Morgunblaðið - 20.05.1989, Page 16

16
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 20. MAÍ 1989
Að skapa sem mest verðmæti
- með sem minnstum tilkostnaði
eftirKristin
Pétursson
í lögum Seðlabanka íslands segir
í 18. gr.
„ Akvarðanir um gengi íslensku
krónunnar skulu miðast við að
halda sem stöðugustu gengi og
ná jöfnuði í viðskiptum við útlönd,
en tryggja jafnframt rekstrar-
grundvöll útflutningsatvinnuvega
og samkeppnisgreina"
Þetta er það eina sem finnst í
lögum um hvaða forsendur stjórn-
völd eiga að miða við þegar ákvarð-
anir eru teknar um gengi gjaldmið-
ilsins. Það er greinilgt samkvæmt
rejmslunni að gkki er hægt að
treysta framkvæmdavaldinu til þess
að framkvæma þetta þannig að við-
unandi sé.
Löggjafinn (Alþingi) hefur greini-
lega ætlað framkvæmdavaldinu
(ríkisstjóm) að viðhalda jafnvægis-
ástandi í utanríkisviðskiptum með
lagasetningu þessari. Gengisskrán-
ing er ekki hlutur sem framkvæmda-
valdið getur haft eins og því sýnist.
Alþingi hefur markað stefnu sem
framkvæmdavaldið á að framkvæma
þ.e. viðhalda jafnvægisástandi í
utanríkisversiun með réttri geng-
isskráningu. Um Ieið er tryggður
rekstrargrundvöllur útflutningsat-
vinnuvega og samkeppnisgreina.
Auðvitað er ekki þar með sagt
að öllum fyrirtækjum sé borgið, en
meðalfyrirtæki á að geta spjarað sig
og það er kjami málsins. Þetta
breytir engu um að verst reknu fyrir-
tækin verða að taka sig á en geti
þau það ekki verða þau einfaldlega
gjaldþrota. Það er hinn eðlilegi
gangur í viðskiptalífinu. í viðskipt-
um, pólitík og íþróttum o.fl. verða
menn bæði að kunna að sigra og
tapa.
Viðskiptahallinn hefur verið und-
anfarin ár sem hér segir:
Viðsk.jöfh. Hlutfall af
milfj. kr. landsframl.
1986 + 554 + 0,4%
1987 - 7.233 - 3,5%
1988 - 9.500 - 3,7%
1989 (áætl.) - 9.000 - 3,0%
Af þessum tölum sést að jafn-
vægisástand var náð 1986 og þá var
líka þokkalgt ástand í atvinnulífinu.
Síðan koma árin 1987 og 1988 sem
framkvæmdavaldið (stjórnarfars-.
lega viðskiptaráðuneytið) bregst í
því að viðhalda jafnvægisástandi, og
þar með hófst eignarupptakan. Og
hvað á lengi að halda áfram?
Það eru ekki margir mánuðir þar
til allt siglir í strand með þessu
áframhaldi. Þetta kerfisofbeldi er
ekki bara andstætt þeim markmið-
um sem Alþingi Islendinga hefur
sett framkvæmdavaldinu, heldur er
þetta andstætt 67. gr. sljórnar-
skrárinnar sem kveður á um frið-
helgi eignarréttarins, og ekki
meigi gera eigur upptækar nema
greiða fullt verð fyrir.
Viðskiptaráðherra landsins er
stjómarfarslega ábyrgur fyrir þess-
um málaflokk samkvæmt stjórnskip-
un landsins. Sami maður er við-
skiptaráðherra í núverandi ríkissjóm
og var í fyrrverandi. Hvaða stefna
er þetta eiginlega? Á markvisst að
koma á þjóðnýtingu og sósíalisma?
Ég segi það enn og aftur. Það er
ekki hægt að ætla þessum blessuð-
um ráðhermm núverandi ríkisstjóm-
ar svo illt að þeir viti hvað þeir em
að gera.
Svona hagblinda, — eða „sósíal-
ismi andskotans" eins og vitur mað-
ur orðaði það einu sinni leiðir af sér
hmn fyrirtækja og atvinnuleysi. Þau
fyrirtæki sem lifa af þessi ósköp
verða með verulega skerta sam-
keppnishæfni og minni möguleika
til þess að takast á við ný verkefni
í séfllt harðnandi samkeppni á al-
þjóðamarkaði, s.s. innri markaða EB
1992. Einmitt á þessum tímamót-
um harðnandi samkeppni á al-
þjóðavettvangi þurfti eiginQár-
staðan að vera að styrkjast, —
m.a. með aukinni þátttöku al-
mennings i atvinnulífinu með
fjölgun almenningshlutafélaga,
og eflingu hlutabréfamarkaðar í
samvinnu við bankaútibú um allt
land.
