
Framkvæmdasjóðs aldraðra í þessu
efni og hver staða hans í stjómkerf-
inu eigi að vera og í því sambandi
hef ég áhyggjur af því að þau fram-
lög sem ýmis félagasamtök hafa
fengið til að byggja dvalar- eða
hjúkmnarheimili muni detta upp
fyrir eða minnka. Framkvæmda-
sjóður aldraðra var á sfnum tíma
stofnaður með mikilli samstöðu á
Alþingi og lagður á sérstakur nef-
skattur. Hann var felldur niður með
staðgreiðslukerfí skatta um næst-
síðustu áramót, en ráðgert að fé
yrði veitt til sjóðsins á fjárlögum.
Sú upphæð er 160 m.kr. í fjárlögum
þessa árs, þ.e. sú sama og á sl.
ári. Sjóðurinn hefur vafalaust ráðið
úrslitum um ýmsar framkvæmdir.
Á þessu vil ég vekja athygli, þann-
ig að um þetta verði sérstaklega
hugsað við endurskoðun laganna
um málefni aldraðra. Auðvitað er
ekkert við það að athuga að hann
verði undir stjóm sveitafélaga, en
tryggja þarf honum telqustofha og
aðgang félagasamtaka að houm.
Annað atriði vil ég einnig nefna
sem tengist verkaskiptingunni, en
það em tengsl heimilishjálpar og
heimahjúkmnar. Heimilishjálpin
verður á vegum sveitarfélaga, en
heimahjúkmnin væntanlega hjá
heilsugæslustöðvum, sem reknar
em á vegum ríkisins, a.m.k. var
þannig ráð fyrir því gert í þeim
friimvarpsdrögum sem í gangi vom
á sl. vori. Ljóst er að þama hlýtur
að vera mikil skömn. Mér er t.d.
tjáð að reynslan hér í Reykjavík sé
sú að samskipti heimahjúkmnar og
heimilishjálpar hafí verið tiltölulega
lítil og því þarf við endurskoðun
laganna að tryggja slíkt samstarf.
Enn eitt atriði sem ég vil nefna,
er það em áhyggjur sjálfseignar-
stofnanna um það að í nýju lögum
verði ákvörðun um vistun verði tek-
in úr höndum þeirra og henni mið-
stýrt um of.
Aldraðir búi heima
Ég gat þess í upphafí að það
væri markmið að gera öldmðum
kleift að búa sem sjálfstæðastir á
heimilum sínum eins lengi og heilsa
og geta þeirra leyfír. Eg held að
þetta sé afar mikilvægt markmið
og að því beri vel að huga við skipu-
lag öldmnarmála. Á undanfömum
ámm hefur mikil áhersla verið lögð
á byggingu vistheimila og þjónustu-
íbúða. í slíkt húsnæði hafa sótt aldr-
aðir sem ekki áttu húsnæði fyrir
eða bjuggu í óhentugu húsnæði.
Það er athyglisvert að um 70% af
öldraðum umsækjendum hjá Fé-
lagsmálastofnun Reylq'avíkur eiga
það húsnæði sem þeir búa í, en
þetta hlutfall var 30—40% fyrir
nokkmm ámm. Þetta fólk hefur á
ævinni komið sér upp eigin hús-
næði og á þannig nokkum stofnsjóð
eða varasjóð, sem veitir því öryggi.
Það skiptir því afar miklu máli að
ekki sé gengið of nærri þessu fólki
með óhóflegri skattlagningu eins
og því miður hefur gerst nú.
Seyðfirðingar ima glaðir við sitt
eftir Þorvald
Jóhannsson
Enn um sinn er Seyðis^örður
minnstur kaupstaða á landinu, ef
mið er tekið af íbúafjölda. Hér §ölg-
aði um 7 einstaklinga á sl. ári, eða
um 0,7%, ogteljst þá íbúar alls 991.
Þrátt fyrir smæðina hafa Seyð-
fírðingar alltaf verið stórhuga og
nokkuð fyrirferðarmiklir, á stund-
um svo mjög, að sumum nágrönn-
um okkar hefur þótt nóg um.
En hvað um það. Á meðan lands-
feðumir ábúðarmiklir að vanda,
stritast við að koma vitinu fyrir,
að ætla má, óbilgimi, ærslafengna
og ábyrgðarlausa landsmenn, una
Seyðfírðingar þó fáir séu glaðir við
sitt, enn um tíma.
