Morgunblaðið - 28.04.1989, Blaðsíða 33

„ ' _ o
MORGUNBLABIÐ1 ‘ÉöéÍtfílkGW 28? /ÁÍjM£I'Í989 ------------------------------------ .- — -”33
um það starf og góðan hug margra
til þeirra mála, voru þeir vissulega
miklu fleiri, sem litu á skógrækt
hér á landi, sem eins konar fánýtt
en skemmtilegt föndur, eða voru
henni beinlínis andvígir.
Það var erfitt verkefni að ætla
að rækta skóg í berangri íslands
við óblíða og duttlungasama veðr-
áttu. En hitt var engu léttara að
vinna bug á fordómum og vantrú
á verkefnið og skapa um það sam-
stöðu og trú á farsæla lausn. Þau
voru mörg tröllin, sem Hákon þurfti
að þreyja fang við. Og í því efni
var vantrúin og viljaleysið ef til vill
versta flagðið. Það er langt bil frá
þeim tíma er ráðamenn töluðu um
skógræktina í fyrirlitningartón, sem
„hrislurækt Hákonar", til þess sem
nú er, þegar tekið er í alvöru að
rækta skóg sem nytjagróður og
ræða um skógrækt sem atvinnu-
grein framtíðarinnar, jafnframt því
sem álitlegir skógarteigar prýða nú
umhverfíð víða um land. Það varð
hlutskipti Hákonar Bjamasonar að
brúa þetta bil og skapa með því
nýja trú á landið og láta hugsjón
aldamótanna um nýja skóga rætast.
Trúr var hann æskuhugmynd
sinni um að skapa nýjan skóg með
innfluttum tijátegundum. Að vísu
leið alllangur tími, þangað til sá
draumur rættist, að hann fengi litið
Alaskaskógana eigin augum. En
þangað kom hann fyrst árið 1945.
I farteski sínu heim flutti hann
fyrstu Alaskaaspargræðlingana
auk fræja af nokkrum barrtijám,
að ógleymdri Alaskalúpínunni. Sú
för skipti sköpum í skógræktarsögu
landsins.
Vitnisburður hennar er auk
sitkagrenis og fleiri barrtijáa, hin
glæsilega Alaskaösp, sem nú er
orðin höfuðprýði í tijágörðum hvar-
vetna í landinu. A hveiju sumri
dáumst vér að fegurð hennar og
teygum angan hennar. Það eitt
gæti nægt til að minna oss á störf
Hákonar Bjamasonar, en er þó ein-
ungis lítið brot af hinum marg-
þættu afrekum hans.
Það var dirfskubragð að flytja
inn erlendar tijátegundir, án undan-
genginna rannsókna. Þeim inn-
flutningi gat fylgt hætta og enginn
vissi fyrirfram um árangurinn. Há-
kon sá að það þoldi enga bið að
hefja ræktun nýskóga. Hugkvæmni
hans og innsæi í eðli málsins var
leiðarstjaman og reynslan sýndi að
rétt var stefnt. Tilraunimar urðu
að bíða, en framkvæmdir að sitja í
fyrirrúmi. Fjarri fór þó því, að Há-
kon léti sér tilraunir í skógrækt í
léttu rúmi liggja. Vafalítið má rekja
hina miklu þjóðargjöf Norðmanna,
sem tilraunastöðin á Mógilsá var
reist fyrir, til áhrifa frá Hákoni og
samstarfi hans við norska frammá-
menn.
Fræsöfnunin í Alaska varð upp-
haf þes að leitað varð víðar til fanga
um nýjar tegundir, bæði austan
hafs og vestan.
En Hákon leitaði ekki einungis
nýrra tijátegunda. Hann tók upp
samskipti við starfsbræður sina er-
lendis og aðra áhugamenn um skóg-
rækt og sótti fundi þeirra og þing.
Stofnaði hann þar mörg vináttu-
sambönd. Margir sóttu ísland heim
og nutu gestrisni hans og leiðsagn-
ar. Hefír íslensk skógrækt notið
góðs af kynningarstarfi Hákonar
og ófá em þau viðurkenningarorð,
sem erlendir skógfræðingar hafa
látið falla um skógræktina íslensku
og framkvæmdir og framsýni Há-
konar á því sviði.
En Hákon skyggndist víðar um
í íslenskri náttúru. Hann sá fyrstur
manna möguleikann á að nota ösku-
lög í jarðvegi til aldursrannsókna,
hugmynd, sem dr. Sigurður Þórar-
insson gerði síðar full skil.