Greinarhöfundur hefur lagt
fram á Alþingi íslendinga þings-
ályktunartillögn um að viðskipta-
ráðherra verði falið að skipa fimm
manna nefnd til þess að kanna
hugsanlegar leiðir til þess að
íslenska krónan njóti alþjóðlegrar
viðurkenningar. nefndin á einkum
að kanna þijár leiðir:
1. Gera Seðlabanka Islands að
sjálfstæðri stofiiun.
2. Láta framboð og eftirspurn
ráða verðgildi gjaldmiðilsins.
3. Tengja gjaldmiðilinn við
stærra myntsvæði. Nefiidin á að
leita álits erlends seðlabanka um
málefiii þetta.
Þetta eru ekki tillögur um
neina „patentlausn" heldur tillög-
ur um að reyna að leita betri leiða
en þær sem nú eru notaðar og
verða að teljast miður góðar svo
ekki sé nú meira sagt. Hagstjóm á
íslandi verður að vera með svipuðum
hætti og í öðrum vestrænum ríkjum.
Það er jafn augljóst og 2x2 eru 4.
Auðlindir islensku þjóðarinnar eru
stórkostlegar. Náttúrulegir fiski-
stofnar með mikla afrakstursgetu,
stórbrotnar orkulindir bæði fallvötn,
gufuorka og heitt vatn. Að
ógleymdri ómengaðri náttúm lands-
ins, — allt er þetta stórkostleg verð-
mæti og möguleikar. Auðvitað á
svona auðug þjóð að geta haft viður-
kenndan gjaldmiðil! Eg er sannfærð-
ur um að við eigum alla möguleika
til þess að gera íslenska gjaldmiðil-
inn að alþjóðlega viðurkenndri mynt.
Það er mjög mikilvægt til þess að
skapa stöðugleika, — auka verð-
mætasköpun og kaupmátt og við
getum staðist vaxandi alþjóðlega
samkeppni og aukið samstarf við
erlend fyrirtæki.
Ef íslenska myntin nær alþjóða
viðurkenningu, þá dettur niður spá-
kaupmennska sem grasserar í
íslensku efnahagslífi í dag. Dæmi:
1. Tiltrú íslendinga á gjaldmiðilinn
er lítil.
2. Tiltrú erlendra alðila á gjaldmiðl-
inn er enn minni.
3. Allir flýta sér að öllu (bölvað
stress, og spákaupmennska).
4. Verkalýðsforystan krefst ríflegra
kauphækkana (spákaup-
mennsku).
5. Verðlag hækkar sífellt (spákaup-
mennska).
6. Offjárfesting á öllum sviðum
þjóðlífsins (spákaupmennska).
7. Allt veldur þetta vaxtahækkun-
um og verðbólgu.
Forsenda aukins kaupmáttar og
vemdunar þess velferðarkerfis sem
við búum nú við er að við finnum
leið til þess að gera gjaldmiðil okkar
að alþjóðlega viðurkenndri mynt. En
sá sem ræður ferðinni er hinn al-
menni borgari. Ætlar hann í næstu
kosningum að kjósa kerfisofbeldið,
eða ætlar hann að kjósa þann stjóm-
málaflokk sem vill bæta lífskjör með
því að treysta einstaklingnum fyrir
vaxandi verkefnum i atvinnulífinu.
Það tekur dálítinn tíma að lagfæra
kerfisbáknið þannig að atvinnulífíð
fari að skila arði aftur (bættum
lífskjörum) en þetta er sú einasta
leið sem til er. Við megum ekki
undir nokkmm kringumstæðum láta
lömunarveiki sósílismans lama
íslenskt efnahags- og atvinnulíf
meira en orðið er.
