Morgunblaðið - 28.04.1989, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 28. APRÍL 1989
Grænland:
Hundaæði í Nuuk?
Nuuk. Reuter.
LÖGREGLAN í Nuuk, höfuðstað Grænlands, sagðist í gær myndu
skjóta alla flökkuhunda og ketti í bænum á næstunni þar sem
óttast væri að hundaæði væri komið upp þar í landi.
Læknir við sjúkrahúsið í Nuuk merkur til rannsókna en niður-
sagði að óttast væri að refur, sem stöðu er ekki að vænta fyrr en
reikaði inn í bæinn hefði verið með eftir hálfan mánuð. Útvarpið í
hundaæði. Lögreglan skaut refinn, Nuuk hvatti alla bæjarbúa, sem
sem hegðaði sér mjög undarlega. dýr hefðu bitið að undanfömu, að
Hefur hann verið sendur til Dan- leita læknis.
Reykingar á meðgöngu
skaðlegri en talið var
NORSKUR vísindamaður hefúr
sýnt fram á að börnum mæðra
sem reykja á meðan á meðgöngu
stendur er hættara en örðum við
að sýkjast af krabbameini.
Vísindamaðurinn, Gro Nylander,
kveður niðurstöður rannsókna
Bandaríkin:
Bensínverð
áuppleið
Washington. Frá fvari Guðmundssyni,
fréttaritara Morgunblaðsins.
Bensínverð hefir verið á upp-
leið í Bandaríkjunum sl. tvo mán-
uði og þykir dýrt á verði, sem
svarar til 13 íslenskra króna
lítrinn. Það er algengt, að bensín
hækki er líða fer að vori, ernotk-
un eykst og eftirspum. Önnur
ástæðan er, að hráolía hefir
hækkað á heimsmarkaðnum. Til
viðbótar er olíulekinn úr risat-
ankskipinu við Valdez í Alaska
talinn valda verðhækkun á
bensíni.
Forystumenn neytendasamtaka
og náttúruvemdarfélaga hvetja til
viðskiptabanns gegn Exxon-olíufé-
laginu til að mótmæla því, sem
þeir kalla slælega frammistöðu
Exxon í að hreinsa olíulekann úr
sjónum við Alaska, ásamt tilraunum
félagsins til að hækka bensínverðið
og láta þannig almenning borga
fyrir mistök félagsins. Fólk er hvatt
til að klippa Exxon-greiðslukort sín
og senda stubbana til aðstandenda
viðskiptabannsins. Þeir munu svo
afhenda stjóm Exxon kortin á árs-
fundi félagsins 18. maí nk.
sinna sýna að reykingar verðandi
mæðra séu mun skaðlegri en
áður var talið.
Frá þessu er greint í fréttabréfi
Norsku upplýsingaþjónustunnar,
Norinform en Gro Nylander hefur
nýlega lokið við doktorsverkefni sitt
sem ijallar um þetta efni. Rann-
sóknir hennar á Iegvatnssýnum
leiddu í ljós að nikótín í legvatni
kvenna getur orsakað stökkbreyt-
ingar í arfbemm baktería. Segir
Nylander að slikar stökkbreytingar
geti leitt til krabbameins.
Þetta er ( fyrsta skipti sem sýnt
er fram á að eiturefni í legvatni
geti kallað fram stökkbreytingar
og hefur þessi niðurstaða vakið
mikla athygli meðal vísindamanna.
Gro Nylander varði nýverið doktors-
ritgerð sína í læknisfræði við Ósló-
arháskóla og er niðurstaða hennar
sú að reykingar ófrískra kvenna
auki líkumar á því að böm þeirra
sýkist af krabbameini.
„Reykingar á meðgöngutíma eru
mun skaðlegri en talið var fyrir
nokkmm ámm. Stökkbreytingar í
arfbemm baktería geta ekki ein-
ungis orsakað krabbamein heldur
einnig erfðasjúkdóma og meðfædda
sköpunargalla," segir Gro Nyland-
er. Auk legvatns ransakaði hún
einnig einnig áhrif níkótíns á aðra
líkamsvökva til að athuga hvort þar
Ieyndust einnig eiturefni sem orsak-
að gætu breytingar á erfðavísum.