Uppblástur lands og sandfok
hafði heijað á gróður landsins um
aldaraðir. Munu flestir hafa litið svo
á, að það væri náttúrulegt böl, sak-
ir veðráttu og náttúruhamfara.
Nokkur skipan var komin á sand-
græðslu í landinu, en við ramman
reip var að draga.
Skógareyðingin og uppblásturinn
var Hákoni í senn efni athugunar
og áhyggju. Árið 1942 birti hann
greinina Ábúð og örtröð í ársriti
Skógræktarfélagsins. Sú grein
markar tímamót í sögu landgræðsl-
unnar, því að Hákon sýndi fram á
með óyggjandi rökum að búsetan í
landinu með skógareyðingu og
skeíjalausri beit búfjár, ætti drýgst-
an þátt í hversu komið var um eyð-
ingu landsins og beinlínis' ryddu
braut skaðvöldum náttúrunnar.
Ekki aflaði sú skoðun honum vin-
sælda í fyrstu, en smám saman
skildu menn hið rétta samhengi
landeyðingar og ofbeitar, svo að
segja má, að þar hafi hugsjónir
Hákonar enn ræst. Landvemdin er
orðin eitt af dagskrármálum þjóðar-
innar.
Þegar vér lítum til viðhorfs þjóð-
arinnar, til þessara tveggja megin-
mála Hákonar, skógræktar og land-
vemdar, er hann hóf störf fyrir um
hálfri öld og hversu staða þeirra
er nú, er ljóst að hér hefír verið
lyft grettistaki, svo stóm, að ótrú-
legt má þykja. Og þar á Hákon
stærsta hlutinn. í öllu hans starfi
fór saman fágætur áhugi, hug-
kvæmni og kjarkur, ásamt ósér-
plægni og traustri þekkingu. Þá
má ekki gleyma hinni sérstöku lagni
hans við að koma fram málum.
Hákon var baráttumaður af lífi og
sál, en þó hygg ég að samningslip-
urð hans og lagni í málflutningi
hafí orðið honum drýgst til árang-
urs. Hákon var ræðumaður góður
og ritfær eigi síður. Hann ritstýrði
Ársriti Skógræktarfélagsins um
áratugi og ritaði mikið í það. Blaða-
greinar hans skipta hundmðum.
Þó vom öll hans ritstörf unnin í
hjáverkum frá erilsömu stjórnunar-
starfi. Hann yrði býsna hár yfír-
vinnureikningurinn hans Hákonar,
ef öll hans vinna umfram venjuleg-
an vinnutíma væri talin fram og
færð til reiknings. En vinnubrögð
hans vom þau, að ljúka hveiju verki
sem vinna þurfti án þess að spyija
um launin. Hann vann eftir boðorð-
inu „að hugsa ekki í ámm en öld-
um, og alheimta ei daglaun að
kvöldum“. Það var gott að vera
með Hákoni Bjamasyni. Dreng-
skapur, tryggð og hlýja vom honum
í blóð borin að ógleymdri léttri gam-
ansemi, sem hvergi naut sín betur
en í góðra vina hópi, þar sem hann
var hrókur alls fagnaðar. Hann
kunni manna best þá lífslist að
dreifa óveðursskýjum með léttri
gamansemi. Hákon var heimakær
maður, þótt störf hans krefðust
mikilla flarvista og ferðalaga.
Guðrún kona hans bjó þeim fag-
urt og gott heimili og var honum
ómetanleg stoð og stytta í marg-
þættu starfí. Hlýjan og risnan, sem
mætti gestum og gangandi á heim-
ili þeirra, verður þeim öllum
ógleymanleg. Þar voru þau hjón
samhent og samstiga.
Mér verður „tregt tungu að
hræra“, er ég skrifa þessi kveðjuorð
og minningamar frá meira en sext-
án ára samfylgd og vináttu sem
aldrei bar skugga á, bijótast fram
í hugann. En ríkast í minningunni
er hlýjan, tryggðin og hjálpin, þeg-
ar mest á reyndi.
„Ræktaðu garðinn þinn“ hét bók-
arkom, sem Hákon samdi um tijá-
rækt. Það nafn gæti verið einkunn-
arorð allra ævi hans og starfa.