Það þýðir ekkert að sá arfa (kjósa
ríkisforsjá) í næstu kosningum og
heimta svo gómsæta ávexti sem
uppskeru. Leiðin til bættra
iífskjara liggur gegn um aukna
Kristinn Pétursson
„Kjarni málsins varð-
andi nýtingu mögnleika
íslensku þjóðarinnar er
að reyna að skapa sem
mest verðmæti, með
sem minnstum tilkostn-
aði. Það gerum við með
aukinni einkavæðingu,
auknu samstarfi við er-
lenda aðila samfara
stóraukinni þáttöku al-
menningshlutafélaga.“
einkavæðingu og efiingu nýrra
almenningshlutafélaga með þvi
að koma á öflgum hlutabréfa-
markaði sem nái um allt land með
samstarfi við öll bankaútibú og
sparisjóði í landinu. Það er mjög
mikilvægt að auka þátttöku almenn-
ings í atvinnulífínu og styrkja þann-
ig eiginfjárstöðu atvinnulífsins. Al-
menningshlutafélög ættu tvímæla-
laust að taka við rekstri ríkisbank-
anna. Framkvæmdavaldið á ekkert
að vera að kássast í atvinnurekstri
og bankastarfsemi nema f undan-
tekningartilvikum. Kerfi eru naut-
stirð og svifasein og þeirra eðli er
að taka rétta ákvörðun á röngum
tíma, sem dregur úr framleiðni og
minnkar líkur á bættum lífskjörum.
Möguleikar okkar eru svo til full-
TIMARIT MEÐ
LIFSMARKI
Bókmenntir
Jóhann Hjálmarsson
Fjölbreytni bókmennta- og li-
statímarita mætti vera meiri, en
þó verður ekki kvartað yfir því
að engin slík tímarit séu fyrir
hendi. Hér verður minnst á nokk-
ur sem undirritaður hefiir verið
að blaða í og lesa að undanfornu,
yfirleitt sér til ánægju þótt ýmsar
efasemdir hafi skotið upp kolli.
Þessi tímarit eru Andvari, rit-
sljóri Gunnar Stefánsson;
Skírnir, ritstjóri Vilhjálmur
Ámason; Tímarit Máls og menn-
ingar, ritsljóri Guðmundur Andri
Thorsson, og Teningur, ritsfjóm
Eggert Pétursson, Einar Már
Guðmundsson, Gunnar Harðar-
Kannt Þ símanu' ú nýja nerið?

/3x( 57

Steindór Sendibfiar
son, Hallgrímur Helgason, Páll
Valsson, Sigfus Bjartmarsson og
Steingrímur Eyfjörð Krist-
mundsson.
Andvari og Skímir eru hefð-
bundin tímarit og að vissu marki
Tímarit Máls og menningar, en
Teningur er frumlegastur eins og
vera ber, málgagn ungra rithöfunda
og listamanna.
Það er ekki fjarri Iagi að And-
vari geti stundum virst dauflegur
og gusti lítið af honum. En And-
vari 1988 ber þess merki að um
einhveija stefnubreytingu er að
ræða. Þessu til sönnunar má nefna
greinar eftir Matthías Viðar Sæ-
mundsson, Dagnýju Kristjánsdóttur
og Jón Viðar Jónsson, hugleiðingu
eftir Hannes Pétursson og ijóð eftir
Ingibjörgu Haraldsdóttur, Elísabetu
Þorgeirsdóttur og Hannes Sigfús-
son. Skemmtilegasta efnið munu
þó margir eflaust telja Bréf til lát-
ins vinar míns — með viðauka eft-
ir Stefán Bjarman. Fyrirferðarmest
er ævisaga Péturs Benediktssonar
eftir Jakob F. Ásgeirsson, enda er
þar fjallað um sérstæðan mann sem
kom víða við á embættisferli.
Skímir, hausthefti 1988, er enn
til marks um hve þunglamalegur
þessi aldni gestur er orðinn, enda
162. ára gamail. Fyrir utan fræði-
legar úttektir af ýmsu tagi eru hér
athyglisverðar ritsmíðar. Svava
Jakobsdóttir gerir grein fyrir Gunn-
löðu sem Gunnlaðar saga hennar
dregur nafn af. Ástráður Eysteins-
son fjallar um fyrstu nútímaskáld-
söguna og módemismann. Fleira
mætti telja.
Guðmundi Andra Thorssyni hef-
ur tekist að láta Timarit Máls og
menningar spegla margt það sem
efst er á baugi í skáldskap, heima
og erlendis. I fyrsta hefti 1989 er
mikið skáldskaparefni. Meðal þess
sem eftirtektarverðast hlýtur að
teljast er umfjöllun Matthíasar Við-
ars Sæmundssonar um Jóhann Sig-
uijónsson, þýðing Berglindar Gunn-
arsdóttur á smásögu eftir spænsku
skáldkonuna Rosu Chacel og kynn-
ing Friðriks Rafnssonar á franska
rithöfundinum Pascal Quignard.