Rannsóknir hennar leiddu í Ijós að
eiturefni í þvagi geta einnig orsakað
stökkbreytingar í bakteríum og
kemur þetta heim og saman við þau
reynslusannindi að reykingamönn-
um er mun hættara við krabba-
meini í þvagblöðm og nýmm en
þeim sem ekki reykja.
Reuter
11 árírá valdatöku kommúnista
Afganskir skæruliðar minntust 11 ára afmælis byltingar marx-
ista í Afganistan í gær með blóðugum eldflaugaárásum á höfúð-
borgina, Kabúl. Að minnsta kosti 20 manns féllu í gær og 46
særðust. í Nýju Delhí á Indlandi mótmæltu afganskir fióttamenn
valdatöku kommúnista. Stúlkan, sem heldur á mynd frá hörmung-
unum í Afganistan, var í fylkingarbijósti.
*
Ukraína:
20.000 manns
minnast Tsjem-
obyl-slyssins
Moskvu. Reuter.
RÚMLEGA 20.000 manns komu
saman á knattspyrnuleikvangi í
Kænugarði, höfúðborg Úkr-
aínu, á miðvikudag til að minn-
ast þess að þijú ár voru liðin
síðan Tsjemobyl-slysið varð.
Málgagn sovésku stjómarinnar,
Ízvestía, greindi frá því að rithöf-
undar, starfsmenn kjamorkuvers-
ins og „hetjur Tsjemobyl-harm-
leiksins" hefðu flutt ávörp á leik-
vanginum. Þátttakendur héldu á
kertum á fundinum, sem fór frið-
samlega fram að sögn lögreglu.
32 menn fómst eftir sprengingu
í Tsjemobyl-kjamorkuverinu 26.
apríl árið 1986 og geislavirkt ský
barst yfir Evrópu.
Samkvæmt fréttum í sovéskum
ijölmiðlum undanfama mánuði
varð geislamengunin vegna slyss-
ins mun meiri en skýrt var frá í
fyrstu.
Greint hefur verið frá því að í
hundruðum þorpa í Úkraínu og
Hvíta-Rússlandi sé geislavirknin
enn óeðlilega mikil.
Tékkóslóvakía:
Dubcek ræðst að sljóni-
ínni í sjónvarpsviðtali
Búdapest. Reuter.
ALEXANDER Dubcek, fyrrum leiðtogi Tékkóslóvakiu, sagði í sfnu
fyrsta viðtali við austur-evrópskan fiölmiðil að Leoníd heitinn Brez-
hnev, fyrrum Sovétleiðtogi, hefði setið á svikráðum við tékkneska
stjórnmálaleiðtoga skömmu fyrir innrás Varsjárbandalagsheija árið
1968. Hann sagði að engan í tékknesku ríkisstjóminni hefði rennt I
grun að íhlutun Varsjárbandalagsins stæði fyrír dymm þegar „vorið
í Prag“ stóð sem hæst sumaríð 1968.
„Það sést best af viðræðum þeim
sem við áttum við þá á þessum tíma
hversu óáreiðanlegir, blauðir og svik-
ulir þeir voru,“ sagði Dubcek í við-
tali við ungverska sjónvarpið sem
sent var út á miðvikudag þrátt fyrir
að tékknesk stjómvöld hefðu borið
fram andmæli þegar fyrri hluti við-
talsins var sýndur í síðustu viku.
Dubcek var leiðtogi tékkneska
kommúnistaflokksins þegar gerðar
voru róttækar umbætur í stjómar-
fari landsins sem miðuðu að því að
koma á sósíalisma „með mannlegri
ásjónu". Herir 5 Varsjárbandalags-
landa kváðu niður þá viðleitni með
valdi 20. ágúst 1968.