Fjárhagsáætlun 1989
Bæjarstjóm Seyðisfjarðar af-
greiddi §árhagsáætlun sfna fyrir
árið 1989 til síðari umræðu á fundi
30. janúar sl. Sameiginlegar tekjur
þ.e.a.s. af útsvari, aðstöðugjaldi,
fasteignaskatti, jöfnunarsjóði o.f.
em áætlaðar kr. 85.389.000,-
Hækkun frá rauntölum síðasta árs
er um 16%. Til samanburðar má
geta þess að meðal togari af minni
gerð var með í aflaverðmæti
120-140 milljónir kr. Rekstur bæj-
arfélagsins tekur til sín
70.187.000,- eða 82,2% af tekjum
(hækkun frá ’88 20%.)
Stærstu gjaldaliðir í rekstri em:
Almannatr./félagshjálp
Fraeðslumál
Æskulýðs/íþrmál
Menningarmál
Hreinlætismál
Rekstur fasteigna
19.011 (27,2%)
10.900 (15,5%)
6.700 ( 9,6%)
4.900 ( 7,0%)
4.800 ( 6,8%)
3.700 ( 5,3%)
Telquafgangur er því áætlaður
kr. 15.200 (17,8%) og verður hon-
um varið þannig:
Afborganir lána kr. 3.300, gjald-
færð flárfesting kr. 5.100, eigna-
færð flárfesting kr. 8.000. Halli er
því á áætluninni 1,2 milljónir, en
bæjarfulltrúar em brattir og telja
engan vafa leika á því að þeir fylli
upp í „gatið" við lokaafgreiðslu flár-
hagsáætlunarinnar sem verður í lok
mánaðarins.
Helstu framkvæmdir
áárinu
Sjúkrahús hefur verið í byggingu
f 15 ár. Framkvæmdum hefur mið-
að hægt, sem sést best á því að
drengur sem fæddist í gamla
sjúkrahúsinu, þegar heilbrigðisráð-
herra tók skóflustunguna 1974 að
þvf nýja, mun verða starfsmaður
við lokaáfanga verksins, sem stefnt
er að bjóða út í vor. Hér er um að
ræða efri hæð sjúkrahússins, þ.e.
hjúkmnarrými fyrr 26 sjúkrarúm
og tengd rými. Kostnaðaráætlun
hljóðar upp á 50 milljónir kr. full-
búið. Stefnt er að því að klára verk-
ið á 2 ámm, en dreifa kostnaði á
3 ár. Ríkið greiðir 85% í fram-
kvæmdinni en kaupstaðurinn 15%.
Félagsheimili/íþróttahús
Unnið verður fyrir um 5,5 millj-
ónir kr. Gengið verður frá aðalinn-
gangi að utan, auk þess sem and-
dyri salemis og móttaka fyrir húsið
verður öll innréttuð.
Gatnagerð og opin svæði
Áætlað er að veija 10,2 millj. kr.
í þær framkvæmdir. í varanlega
gatnagerð (Garðarsvegur, Múla-
vegur, Austurvegur) 4,7 millj. og
gangstéttar 1,5 millj. Á síðasta ári
hófst átak f fegran og snyrtingu
opinna svæða. Afram verður haldið
á þessu ári, undir stjóm þeirra hjóna
Katrínar Ásgrímsdóttur og Gísla
Guðmundssonar skrúðgarðasér-
fræðinga, en þau störfuðu einnig
hér á sl. ári við góðan orðstír. 4
millj. kr. mun verða varið í þennan
lið f ár, eða um 4,7% af tekjum.
7 íbúðir fúllgerðar á árinu
Á vegum stjómar verkamanna-
bústaða verður lokið við 3 fbúðir
Þorvaldur Jóhannsson
„Sem betur fer eru enn
til einstaklingar og fyr-
irtæki sem trúa á
fi*amtíð landbyggðar-
innar og láta því allt tal
um þjóðargjaldþrot og
álíka „aumingjaskap“
sem vind um eyrun
þjóta.“
að Austurvegi 17A. Fyrir dymm
stendur útboð á 4 fbúðum fyrir aldr-
aða við Múlaveg. Stefnt er að því
að ljúka þeim á árinu.
