Morgunblaðið - 28.04.1989, Blaðsíða 14

14
MÖRGÚNBLAÐÍÓ' FÖá'ftbAGÚR & APRÍi: 1989
Ábyrgðarleysi að láta
undirstöðuatvinnuveg-
inn sökkva svo djúpt
— sagði Jón Ingvarsson stj órnarformaður SH á aðalfimdi samtakanna í gær
Hér fer á eftir í heild ræða
Jóns Ingvarssonar, stjómar-
formanns SH, á aðalfhndi sam-
takanna sem hófst í gær.
Arið 1988 var heildarframleiðsla
frystihúsa og frystiskipa innan SH
91.870 tonn eða 1,7% minni en árið
áður. Þorskframleiðslan var nánast
sú sama bæði árin, eða um 29.000
tonn, en nokkur aukning varð á
framleiðslu annarra botnfiskteg-
unda. Verulegur samdráttur varð á
framleiðslu loðnu og loðnuhrogna.
Síldarfrysting jókst hins vegar um
80% og varð 9.000 tonn og hefur
hún ekki orðið jafn mikil síðan 1967.
Ástæða er til að nefna verulegan
samdrátt í humarframleiðslu, sem
nam 35%, en humaraflinn var minni
sl. ár heldur en mörg undanfarin ár.
Auk þess leiddi aukin samkeppni um
útflutning og sölu á humri til nokkru
minni hlutdeildar SH í humaraflan-
um. Af heildarframleiðslunni var
framleiðsla frystiskipa 12.800 tonn
eða 13,9% og hafði aukist um 2.400
tonn. Af einstökum félagsaðilum
innan SH var mest framleitt hjá
Útgerðarfélagi Akureyringa hf. eða
tæp 8.700 tonn að verðmæti 960
milljónir króna miðað við útborgun-
arverð.
Heildarútflutningur frystra sjáv-
arafurða frá íslandi árið 1988 var
159.000 tonn á móti 177.000 tonn-
um árið áður og hafði dregist saman
um rúm 10%. Þar af var útflutning-
ur SH 79.200 tonn eða 50%, að verð-
mæti 10.400 milljónir króna. Er því
um 14% samdrátt að ræða í magni
en 6% aukningu í krónum.
Af útflutningi SH 1988 fóru um
73.100 tonn eða 92% til sex landa
en þau eru:
Bandaríkin með
Japan með
Bretland með
Frakkland með
Sovétríkin með
V-Þýskaland með
23.800 tonn
16.000 tonn
11.500 tonn
7.800 tonn
7.100 tonn
6.900 tonn
Helstu breytingar á árinu 1988
voru þær að útflutningur til Banda-
ríkjanna dróst saman um 7.300 tonn
eða 23%, til Sovétríkjanna um 700
tonn eða 9% og til Bretlands um 400
tonn eða 3%. Þá dróst útflutningur
til Japans saman um 5.700 tonn eða
26%, en þar var eingöngu um að
ræða samdrátt í framleiðslu og þar
með útflutningi á loðnu og loðnu-
hrognum. Hins vegar jókst útflutn-
ingur til Frakklands um 500 tonn
eða 7% og til V-Þýskalands um 700
tonn eða 11%.
Fyrsta ársfjórðung þessa árs jókst
heildarframleiðsla innan SH um
1.200 tonn eða 7% miðað við sama
tíma í fyrra. Aukning varð í fram-
leiðslu loðnu og loðnuhrogna en
lítilsháttar samdráttur í botnfisk-
framleiðslunni. Útflutningur á fyrsta
ársíjórðungi þessa árs var 24.200
tonn að verðmæti 2.800 milljónir
króna sem er 62% aukning að magni
og 56% að verðmæti, og er fyrst og
fremst um að ræða aukinn útflutn-
ing á Sovétríkin svo og síldar- og
loðnuafurðum.