í viðtalinu vísaði Dubcek því á bug
að sósíalismanum í Tékkóslóvakíu
hefði stafað ógn af umbótunum árið
1968 og sagði að sú réttlæting núver-
andi valdhafa ( landinu fyrir innrás
Varsjárbandalagsherja væri hauga-
lygi-
„Þetta er haugalygi og jafnvel enn
þann dag í dag, 20 ámm eftir at-
burðinn, kenna þeir þessa lygi í skól-
um,“ sagði hann.
Stjómandi þáttarins, Andras Sug-
ar, sagði í viðtali við fréttamann
Reuters að ummæli Dubceks hefðu
vakið mikla eftirtekt í Tékkóslóvakíu
þar sem um tvær milljónir manna
við landamæri ríkjanna ná útsend-
ingum ungverska sjónvarpsins.
Gorbatsjov sterkari efltir
nótt hinna löngu hnífa
STAÐA Míkhaíls Gorbatsjovs Sovétleiðtoga virðist mun sterkarí
eftir miðstjómarfúndinn á þriðjudag, þar sem rúmur þriðjungur
stjómarmanna var sviptur sæti sínu, en nokkru sinni frá því hann
komst til valda 1985. „Þetta var nótt hina löngu hnífa en blóðsút-
hellingar voru þó engar,“ sagði háttsettur embættismaður efltir
fúndinn. í lokaræðu gaf Gorbatsjov til kynna að frekari hreinsana
væri að vænta, jafiivel áður en hið nýkjörna fúlltrúaþing Sovétríkj-
anna kemur saman 25. maí nk.
AF ERLENDUM VETTVANGI
Hreinsanimar ættu að auð-
velda framgang róttækkra
þjóðfélagsbreytinga, perestrojku,
sem Gorbatsjov mælti fyrir
skömmu eftir að hann náði völdum
en misjafnlega hefur gengið að
framkvæma.
Miðstjómarmennimir 110, sem
settir voru út í kuldann komust til
áhrifa í stjómartíð Leoníds Brez-
hnevs, fyrrum leiðtoga, en að mati
núverandi valdhafa hnignaði sið-
ferði ( tíð Brezhnevs og stöðnun
og afturför á öllum sviðum hélt
innreið sína. Hinir brottræku biðu
ósigur en yfirgáfu miðstjómina
með reisn og hvöttu menn til að
fylkja sér um perestrojku. f staðinn
fengu þeir sérstaka þakkarræðu
frá Gorbatsjov. „Það gildir einu
hvemig Gorbatsjov tókst að fá þá
til að segja af sér, öllu skiptir að
hann er laus við þá,“ sagði sovézk-
ur blaðamaður eftir fundinn.
Miðstjórnin meðfærilegri?
Miðstjómin gat auðveldega tafið
framgang umbótastefnu Sovétleið-
togans eða einstakar áætlanir hans
sem eldri og afturhaldssömum
stjómarmönnum kynni að hafa
þótt helzt til kappsfullar. Eftir
hreinsanimar stendur hann betur
að vígi því 74 af mönnunum 110
höfðu fullan atkvæðisrétt. í þeirra
stað vom 24 einarðir stuðnings-
menn perestrojku, sem ekki höfðu
atkvasðisrétt, gerðir fullgildir
stjómarmenn. Nýir menn vom hins
vegar ekki teknir inn og því hefur
fækkað í miðstjóminni úr 301 I
251. Sögðu fréttaskýrendur að hún
yrði meðfærilegri fyrir Gorbatsjov
í núverandi stærð.