Lóðaúthlutun hafín á ný
Eftir allnokkurt hlé em einstakl-
ingar og fyrirtæki farin að sækja
um lóðir, fyrir einbýlishús og at-
vinnuhúsnæði. Þetta em mikil
gleðitíðindi. Satt best að segja hélt
maður að það væri búið að hræða
allar skynibomar skepnur frá því
að fjárfesta úti á landi. En sem
betur fer em enn til einstaklingar
og fyrirtæki sem trúa á framtíð
landbyggðarinnar og láta því allt
tal um þjóðargjaldþrot og álíka
„aumingjaskap" sem vind um eyran
þjóta.
Höfíiin er lífæð
kaupstaðarins
Á árinu 1988 var landaður afli
í SeyðisQarðarhöfn 138.481 þúsund
tonn eða um 8,5% af ársafla lands-
manna. íbúafjöldinn hér er 0,4%
af fbúafjölda landsins. Útflutnings-
verðmæti aflans er um 900 milljón-
ir. Ekki er því hægt að segja annað
en að Seyðisfirðingar leggi sitt í
þjóðarbúið og gæti því með sanni
borið höfuðið hátt á nýbyijuðu ári.
Það er því ekki út í hött að segja
að höfnin sé lífæð kaupstaðarins.
Einnig fóm hér um höfnina 14.200
erlendir og innlendir ferðamenn
með feijunni Norrænu sem alls fór
14 ferðir sl. sumar. Þjóðveijar vom
þar fjölmennastir.
Fjárhagsáætlun
Hafíiarsjóðs 1989
Þrátt fyrir mikla umferð og mik-
inn afla, sem um höfnina fer, em
heildartekjur hafnarinnar áætlaðar
á árinu 1989 einungis 14,2 milljón-
ir kr. Gert er ráð fyrir svipuðum
afla og umferð og var á sl. ári.
Rekstur hafnarinnar tekur til sín
72% af tekjum eða 10,2 milljónir.
Þar af er áætlað að veija 2,5 millj.
f viðhald og endumýjun hafnar-
mannvirkja.
Helstu framkvæmdir aðrar á árinu
em fyrirhugaðan
Innrétting smábátahafnar 0,7
millj., frágangur við Fjarðarhöfn
0,8 millj. og dráttarbraut við Fjarð-
arhöfn 25,0 millj.
Á sl. ári gerði hafnarsjóður
samning við pólskt fyrirtæki um
smíði dráttarbrautar (slippur). Hér
er um að ræða 450 t. bogabraut
með mögulegri lengingu í 600 tonn.
Samningur í 1. áfanga, sem em
teinar, vagn, spil, vísar og allir
fylgihlutir, er 495.000 Bandaríkja-
dollarar. Smíðum Pólveijanna skal
lokið í september n.k. Nú þessa
dagana era verið að reyna að
tryggja fjármagn í undirvinnu
þ.e.a.s. jarðvegsvinnu og staura-
steypu. Brautin hvflir á steinsteypt-
um staumm sem reknir em niður
nokkuð þétt í brautarstæðið. Þrátt
fyrir allar hrakspár hvað varðar
fslenskan skipasmíðaiðnað og
stefnu stjómvalda og útgerðar í
þeim málum í dag, hafa Seyðfírð-
ingar í áraraðir smfðað skip, breytt
og gert við skip með góðum ár-
angri. Svo mun vonandi verða
áfram. Bætt aðstaða er þvf nauð-
synleg og með tilkomu nýju dráttar-
brautarinnar skapast enn betri
möguleikar fyrir þessa atvinnu-
grein. Vissulega hlýtur íslenskur
skipasmíðaiðnaður að rétta úr kútn-
um. Þjóð sem byggir alla sína af-
komu á hörku sjósókn á fullkomn-
um og góðum skipum, getur ekki
og má ekki glata niður þeirri fæmi
og þekkingu sem til er í landinu í
smíði og viðgerð fiskiskipa.
Hafíiarsjóður á og
byggir mannvirkið
Dráttarbrautin hf. sem er ný-
stofnað hlutafélag einstaklinga og
fyrirtækja, tekur svo brautina á
leigu og sér um allan rekstur henn-
ar.
Sólarkaffi í febrúar
Frá því í októbermánuði ár hvert
til miðs febrúar, em Seyðfírðingar
lausir við að sjá til sólar vegna
hárra fjalla sem umlykja fjörðinn.
Menn taka þessu með stöku jafnað-
argeði misjafnlega þó. En á næstu
dögum mun verða dmkkið sólar-
kaffí á flestum heimilum, til merkis
um að sólin er velkomin enn á ný
í fjörðinn okkar.
Höfundur er bæjarstjóri á Seyðis-
fírði.