Starfsemin erlendis
Ég mun nú fara nokkrum orðum
um starfsemina erlendis. Á sl. ári
seldi Coldwater 47.000 tonn að verð-
mæti 202 milljónir dollara og dróst
saman um 6% að magni og 8% að
verðmæti. Sala verksmiðjufram-
leiddrar vöru dróst saman um 2%
en sala flaka um 13%. Sala þorsk-
flaka var þó óbreytt eða um 12.000
tonn en samdráttur var á sölu ýsu-
flaka um 10%, ufsaflaka um 20%
og karfaflaka um 30%. Fyrsta árs-
íjórðung þessa árs var sala félagsins
13.400 tonn að verðmæti 55,4 millj-
ónir dollara sem er samdráttur um
3,6% að magni en 8,4% að verð-
. mæti. Á árinu varð halli á rekstrin-
um og nam hann tæpum fjórum
milljónum dollara. Sá halli stafaði
nær einvörðungu af miklum verð-
lækkunum sem urðu á árinu.
Svo virðist sem sala þorskflaka
sé nú í nokkuð góðu jafnvægi og
er vonandi að hún muni haldast
þannig áfram. Það sem veldur þó
áhyggjum er sá áhugi sem vaknað
hefur á Alaskaufsa hjá ýmsum kaup-
endum, og ekki síst vegna þess að
stærsti viðskiptavinur félagsins,
Long John Silver’s, er farinn að
nota þennan ódýra fisk í verulegum
mæli. Eftirspum eftir ýsuflökum er
mjög mikil og eru þau seld á verði
sem er 30 centum hærra heldur en
á þorskflökum. Öðru máli gegnir
hins vegar um sölu á karfa- og ufsa-
flökum. Veldur þar m.a. aukin sam-
keppni frá kanadískum karfaflökum
og Álaskaufsa.
Miklir erfiðleikar eru nú almennt
í rekstri fiskréttaverksmiðja i
Bandaríkjunum og hefur verk-
smiðjurekstur félagsins ekki farið
varhluta af þeirri þróun.
Af framansögðu er ljóst að staðan
á Bandaríkjamarkaði gefur ekki til-
efni til sérstakrar bjartsýni.
Heildarsala Icelandic Freezing
Plants Limited 1988 nam 41,6 milij.
sterlingspunda, og var það nánast
sama magn og árið áður. Þar af var
sala verksmiðjuframleiddrar vöru
12,0 millj. sterlingspunda, sala flaka
14,4 millj. sterlingspund og sala
Brekkes 15,2 milljónir. Fyrsta árs-
fjórðung þessa árs nam sala félags-
ins 3.600 tonnum að verðmæti 6,2
milljónir sterlingspunda og er það
aukning um 24% að magni og 11%
að verðmæti miðað við sl. ár. Rekstr-
arhalli var á félaginu og nam hann
916 þúsund sterlingspundum.
Hin erfiða rekstrarstaða átti að
miklu leyti rætur að rekja til mikils
vaxta- og fjármagnskostnaðar en
vextir hækkuðu verulega í Bretiandi
á árinu. Þá er þess að geta að mik-
ill og skipulagslaus útflutningur á
ísuðum fiski frá íslandi á uppboðs-
markaðina á Humbersvæðinu á
síðastliðnu ári hafði mjög skaðleg
áhrif á samkeppnisstöðu og afkomu
félagsins. Auk þess var miklum íjár-
munum varið til margvíslegra vöru-
þróunarverkefna sem fyrst nú eru
að byija að skila sér. Stjóm SH
ákvað því eftir að hafa fundað ítar-
lega um málið að auka hlutafé sitt
í félaginu um þijár milljónir sterl-
ingspunda.
Þótt enn sé nokkuð langt í land
með að fyrirtækið sé búið að
yfirstíga þá erfíðleika sem það hefur
átt við að etja og án þess að ég vilji
ýta undir of mikla bjartsýni þá virð-
ast mér ýmis teikn á lofti um bjart-
ari tíma. Má í því sambandi nefna
stóraukna framleiðslu nýrra vöru-
tegunda í verksmiðjunni síðustu vik-
ur sem byggjast á pöntunum við-
skiptavina fyrirtækisins. Til þess að
geta annað eftirspum hefur þurft
að fjölga starfsfólki verksmiðjunnar
um 170 manns.
