Morgunblaðið - 23.03.1989, Page 35

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 23. MARZ 1989
s
C 35
Það er kannski svona ráðgjöf sem
Ingimar stjómarmaður talaði um
eða meinti í Morgunblaðsgrein
sinni.
Það er kannski ástæða til að
minna á hvað Tryggvi Pálsson,
bankastjóri Verzlunarbanka ís-
lands, sagði í viðtali við Tímann 7.
september í fyrra: „Ég held að hin
háa ávöxtun hafi kannski aldrei
verið til og hefur á vissan hátt ver-
ið blekking... og ávöxtunin á
markaðnum hefur þegar lækkað.
Sá sem hæst bauð reyndist vera
að bjóða hlut sem hann ekki hafði,
en nú er toppurinn í ávöxtun farinn
með áfalli Avöxtunar sf.“
En núna í janúar eru komnir
nýir toppar, Einingabréf 3 og Mark-
bréf.
4.
Ég er ekki í nokkrum vafa um
að eftirlit eða eftirlitsleysi bankaeft-
irlits Seðlabanka Islands á töluverð-
an þátt í því hvemig staða þeirra
sem áttu bréf í Ávöxtunarbréfunum
er nú. Því bar skylda til að fylgjast
með starfseminni og tilkynna við-
skiptaráðherra um misbresti á
henni. Þá átti sérstök samstarfs-
nefnd ráðuneytis og Seðlabanka að
fylgjast með starfsemi bankaeftir-
litsins, skv. 3 mgr. 13. gr. laga um
Seðlabanka íslands (nr. 36/1986).
Í þeirri nefnd á að vera einn full-
trúi ráðuneytis, forstöðumaður
Bankaeftirlits og einn bankastjóri
Seðlabanka.
Viðskiptaráðherra hefur upplýst
að eftirlit hafi verið haft með Ávöxt-
unarsjóðunum og öðrum verðbréfa-
sjóðum. Forstöðumaður Bankaeftir-
lits hefur upplýst að eftirlit hafi
verið með Ávöxtunarsjóðum. Þann
18. janúar sl. átti ég tal við hann
og barst þetta þá í tal, og minnir
mig að hann hafi staðfest þetta þá,
og að þeim hafí verið kunnugt um
rekstur Ávöxtunarsjóðanna og
stöðu þeirra. Manni óar óneitanlega
við þeirri hugsun, að opinberum
aðilum hafi verið í langan tíma
kunnugt um það misferli sem þama
fór fram, án þess að gera nokkuð
í málinu. Lái manni hver sem vill
þó maður vilji heldur trúa því að.
hér hafí verið um að ræða van-
rækslu í starfí. En segi þeir satt,
Jón Sigurðsson og Þórður Ólafsson,
þá kemst maður ekki hjá að gruna
þá um vísvitandi yfirhylmingu á
umtalsverðum íjársvikum. Það er
voðalegt til að hugsa, og ekki síst
fyrir það að enn eru starfandi verð-
bréfasjóðir sem ráðskast með millj-
arða af almannafé og eru undir
eftirliti þessara aðila. Eigendur
þessara þúsunda milljóna hafa nær
allir enga hugmynd um í hvaða
starfsemi þessir fjármunir þeirra
fara og fá um það takmarkaðar
upplýsingar. Þeirra eina trygging
er eftirlit Bankaeftirlitsins. Guð
hjálpi þessu fólki ef Jón og Þórður
segja satt um umhyggju sína fyrir
eigendum bréfa verðbréfasjóðanna
og eftirlitið með sjóðunum. Þeir
mega þá allt eins gera ráð fyrir að
fá rúman fimmtung af fé sínu þeg-
ar upp verður gert.
Þá gengur mér illa að trúa því
að Bankaeftirlit Seðlabanka sé
ábyrgðarlaus stofnun. Hvað er það
þá að skipta sér af þessum málum?
Hvort það ber fjárhagslega ábyrgð
skal ósagt látið, en það má merki-
legt heita ef ekki eru til lög um
fjárhagslega ábyrgð þess eða þeirra
sem valda öðrum tjóni. Séu slík lög
til hér á landi hljóta þau að gilda
um starfsmenn Bankaeftirlits eins
og aðra landsmenn.
5.
Fyrir nokkru leitaði ég að skila-
nefnd Ávöxtunarsjóðanna til að for-
vitnast um hvemig hún reiknaði sér
laun. Skrifstofa nefndarinnar á
Suðurlandsbraut 32 var lokuð, hafði
verið lokað eftir innköllun bréfanna.
Gestur Jónsson var ekki við, en
hann hefur aðsetur fyrir starfsemi
sína hjá Lögmönnum, Suðurlands-
braut 4. Olafur Axelsson hefur
skrifstofu á Höfðabakka 9, hann
var heldur ekki við. Símon ÓÍafsson
er að finna hjá Endurskoðunarmið-
stöðinni hf. N. Mancher, Höfða-
bakka 9. Hann var heldur ekki við.