Einn helsti veikleiki tímaritsins er
hve umsagnir um bækur eru tíðum
handahófskenndar og jafnvel ann-
arlegar. Sama má vissulega segja
um Skírni.
Teningur er arftaki Birtings,
fjallar jöfnum höndum um allar list-
ir. Myndlistarframlag tímaritsins
er ómetanlegt, en bókmenntir eru
síður en svo hunsaðar af ritstjórun-
um. Ég nefni sérstaklega kynningu
og þýðingar Jóns Halls Stefánsson-
ar á verkum þriggja spænskra
skálda/
Meðal þess sem gerir fyrrnefnd
tímarit spennandi er að ýmsir grein-
arhöfundar, einkum úr röðum bók-
menntafræðinga, fjalla í ritgerðum
um strauma og stefnur af fullri ein-
urð og leyfa sér að vera ósammála
sem er mikill kostur. Það hefur of
lengi háð íslenskri bókmenntaum-
ræðu hve stöðluð hún getur verið.
Sem dæmi um jákvæða þróun, önn-
ur en þau sem þegar hafa verið
nefnd, vil ég nefna þijár greinar í
Tímariti Máls og menningar, 4.
hefti liðins árs: Gegn straumi aldar
eftir Svein Skorra Höskuldsson,
Hvað er póstmódemismi? eftir Ást-
ráð Eysteinsson og Aukin menning-
arbyrði eftir Keld Gall Jörgensen
sem er óvenju hreinskilin og mark-
viss. Einnig sakar ekki að geta
Mynda á Sandi, um frásagnarlist
nútímaskáldsagna, eftir Matthías
Viðar Sæmundsson í 3. hefti sama
tímarits, sama árgangs.
HRINGFLUG
Bókmenntir
Erlendur Jónsson —
Guðrún J. Þorsteinsdóttir.
ÞANKAR Á FLUGI. 51 bls. Útg.
höfundur. Reykjavík, 1988.
Upplýst er í kápuauglýsingu bók-
ar þessarar að höfundurinn sé tón-
listarkennari. Þess gætir og í sum-
um ljóðum Guðrúnar J. Þorsteins-
dóttur. Ýmsar skírskotanir hennar
vísa í þá áttina. Að öðru leyti lýsir
titillinn efni. Þetta eru hugleiðingar
á víð og dreif, mest almenns eðlis.
Guðrún leggur ekki í meiri háttar
glímu við orð og setningar. Ljóð
hennar em engin véfrétt. Varla
þarf að liggja yfir þeim til að renna
gmn í hvað skáldkonan er að fara.
Þvert á móti má segja að bók henn-
ar sé einum of hversdagsleg, full-
mikið daglegt spjall: manni kæmi
ekki alltaf í hug, ef textinn væri
settur upp eins og hvert annað laust
mál, að þetta ættu að heita Ijóð.
Að mínum dómi hefur skáldkonan
tæpast lagt nægilega áherslu á
samþjöppun þá og einbeitingu sem
gerir Ijóð að ljóði. Þess vegna em
t.d. lengri ljóðin sýnu losaralegri
og líka ómarkvissari en hin styttri
sem sum hver hefði mátt stórbæta
með dálítilli hagræðingu, og em þá
útstrikanirtaldarfyrst. Meðal hinna
styttri og jafnframt þess sem Guð-
rún gerir best má nefna ljóð sem
heitir Söknuður:
Lauflausar tijágreinar
leika! vindinum,
en lagið hljómar áfram
í köldum veggjum hússins.
Kertaljósin eru kulnuð
og hvítir byljimir drekka í sig
birtu dagsins.
Guðrún J. Þorsteinsdóttir
Hvi sögðum við ekki allt,
áður en hann fór?
Áhrifameira hefði ljóð þetta orðið
ef skáldkonan hefði sleppt síðustu
línunni; hún er með öllu óþörf og
skyggir á annars nokkuð góða
mynd. Málvenju þá að kertaljós
kulni þekki ég ekki. Ljós er kveikt
og slökkt eða það kviknar og
slokknar; en eldur eða glóð getur
kulnað.
Margur yrkir sér til dægrastytt-
ingar og síst er sú iðjan óhollari
né óæskilegri en hver önnur. Hygg
ég sennilegt að ljóð Guðrúnar J.
Þorsteinsdóttur séu þannig til orðin.