Félagið hefur m.a. unnið að þróun
tveggja vörutegunda sérstaklega
ætluðum fyrir japanska markaðinn
í samstarfi við japanska fyrirtækið
Nicherei en það fyrirtæki er stærsti
dreifingaraðili frosinna matvæla í
Japan. Þessar vömr hafa vakið verð-
skuldaða athygli japanskra kaup-
enda og hlotið góðar móttökur þar
í landi og hafa pantanir orðið mun
fleiri heldur en áætlanir stóðu upp-
haflega til.
En þrátt fyrir meiri umsvif og
aukningu hlutafjár og þar með minni
fjármagnskostnað er ljóst að félagið
þarf á öllu sínu að halda til að stand-
ast þá hörðu samkeppni sem ríkir á
þessum markaði.
Heildarsala VIK í Hamborg var
nánast Sú sama og árið áður og nam
47 milljónum marka og 9.800 tonn-
um að magni. Fyrsta ársfjórðung
þéssa árs var salan 3.300 tonn að
verðmæti 12,8 milljónir marka sem
er 54% aukning að magni og 31%
að verðmæti. Rekstur skrifstofunnar
gekk vel á árinu og skilaði 1,2 millj-
ónum króna í tekjuafgang.
Á sínu fyrsta starfsári seldi sölu-
skrifstofa SH í Bolougne sur Mer
8.700 tonn í Frakklandi og Belgíu
að verðmæti 130 milljónir franka.
Árið áður voru seld til þessara landa
8.100 tonn að verðmæti 130 milljón-
ir franka.
Markaðs- og sölumál
Ég vík nú nokkrum orðum að
öðrum þáttum í markaðs- og sölu-
málum. Framleiðsla fyrir Sovétríkin
gekk vel á síðasta ári og í Iok desem-
ber var lokið við framleiðslu og af-
skipun á 7.150 tonnum en það var
hluti SH af samningnum við Sov-
étríkin fyrir sl. ár.
I desember sl. var undirritaður
samningur um sölu á 9.700 tonnum
af flökum og heilfrystum físki til
Sovétríkjanna til afgreiðslu á fyrstu
sjö mánuðum þessa árs. Verðmæti
samningsins er rúmar 24 milljónir
dollara og er hlutur SH af samningn-
um 6.470 tonn eða um 70%. Af-
greiðsla upp í þennan samning er
nú langt komin og hefur þegar ver-
ið leitað eftir þvi við Sovétmenn
hvort um frekari kaup geti orðið að
ræða á þessu ári. Ekkert liggur enn-
þá fyrir um það hvort áhugi sé fyrir
hendi af þeirra hálfu né heldur hvort
fjárveiting til frekari kaupa fengist.
Svars er ekki að vænta fyrr en tekst
að koma á fundi með samningsaðil-
um sem vonandi getur orðið fljót-
lega.
Útflutningur til Japans sem hafði
nánast tvöfaldast á hveiju ári frá
1983 til 1987 dróst saman um 26%
á sl. ári. Þessi samdráttur var eink-
um vegna minni framleiðslu á loðnu
og loðnuhrognum, en að þeirri fram-
leiðslu undanskilinni var þetta þó
metár því útflutningur annarra teg-
unda til Japans jókst um 27%. Mun-
aði þar mest um heilfrystan karfa
sem jókst úr 2.100 tonnum 1987 í
5.000 tonn árið 1988. Töluverð
aukning varð einnig á heilfrystri síld
sem hefur á skömmum tíma náð
mjög öruggri fótfestu á japanska
markaðnum.
Útflutningur til Taiwan var tæp-
lega 1.500 tonn og jókst um 70%
milli ára, og er þar fýrst og fremst
um heilfrysta grálúðu að ræða og
hefur Taiwan á aðeins tveimur árum
orðið okkar mikilvægasti markaður
fyrir stóra grálúðu. Þá voru og flutt
út til Kóreu rúmlega 500 tonn af
heilfrystum karfa. '
Útflutningur á skelflettri rælqu
var um 1.200 tonn árið 1988 og
jókst um 19% að magni miðað við
árið áður. Verðlag fór heldur lækk-
andi fyrri hluta ársins en hélst all-
stöðugt síðari hluta árs.