Þórður Ólafsson forstöðumaður
Bankaeftirlits taldi einsýnt að skila-
nefndin skrifaði reikninga fyrir
störf sín, og verðlegði samkvæmt
töxtum lögmanna og endurskoð-
enda. Þetta staðfesti svo Gestur
Jónsson, þegar talað var við hann
í síma. Það virðist sem nefndin
hafí hvergi heimilisfang sem slík.
Þeir eigendur Ávöxtunarbréfa sem
fylgjast vilja með skilamálum, verða
trúlega að leita til einhvers eða ein-
hverra nefndarmanna hvers í sínu
lagi. Trúlega hafa skilanefndar-
menn starfann sem hlutastarf,
a.m.k. mun Gestur Jónsson vera
bústjóri í Hafskipsmálinu. Það gæti
því reynst tafsamt að fá fréttir af
gangi Ávöxtunarmála, ef einhver
vildi fylgjast með því hvað fyrrver-
andi peningum sínum liði.
Ekki gat sá er svaraði í síma
Lögmannafélags íslands upplýst
hvað lögmenn hefðu í tímakaup.
Ekki reyndi ég frekar að afla upp-
lýsinga um þetta að sinni, enda virð-
ist það nær ógjömingur. Það væri
alveg eftir öðru í þessu Ávöxtunar-
máli, að klukkutíma starf skila-
nefndar kostaði bréfaeigendur yfír
tíu þúsund krónur skv. reikningi.
Það mætti spyrja skilanefndar-
menn, en 3.000 kr. tímakaup lög-
manna og endurskoðenda hefur
maður heyrt nefnt. Einhvetjum
kann að þykja þetta góð greiðsla,
en þess ber að gæta, að trúlega
munar verkamenn, bændur og sjó-
menn, aðra launamenn og blaðbera
með fermingarpeninga sáralítið um
þetta eftir ábatasama ávöxtun í
verðbréfasjóði. Þá má svo sem gera
ráð fyrir að nefndarmenn telji að
það komi engum við hvaða laun
þeir reikna sér, og væri það í takt
við álit bankaeftirlits sem virðist
álíta að það hafí engum skyldum
að gegna við einn eða neinn.
En reikningar nefndarmanna og
fyrirtækja þeirra munu berast og
verða greiddir af því fé sem inn-
heimtist og þá kemur þetta allt í
ljós. Þeir munu vera til sem telja
að skilanefndarmenn kosti meira
en tíu þúsund á tímann, og einn
þeirra lét þau orð falla að sárt biti
soltin lús og glotti við.
6.
Það kann að virðast undarlegt
að ég hefí hvergi vikið orði að Pétri
Bjömssyni né Ármanni Reynissyni,
aðaleigendum Ávöxtunar sf.
Ástæðan fyrir því er sú að mér
fínnst þeir ómerkilegri en svo að
orðum taki. Ég trúi því tæplega enn
að opinberir aðilar sem áttu hlut
að þessu máli séu jafnómerkilegir
eða jafnvel ómerkilegri. Allt virðist
þó benda til þess, að þeir ætli að
humma þetta fram af sér án opin-
berrar rannsóknar. Takist það er
voðinn vís fyrir alla verðbréfaeig-
endur landsins. Bæði þeir og eig-
endur Ávöxtunarbréfanna sálugu
verða eitthvað að gera í þessum
málum. Aðgerðarleysið er hættu-
legt fyrir þá, æskilegt fyrir opin-
beru aðilana. Með aðgerðarleysi við-
urkennist að bréfaútgáfíimenn
verða eigendur sparifjárins, bréfa-
kaupendur hafa ekkert nema mis-
jafnlega merkilegar kvittanir í
höndunum. En hvemig á að bregð-
ast við?
Það hljóta einhverjar leiðir að
vera til. Það em um 1.100 aðilar
sem hafa hagsmuna að gæta í sam-
bandi við Ávöxtun. Hveijum þeirra
tengjast einhveijir, skyldmenni eða
skuldunautar. Beint og óbeint eru
þetta þúsundir. Aðilar að öðrum
verðbréfum skipta tugþúsundum.
Ég vil biðja fólk að hugsa um
þessi mál og hvemig megi gæta
réttar einstaklinganna í sambandi
við þau. Langt virðist í það að skila-
nefnd hætti að skrifa reikninga.