Hvert hans handtak var ræktun,
og garður hans var stór, berangur
blásins lands og skilningsskortur
mikils hluta þjóðar, þurfti að koma
í rækt. En það greri undan hand-
tökum hans. Vöxtulegir skógarteig-
ar og bláar lúpínubreiður blasa
hvarvetna við. Og hugarfarið hefír
líka breyst. Trúin á landið hefir
styrkst og áhuginn á að græða sár-
in magnast.
Hákon Bjarnason er horfínn af
sjónarsviði vom. Landið er tómlegra
eftir. En þegar saga aldar vorrar
verður skráð og að verðleikum get-
ið þeirra manna, sem „hmndu vor-
um hag á leið með heildar aldar
taki“, stendur hann fararbroddi
þeirra fylkingar og nafn hans ófrá-
víkjanlega tengt þeirri gróandi, sem
hæst ber og fegurst skín í þróun
lands vors á líðandi öld.
Fjölskyldu hans sendi ég innileg-
ar samúðarkveðjur.
Steindór Steindórsson
frá Hlöðum.
í dag em kaflaskipti í lífí mínu,
þegar ég kveð hinstu kveðju
tengdaföður minn, Hákon Bjama-
son. Það er erfítt að orða hugsanir
sínar á slíkum stundum, enda fer
ef til vill best á því að eiga þær út
af fyrir sig. Sjálfur hefði Hákon
ekki kært sig um að ég færi að
bera sorgir mínar á torg. Þvi síður
hefði hann viljað að ég færi að hlaða
sig lofi, sem hann þó verðskuldar
í ríkari mæli en aðrir menn sem ég
hef kynnst. Ég vil aðeins, með þess-
um fátæklegu orðum, þakka honum
fyrir þær dýrmætu samvemstundir
sem ég átti með honum í gleði og
sorg. I dag minnist ég þó aðeins
gleðistundanna sem vom margfalt
fleiri.
Ég sé ekki ástæðu til að fara hér
mörgum orðum um mannkosti Há-
konar Bjarnasonar, greind hans eða
gjörvuleika. Til þess verða sjálfsagt
margir aðrir. Hann var mikill gæfu-
maður í sínu starfi, en þó hygg ég
að í fjölskyldulífinu hafí gæfa hans
risið hæst. Við sem áttum þess
kost að hafa daglegt samneyti við
hann vomm þó lánsömust allra, að
eiga hann að. Um leið og ég þakka
Hákoni fyrir samfylgdina þakka ég
forsjóninni fyrir að hafa átt þess
kost að njóta leiðsagnar hans, góð-
vildar og umhyggju. Minningin um
slíkan mann gerir lífið þess virði
að lifa því.
Sveinn Guðjónsson
Það em 40 ár síðan ég hitti
Hákon fyrst, það var þegar hann
var að undirbúa fyrstu skiptiferð
skógræktarfólks til Noregs. Þetta
var mjög áhugavert fannst mér og
sótti ég um að fá að fara, og komst
ég í þessa ferð. Er heim kom spurði
Hákon mig hvort ég vildi læra skóg-
rækt og játti ég því. Við vomm
þrír sem vomm að hugsa um að
fara til Noregs til náms í skóg-
rækt, en Hákon sagðist telja mikið
betra að hann setti á stofn skóla
fyrir okkur og kenndi skógrækt
miðað við íslenskar aðstæður. Hann
var ekkert að hika frekar en vant
var og haustið 1950 settumst við á
skólabekk hjá honum og vomm þar
í 3 ár eða til 1953. í framhaldi af
því sendi hann okkur til Alaska í 'k
ár í fræsöfnun og ýmislegt til að
Fædd 10. ágúst 1911
Dáin 21. apríl 1989
Er ég frétti um andlát tengda-
móður minnar, Svanhvítar Rúts-
dóttur, snemma að morgni 21. þ.m.,
stóð ég skelfíngu lostin og gat ekki
hugsað þessa hugsun til enda. Hún
sem alltaf var svo hress og létt í
lund og tilbúin að rétta öðmm hjálp-
arhönd.
Er ég kynntist Svanhvíti fyrst
fyrir sautján ámm, var mér strax
tekið eins og ég væri hennar eigin
dóttir, og alla tíð síðan var mér
tekið með sömu hlýjunni og alltaf
var jafngott að koma til hennar.
Mér er þakklæti efst í huga fyrir
að fá að kynnast henni og kveð
hana með sorg í hjarta.
Blessuð sé minning hennar.
í Jesú nafni, Guðs bið,
þá blasir þér Guðs faðmur við.