Um 620 tonn af rækju í skel voru
flutt út til Japans á árinu og var
það um 10% minna en árið áður.
Verðlag hækkaði hins vegar veru-
lega, einkum á stærri rækjunni, en
hélst stöðugt á þeirri smærri.
Undanfarin þijú til fjögur ár hefur
sú breyting verið að eiga sér stað
hér á landi að frystingin hefur í
auknum mæli verið að færast út á
sjó með fjölgun frystitogara. Á sl.
ári var afli frystitogaranna 84.000
tonn eða 23% þess botnfiskafla, sem
fór til frystingar alls. Svo ör hefur
þessi þróun verið að árið 1986 var
afli þeirra einungis 20.000 tonn.
Framleiðsla frystihúsanna hefur
dregist saman að sama skapi. Þessi
breyting hefur leitt til þess að minni
hluti aflans er nú fullsnyrtur fyrir
Bandaríkjamarkað þar eð uppistaða
í afla frystiskipanna er framleiðsla
fyrir Bretland og Asíu.
Skrifstofa í Tókýó
Sölustarfið svo og skipulag þess
hlýtur ávallt að vera til umfjöllunar
og til endurskoðunar innan samtak-
anna. Ef litið er aftur til ársins 1980
voru starfandi tvö dótturfyrirtæki
SH erlendis, þ.e. Coldwater með sína
mikilvægu starfsemi í Bandaríkjun-
um og sölufyrirtækið Snax Ross í
Bretlandi, sem annaðist einkum sölu
í Bretlandi, Frakklandi og Belgíu.
Nú verða sölufyrirtækin senn orð-
in fimm auk verksmiðjureksturs í
Grimsby. Söluskrifstofan í Hamborg
hefur verið starfrækt frá miðju ári
1981 og skrifstofa í Boulogne sur
Mer í Frakklandi síðan í janúar 1988.
Báðar þessar söluskrifstofur eru
sjálfstæð hlutafélög og hafa með
höndum sölu á nánast öllum megin-
landsmarkaði Evrópu ef undan er
skilin Austur-Evrópa og hluti Norð-
urlanda. Framkvæmdastjóri skrif-
stofunnar í Frakklandi var ráðinn
Lúðvík Börkur Jónsson en hann
hafði áður starfað hjá SH.
Samkvæmt ákvörðun er stjórn
samtakanna tók fyrr á þessu ári
verður markaðs- og söluskrifstofa
opnuð í Tókýó í Japan í næsta mán-
uði. Með stofnun þeirrar skrifstofu
verður betur fylgt eftir þeim árangri
sem náðst hefur í sölu í Japan og
víðar í Asíu. Það er samdóma álit
okkar helstu kaupenda í Japan að
þessi ráðstöfun muni auðvelda við-
skiptin og hafa þannig jákvæð áhrif.
Helgi Þórhallsson sem gegnt hefur
starfi sölustjóra á söluskrifstofu SH
í Reykjavík hefur verið ráðinn til að
veita skrifstofunni í Tókýó forstöðu.
Samstarfsnefhd
Á síðasta ári gengust helstu hags-
munasamtök í sjávarútvegi fyrir
stofnun samstarfsnefndar atvinnu-
rekenda í sjávarútvegi (SAS). Að-
iragandi þess var sú umræða sem
átt hefur sér stað á undanfömum
irum um nauðsyn þess að hags-
munaaðilar sjávarútvegsins í útgerð
og fiskvinnslu sneru bökum saman
og efldu með sér enn frekari sam-
stöðu í stað þess að koma fram sem
andstæðir pólar.
Markmið þessa samstarfs í upphaf
er þríþætt:
I fyrsta lagi að móta sameiginlega
afstöðu íslensks sjávarútvegs til
þeirrar þróunar sem á sér stað innan
Evrópubandalagsins og samskipta
íslands á þeim vettvangi.