Frekari greinaskrif em tilgangslítil
eða tilgangslaus. Opinberir aðilar,
sem hafa skyldum að gegna hvað
varðar verðbréfasjóði, virðast stað-
fastir í að veija hagsmuni sinna
stofnana og að því er virðist, þeirra
sem reka sjóðina. Verðbréfaeigend-
ur verða því að treysta á sjálfa sig
í þessum málum. Þeir aðilar sem
áttu samkvæmt lögum að gæta fjár
þeirra í annarra höndum hafa sýnt
hvemig þeir meta hlutverk sitt.
Reykjavík 24.janúar
Höfundur er loftakeytamaður.
Frá ráðstefhu kjördæmisráðs Reykjaneskjördæniis þar sem rætt var um stöðu og möguleika kvenna
í Sjálfstæðisflokknum. Fjölmenni var á ráðstefnunni og umræður líflegar. í ræðustól er Salome
Þorkelsdóttir, alþingismaður, sem var ráðstefhustjóri. Sitjandi eru talið frá vinstri: Þorsteinn Páls-
son, Davíð Oddsson, Þórunn Gestsdóttir, María Valdimarsdóttir, Hjördís Gissurardóttir, Ásdís Rafn-
ar og Jóhanna Thorsteinsson.
Ráðstefiia um konuna í Sjálfstæðisflokknum:
Gera þarf átak til að
bæta stöðu kvenna
- sagði Þorsteinn Pálsson
blasti við að ekki væri verið að
taka þær inn á lista af verðleikum.
KJÖRDÆMISRÁÐ Sjál&tæðisflokksins í Reykjanesi hélt á laugar-
dag ráðstefnu sem bar yfírskriftina „Konan í flokknum — Á hún
nokkra möguleika". Allir voru þar sammála um að stöðu konunn-
ar í Sjálfstæðisflokknum þyrfti að styrkja en voru ekki á eitt
sáttir um hvemig það yrði best gert. Þorsteinn Pálsson, formað-
ur Sjálfstæðisflokksins, sagði að gera þyrfti sérstakt átak til að
bæta stöðu kvenna. Þess vegna hefði miðstjóm flokksins skorað
á kjörnefhdir að hafa a.in.k. eina konu í hveijum þremur sætum
fyrir næstu kosningar.
Þorsteinn Pálsson sagði Sjálf-
stæðisflokkinn hafa rutt brautina
fyrir konur til áhrifastarfa í
ísiensku þjóðfélagi en á liðnum
árum hefði hann látið af þessu
forystuhlutverki og því ærið verk-
efni að taka þetta mál til umfjöll-
unar. Víðtæk samstaða hefði ver-
ið í flokknum um að skipa ekki
konur í trúnaðarstöður sam-
kvæmt kvótakerfí en það girti
ekki fyrir að sjá þyrfti til þess að
breidd væri í Sjálfstæðisflokkn-
um. Það þyrfti að gera sérstakt
átak í þessum efnum og hefði því
miðstjóm flokksins samþykkt
áskorun til kjömefnda um að
a.m.k. ein kona yrði í hveijum
þremur sætum fyrir næstu kosn-
ingar. „Ég er þeirrar skoðunar
að jafn mikilvægt og það er að
við ánetjumst ekki hugmyndum
um kvótareglur þá sé eðlilegt að
við stöndum að slíku sérstöku
hvatningarátaki í þeim tilgangi
að vinna konum traustari og
ákveðnari sess í stjómmálabar-
áttu Sjálfstæðisflokksins," sagði
Þorsteinn Pálsson.
Ásdís Rafnar, formaður Jafn-
réttisráðs, kynnti starfsemi ráðs-
ins og þróun jafnréttismála al-
mennt. Gat hún þess m.a. að nú
væri unnið að því á vegum Jafn-
réttisráðs að útbúa nafnabanka
handa fréttamönnum svo þeir
gætu leitað til kvenna ekki síður
en karla.
Ekki kvóti
Þórunn Gestsdóttir, formaður
Landssambands sjálfstæðis-
kvenna, sagði að í stjómmálum í
dag byggðu stjómmálamenn á því
að skapa ímynd og væri ímynd
Sjálfstæðisflokksins karlmaður.
Margar konur hefðu gegnum
tíðina boðið sig fram til starfa
fyrir Sjálfstæðisflokkinn en flokk-
urinn hefði talið það eðlileg vinnu-
brögð að velja eina konu til starfa
hveiju sinni.
Þórunn fagnaði samþykkt mið-
stjómar um að hafa það í huga
að kona yrði í þriðja hveiju sæti.
Ekki væri verið að innleiða kvóta-
kerfí í Sjálfstæðisflokknum heldur
beina tilmælum til þeirra sem
vildu horfast í augu við raun-
vemleikann og stöðuna eins og
hún væri í dag. „Það er krafa
kjósenda að fleiri konur taki þátt
í stjómmálum," sagði Þómnn.