Hann anda síns þér sendir náð,
hans svölun, ljós og styrk og ráð,
þá fær þú hjálp á hentri tíð
og hvort eitt sigrar andarstríð.
(Ól. Indriðason)
Hafdís Ingvarsdóttir
í dag er til moldar borin elsku
amma okkar, Svanhvít Rútsdóttir.
Við viljum minnast hennar í fá-
einum orðum. Amma var mjög
áberandi sterkur persónuleiki og
var ákaflega vel liðin af öllum þeim
sem til hennar þekktu. Hún var
mjög hlý og notaleg og það var
alltaf svo gott að tala við hana.
Hún gaf mikið af sjálfri sér og var
alltaf tilbúin að gera allt fyrir alla.
Við munum ætíð geyma í minningu
okkar allar þær ánægjulegu heim-
sóknir sem við fórum í til afa og
ömmu, þar sem tekið var á móti
kynnast skógi. Hann hélt áfram
með þennan skóla í 3 ár til viðbótar
með nýja nemendur. Hann kenndi
okkur sjálfur og fékk líka til aðra
frábæra kennara með sér. Hákon
var einstaklega góður kennari,
skemmtilegur, en strangur. Allt
starf Hákonar einkenndist af trú
hans og umhyggju fyrir landinu
sínu, sem honum þótti illa leikið.
Hann lagði sig allan fram í því að
bæta umhverfi sitt, hvort sem var
landið sjálft eða fólkið sem var í
kringum hann. Ég veit að aðrir
skrifa hér um störf Hákonar en ég
má til með að geta hér nokkurra
atriða er koma við sögu Skógrækt-
arfélags Reykjavíkur. Skógræktar-
félag Islands var stofnað 1930 og
var Hákon lengi framkvæmdastjóri
þess. Þá fær hann land í Fossvogi
fyrir uppeldisstöð, því mikil vöntun
var á plöntum sem að hans mati
hentuðu íslenskum aðstæðum, og
til þess að ala upp plöntur af því
fræi sem hann hafði bæði safnað
sjálfur og fengið frá starfsbræðrum
sínum víðsvegar um heim.
Þegar Skógræktarfélagi íslands
var 1946 deilt upp í héraðsskóg-
ræktarfélög og Skógræktarfélag
Reykjavíkur er stofnað fær það
uppeldisstöðina í Fossvogi í vöggu-
gjöf og þar hefur aðsetur Skóg-
ræktarfélags Reykjavíkur verið æ
síðan.
Hákon á hugmyndina að friðun
Heiðmerkur og gekkst fyrstur
manna fyrir því að safna girðingar-
efni til að girða hana. Hákon bar
hag Skógræktarfélagsins mjög fyr-
ir bijósti og studdi alltaf mjög vel
við bakið á stjórn félagsins. Þess
mun félagið ávallt minnast og
standa í þakkarskuld við Hákon
fyrir.
Fræin og græðlingarnir er hann
sótti sjálfur og gróðursetti með eig-
in hendi og fékk aðra með sér til,
hingað og þangað um landið, eiga
eftir að vísa okkur veginn og kenna
okkur betur að þekkja og meta
umhverfi okkar. Hákonar mun
verða minnst sem frumheijans í
íslenskri skógrækt. Eitt meðal ann-
ars var sérstakt við Hákon, það
okkur með hlýju, sögum og kökum.
Nú er hún horfin til betri heima og
líður vel. Tilhugsunin um það hjálp-
ar að yfirstíga sorgina.
Fari hún í friði og guð blessi
hana.
Martha, Svenni og Bryndís
Þann 21. apríl síðastliðinn lést á
heimili sínu elskuleg amma okkar,
Svanhvít Rútsdóttir. Hún var fædd
í Varmahlíð undir Eyjafjöllum þann
10. ágúst 1911 en foreldrar hennar
voru Sigríður Jóhannsdóttir og Rút-
ur Þorsteinsson.
Árið 1931 giftist amma eftirlif-
andi manni sínum, Bjarna Lofts-
syni. Þau eignuðust níu börn og af
þeim eru átta á lífi. Afi og amma
bjuggu að Hörgslandi á Síðu um
þijátíu ára skeið. Árið 1960 brugðu
þau búi og fluttu til Reykjavíkur.