í annan stað að efla umfjöllun og
umræðu um mikilvægi sjávarútvegs
fyrir íslenskan þjóðarbúskap.
Og loks í þriðja lagi að byggja
upp upplýsingabanka um þróun sjáv-
arútvegs í samkeppnislöndum ís-
lendinga og meta hvaða áhrif sú
þróun hafí á íslenskan sjávarútveg.
Stofnað er til þessa samstarfs í
Jón Ingvarsson
tilraunaskyni og er að því stefnt að
starfið sé metið eftir þijú ár og þá
ákveðið hvort ástæða sé til stofnun-
ar formlegra samtaka atvinnurek-
enda í sjávarútvegi. Þau samtök sem
eiga aðild að samstarfsnefndinni eru
auk Sölumiðstöðvarinnar, Lands-
samband ísl. útvegsmanna, Sölu-
samband íslenskra fiskframleiðenda,
Samtök fiskvinnslustöðva, Félag
Sambandsfrystihúsa og Síldarút-
vegsnefnd. í mínum huga leikur
ekki vafi á því að hér er um mikið
hagsmunamál fyrir íslenskan sjávar-
útveg að ræða og því afar mikilvægt
að þessi tilraun geti borið þann
árangur sem að er stefnt.
Rekstrarfiðleikar
útflutningsatvinnuvega
Það fer ekki á milli mála að þeir
rekstrarerfiðleikar sem útflutnings-
atvinnuvegimir bjuggu við allt sl.
ár yfirskyggja allt annað þegar litið
er yfir efnahags- og atvinnulíf ársins
1988. Það er í raun bæði óskiljan-
legt og óásættanlegt að hið efna-
hagslega góðæri sem stóð síðari
hluta árs 1986 og fram yfir mitt ár
1987 og rekja mátti til stöðugt
hækkandi markaðsverðs á helstu
sjávarafurðum okkar skuli ekki hafa
skilað sér betur til sjávarútvegsins
heldur en raun ber vitni.
En í þessum efnum endurtekur
sagan sig: erlendar hækkanir á sjáv-
arafurðum okkar leysa úr læðingi
aukna eftirspurn á öllum sviðum
efnahagslífsins og það veldur hækk-
andi verðlagi á vöru og þjónustu.
Með sama hætti leiðir aukin eftir-
spum eftir vinnuafli til launaskriðs.
Því til viðbótar streymir inn í landið
erlent lánsfé. Afleiðingamar eru
kunnari en frá þurfi að segja: Vax-
andi verðbólga með auknum vaxta-
og fjármagnskostnaði auk mikils
viðskiptahalla. Á meðan fiskvinnslu-
fyrirtækin geta fjármagnað verð-
bólguna með erlendum verðhækkun-
um má segja að allt leiki í lyndi.
En um leið og verðhækkana nýtur
ekki lengur við, svo ekki sé talað
um stórfelldar verðlækkanir eins og
raun hefur orðið á láta erfíðleikamir
ekki á sér standa. Ekki bætir úr
skák þegar raungengi íslenskrar
krónu hækkar eins og átt hefur sér
stað á þessu tímabili.
Ofan á allt þetta bætist sú hörmu-
lega staðreynd, að stjómvöld ganga
ætíð á undan með útþenslu sinni og
taumlausri eyðslu og hella þannig
olíu á þann verðbólgueld sem þau
reyna að telja fólki trú um að þau
séu að slökkva.
En þrátt fyrir samdrátt í tekjum
fyrirtækja og þjóðarbús er ekkert lát
á kröfum á hendur atvinnulífinu eða
ríkisvaldinu, enda fyrirstaðan næsta
lítil hjá þeim sem velt geta hækkun-
um út í verðlagið eða látið aðra borga
brúsann með öðmm hætti. Á þetta
bæði við um þá sem selja vöru og
þjónustu svo og ríkisvaldið sem ein-
faldlega leggur á aukna skatta.
Þetta em þær staðreyndir sem hrað-
frystiiðnaðurinn á íslandi hefur mátt
horfast í augu við undanfarin miss-
eri og þurft að láta yfir sig ganga
án þess að fá rönd við reist.