Hjördís Gissurardóttir, kaup-
maður og gullsmiður, ræddi um
konuna og atvinnulífíð. Hún sagði
að konur jafnt sem karlar ættu
að hasla sér völl á því sviði sem
þær hefðu áhuga á. Ef konur
hefðu áhuga á einhveiju og væra
duglegar myndu þær ná langt
hvort sem væri í atvinnulífínu eða
stjómmálum. Hjördís sagðist vera
þreytt á hinu eilífa tali um
kvennabaráttu og karlabaráttu og
liti á það sem afturför. Hún væri
jafnréttismanneskja og notaði yfír
þetta eitt orð, lífsbaráttu. „Við
emm alls staðar velkomnar. Vilj-
inn er allt sem þarf.“
Davíð Oddsson, borgarstjóri,
sagðist telja að kvennaumræðan
yrði orðin úrelt eftir tíu ár. Þróun-
in í þjóðfélaginu benti öll til þess,
unga fólkið væri farið að hugsa
á öðmm nótum. Til dæmis væm
nú 51% allra laganema stúlkur.
„Halda menn að þetta skili sér
ekki síðar meir?“ spurði Davíð.
Það að troða konum á framboðs-
lista taldi hann hafa í raun minna
með þróun jafnréttismála að gera
heldur en að aðstoða konur við
að komast áfram í þjóðlífínu
sjálfu.
Davíð sagði að honum væri
farin að leiðast hin einhæfa um-
ræða um þetta mál sem hann taldi
mundu spilla fyrir þegar fram í
sækti rétt eins og sú furðulega
hugmynd, sem hefði skotið upp
kollinum, að setja ætti prósentuk-
vóta á kynin í fjölmiðlum. „Þegar
þessar konur í lagadeildinni, við-
skiptadeildinni og annars staðar
em búnar að skila sér þá verður
rætt við konur en ekki sem ein-
hveijar prósentur."
Davíð gagnrýndi kvótaaðferðir,
sem væri hægt að fullnægja með
því að hafa konu í þriðja sæti um
allt land, sem þýddi að þær kæm-
ust hvergi að. Taldi hann þetta
vera lítillækkandi fyrir konur og
Jafiirétti ekki forréttindi
María Valdimarsdóttir, toll-
vörður, sagði nauðsynlegt að taka
mark á því sem konur segðu en
ekki notá þær sem útstillingar-
brúður til að framboðslistamir litu
betur úr. Kvótakerfí taldi hún
vera til háborinnar skammar.
Konur vildu jafnrétti en ekki for-
réttindi. Þær vildu verða teknar
úr sýningarglugganum og settar
við hringborðið þar sem ákvarðan-
ir væm teknar.
Jóhanna Thorsteinsson, fóstra,
sagðist oft hafa velt fyrir sér af
hveiju konum vegnaði ekki betur
á framboðslistum en raun bæri
vitni. „Ég held að það sem hái
okkur konum sé að pólitík er ekki
lengur byggð á hugsjónum heldur
hagsmunum. Ef við konur ætlum
að ná frama í pólitík þá þurfum
við að hafa peningalegan bakhjarl
og í staðinn verðum við að selja
okkur og vinna fyrir þennan sama
bakhjarl," sagði Jóhanna. Þetta
væm leikreglur karlanna en ekki
kvennanna. Ef þær vildu taka
þátt í stjómmálum þyrftu þær líka
að færa fóm, sem margur karlinn
virtist gera án þess að spyija
kóng eða prest. Þær þyrftu að
fóma ijölskyldunni og heimilun-
um. Er þessi fóm nauðsynleg?
Þarf virkilega að færa hana? Er
þetta bara fyrir einhleypinga að
vera í pólitík eða fyrir efnamenn
sem geta verið með ráðskonu
spurði Jóhanna.
Björg Einarsdóttir, rithöfund-
ur, flutti samantekt í ráðstefnulok
að loknum pallborðsumræðum.
Hún sagði að sér fyndist sem
umræðan hefði gefíð til kynna að
konur hefðu möguleika í flokkn-
um ef þær hefðu áhuga, kraft og
vilja. Mikið hefði einnig verið
rætt um hin almennu skilyrði
kvenna til að nýta sér þann rétt
sem þær ættu samkvæmt lögum.
Björg sagði að ef við viidum
að Sjálfstæðisflokkurinn næði
sem mestu afli þá yrðum við að
gera okkur grein fyrir því hvemig
þjóðfélagið væri samansett. Tæp-
lega 10% kvenna væm heimavinn-
andi í dag og þjóðfélagið þvi að
níu tíundu blandað. Hvemig ættu
sjálfstæðismenn að skírskota út í
svona samfélag? Sjálfstæðisflokk-
urinn ætti að hennar mati að ná
meira fylgi með hæfum körlum
og konum í breiðfylkingu eins og
þjóðfélagið væri samansett. Þar
með væri komið afl til að breyta
og bæta hin almennu skilyrði.