Af ræðum miðstjómarmanna,
sem TASS-fréttastofan birti (gær,
má þó marka að í stjóminni sitji
enn beinir andstæðingar umbóta-
stefnunnar. Má þar nefna Júrí
Solovjov, flokksleiðtoga (
Leníngrad, og Valeríj Sajkín, borg-
arstjóra í Moskvu, sem sögðu að
flokkinn skorti hugmyndafræðilega
forystu, pólitísk upplausn væri í
landinu, flokkurinn hefði misst tök-
in á íjölmiðlum og öfgahópar, eins
og þeir nefndu það, drægju völd
flokksleiðtoga ( efa. Stjómarmál-
gagnið Ízvestía fjallaði um fundinn
í gær og vakti athygli á því að
þeir sem gagnrýnt hefðu flokks-
forystuna og umbótastefnuna
hefðu flestir goldið afhroð í nýaf-
stöðnum þingkosningum og væm
menn á útleið.
Meðal þeirra sem hurfu úr mið-
stjóminni vom allir núlifandi menn,
sem sæti áttu í stjómmálaráðinu í
lok Brezhriev-tímans. Sumir þeirra,
t.d. Andrej Gromýko, fýrrum ut-
anríkisráðherra og forseti, komust
til áhrifa ( tíð harðstjórans Jósefs
Stalíns og gátu ekki aðlagast hinni
„nýju hugsun" sem nú ríkir í sölum
Kremlar. Nokkrir þeirra hafa þótt
hafa óhreint mjö! í pokahominu og
hafa sovézkir fjölmiðlar jafnvel
bendlað þá við vafasamt athæfl
undir lok Brezhnev-tímans. Má þar
m.a. nefna Gejdar Alíjev, fyrmm
aðstoðarforsætisráðherra.
eftir ÁGÚST ÁSGEIRSSON
Ekkert rósamál
„Menn unnu og menn töpuðu á
fundinum. Sigurvegaramir em
boðberar umbótastefnunnar,"
sagði sovézkur embættismaður að
honum loknum. Gorbatsjov sagði í
ræðu á fundinum að þær umbæt-
ur, sem náðst hefðu fram til þessa,
mætti fyrst og fremst þakka einurð
og samheldni miðstjómarmanna.
Hann gaf og til kynna að hann
hefði rekið sig á ýmsar hindranir
hjá stjóminni. „Ég ætla ekki að
lýsa störfum miðstjómarinnar á
rósamáli eða fegra hlutina," sagði
hann. „Við sem hér sitjum þekkjum
stöðuna nákvæmlega. Tíminn
stendur ekki í stað og burtséð frá
efnahags-, félagslegum og pólitísk-
um ákvörðunum krefst perestrojka
einnig mannabreytinga. Mikilvæg
uppstokkun á sér stað í flokknum
og í þjóðfélaginu öllu. Kall timans
krefst þess," sagði Gorbatejov.
Mið8tjómarfundurinn var hald-
inn vegna þess hve margir flokks-
leiðtogar fengu slæma útreið í ný-
afstöðum þingkosningum. Tilgang-
ur fundarins var að ræða stöðu
flokksins en að því loknu var ákveð-
ið að grípa til mestu hreinsana í
sovézka stjómkerfinu ( langa tíð.
Ekki mun hafa vakað fyrir Gorb-
atsjov að fá miðstjómina til að
samþykkja aukaþing flokksins til
að flölga sínum mönnum í stjóm-
inni, en næsta flokksþing er ekki
á dagskrá fyrr en 1991. Það eitt
getur valið nýja menn inn í mið-
stjómina. Margir umbótasinnar,
sem settir hafa verið í lykil-
embætti frá því á flokksþinginu
1986, — áður en Gorbatsjov náði
vemlegum tökum á flokknum —
standa þv( enn utan miðstjómar-
innar.
„Þessir menn ráða nú þegar
miklu um gang mála og munu eiga
frátekin sæti ( stjóminni á næsta
flokk8þingi,“ sagði stjómmálaskýr-
andi í Moskvu ( gær. „Að kalla
saman aukaþing hefði verið til
marks um kreppu í flokknum.
Hvers vegna skyldi Gorbatsjov
sýna slíkt veikleikamerki eftir að
hafa unnið pólitískan stórsigur?,"
bætti hann við.
(Reuter, Daily Telegraph)