Þar bjuggu þau í Stóragerði 10 en
þaðan eigum við flestar minning-
amar um ömmu. Mörg voru sporin
yfír í Stóragerðið til þeirra og oft
var þá glatt á hjalla, þegar setið
var yfír spilum eða spjallað saman,
því amma var félagslynd kona og
hafði gaman af því að velta fyrir
sér málum líðandi stundar. Einnig
lagði hún sig fram við að fræða
okkur systkinin um það hvemig lífíð
gekk fyrir sig þegar hún var ung.
Alltaf þegar við komum í heimsókn
var það eitt af hennar fyrstu verk-
um að fara inn í búr og sækja þang-
að hinar ýmsu kræsingar handa
okkur.
Ömmu var mikið í mun að efla
vináttutengslin innan fjölskyldunn-
ar. Þar er okkur efst í huga jólaboð-
in, sem hún og afi héldu árlega
með mikilli reisn, á heimili sínu.
Ógleymanlegar eru okkur og for-
eldmm okkar þær stundir er við
vom persónutöfrar hans. Hann átti
vini alls staðar, vini sem bám gæfu
til að meta gáfur hans og sinntu
þeim. Hákon sagði skoðanir sínar
tæpitungulaust, hann var maður
þeirrar gerðar að segja það sem
hann meinti og taka á sig ábyrgð
gjörða sinna, þess vegna er það
honum að þakka að skógrækt á
íslandi er komin svo langt sem hún'
er í dag.
Ég vil þakka Hákoni allan þann
góðvilja og föðurlegu umhyggju er
hann sýndi mér og fjölskyldu minni
alla tíð.
Góðar minningar eigum við hjón-
in frá samvistum okkar með Há-
koni og Guðrúnu. Guðrún stóð allt-
af eins og klettur við hlið manns
síns, bæði á heimili þeirra sem var
ætíð opið vinum, svo og á ferðalög-
um og fundum, þess ber að minn-
ast með þakklæti. Við Dísa sendum
Guðrúnu og ijölskyldunni einlægar
samúðarkveðjur.
Hafí minn kæri vinur þökk fyrir
kynnin.
Vilhjálmur Sigtryggsson
Nú hefur eldhuginn og vormað-
urinn Hákon vinur minn Bjamason
kvatt þennan heim, og er nú ömgg-
lega byijaður að skipuleggja vor-
verkin í öðrum og betri heimi, laus
við allar þjáningar. Það eru sjálf-
sagt til óræktarmelar og örfoka
land hinum megin og skógfræðing-
urinn byijaður að planta og und-
irbúa nýja gróðurvin. Hákon
Bjamason var höfðingi, hafði sér-
stakt viðmót og fáa menn hef ég
þekkt sem áttu fallegra bros.
Hann var hamingjumaður í lífí
og starfí, átti yndislega konu sem
hann tilbað og hjónaband þeirra var
einstakt. Hann átti líka góð og
elskuleg böm.
Guð geymi vin minn Hákon
Bjarnason og hafi hann þökk fyrir
allt og allt. .
Hans góðu konu Guðrúnu og
börnunum hans öllum sem og
tengda- og barnabömum sendi ég
mínar dýpstu samúðarkveðjur.
Þórhalla Sveinsdóttir
áttum saman um áramótin. Því að
amma flutti alltaf með sér birtu og
kærleika hvar sem hún var. Það
kom þó ekki í veg fyrir það, að sleg-
ið væri á létta strengi í návist
ömmu, því jafnan var stutt í brosið
hjá henni. Síðasta gamlárskvöld var
sest að spilum strax eftir matinn
og spiluðum við víst fram eftir
kvöldi. Allir skemmtu sér konung-
lega, ekki síður þau okkar sem töp-
uðum. Nú fínnst okkur við hafa
tapað ömmu, eftir lifir þó minning-
in um góða konu, sem alltaf bar
hag afkomenda sinna fyrir bijósti.
I júnímánuði á síðasta ári fluttu
afi og amma til Lofts sonar síns
og Gyðu Þórólfsdóttur konu hans,
að Starrahólum 1 hér í borg. Þar
áttu þau góða en þvi miður of fáa
daga.
Nú er amma horfín yfir móðuna
miklu. Söknuður okkar er mikill.
Elsku afí, okkur fínnst við hafa
misst mikið en missir þinn er þó
sárastur. Þvi biðjum við guð að
styrkja þig.
Blessuð sé minning ömmu okkar
sem við kveðjum nú með söknuði.
Svandís, Anna, Siggi
og Ragnhildur.
Svanhvít Rúts-
dóttir - Minning