Morgunblaðið - 20.05.1989, Blaðsíða 46

46
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 20. MAÍ 1989
Jónína Ólafs-
dóttír - Minning
Fædd 20. ágúst 1892
Dáin 15. maí 1989
Jónína Ólafsdóttir á Hvamms-
tanga er fallin frá í hárri elli. Hún
ólst upp í munaðarleysi og fátækt,
en tókst með ráðdeiíd og dugnaði
að afla sér þeirrar menntunar sem
henni stóð til boða og stofnaði ung
heimili, sem stóð þó skemur en
skyldi vegna ótímabærs fráfalls eig-
' inmannsins. Hún hélt ávallt fullri
reisn, þótt Iífsbaráttan væri stund-
um erfið. Flestir sem nú minnast
hennar kynntust einstakri rausn
hennar eftir að hún stofnaði heim-
ili að nýju. Hún var jafnan veitandi
en sjaldan þiggjandi.
Sigríður Jóna eins og hún hét
fullu nafni var dóttir hjónanna
Kristínar Sveinsdóttur og Ólafs Sig-
urðssonar bónda á Urðarbaki.
Kristín dó er Jónína var sex ára
gömul og hætti þá Ólafur búskap,
en var í sjálfsmennsku á ýmsum
bæjum. Jónína var áfram með föður
sínum og föðurfólki, en fór ung að
vinna fyrir sér eins og þá var títt.
• Dýrunn, systir Jónínu, var eins árs
er móðir þeirra lést, og ólst ekki
upp með föður sínum. Hún giftist
Rúneberg Ólafssyni og bjuggu þau
á Kárdalstungu í Vatnsdal. Sonur
þeirra er Ólafur, sem er upphafs-
maður þess að hita vatn tii hús-
hitunar með vatnsorku. Dýrunn lést
sl. haust, en Rúneberg allmörgum
árum áður.
Laun vinnukvenna voru ekki há
á fyrstu áratugum aldarinnar, en
Jónínu tókst þó að kosta tveggja
ára nám í Kvennaskólanum á
Blönduósi og einnig var hún við
saumanám einn vetur. Hún var því
vel menntuð eftir því sem stúlkur
áttu kost á á þeim tíma.
Jónína giftist árið 1915 Valdimar
syni Baldvins Eggertssonar bónda
og fræðimanns í Helguhvammi og
Þorbjargar Jónsdóttur frá Syðsta-
hvammi. Valdimar hafði stundað
búnaðamám í Ólafsdal og í Dalnum
í. Danmörku og fékkst m.a. við
plægingar á sumrin en kennslu á
vetrum. Ungu hjónin hófu búskap
í Grafarholti 1916, en búskapurinn
varð skammvinnur, Valdimar veikt-
ist af krabbameini og dó sumarið
1919. Hann hafði leitað lækninga
á Sauðárkróki hjá Jónasi Kristjáns-
syni. Þegar í Ijós kom að um ólækn-
andi sjúkdóm var að ræða, braust
Jónína um hávetur með tvo fylgdar-
menn að sælq'a hinn fársjúka mann
á hestasleða. Hefur Halldóra Krist-
insdóttir skrásett frásögn af þeirri
ferð og birtist hún í ársritinu Hún-
vetningur árið 1980.
Jónína og Valdimar eignuðust
tvær dætur, Þorbjörgu, f. 13. júlí
1916, og meybam andvana fætt.
Þorbjörg lést fyrir 4 ámm. Jónína
stóð nú í svipuðum spomm og fað-
ir hennar tveimur áratugum fyrr.
Þær mæðgur nutu nú þess frá hve
traustu heimili Valdimar var. Var
Þorbjörg að mestu í Helguhvammi
til 12 ára aldurs hjá afa sínum og
seinni konu hans, Vigdísi Jónsdótt-
ur, Mátti hún heita uppeldissystir
þriggja dætra þeirra. í Helgu-
hvammi vom ýmsar listir í heiðri
hafðar, bókmenntir, söngur og
hannyrðir. Baldvin fékkst við skrift-
ir og hafa m.a. varðveist dagbækur
hans, sem em einkum veðurfarslýs-
ingar, og frásöguþáttur af Jóhanni
Halldórssyni refaskyttu, móður-
bróður hans.
Jónína vann fyrir sér í kaupa-
vinnu og fleira á sumrin og við
pijónaskap á vetmm og var þá sam-
vistum við dóttur sína eftir því sem
kostur var. Gat hún þess oft, að
hún hefði jafnan kynnt sér áður en
hún réð sig í vistir, hvort þar væri
nógur matur og hvort þar væm
blautar engjar. Frá 12 ára aldri
fylgdi Þorbjörg móður sinni.
Árið 1938 giftist Jónína Guð-
mundi kaupmanni á Hvammstanga,
syni Gunnars Kristóferssonar kaup-
manns frá Valdarási. Systkini hans
vom Kristín Gunnarsdóttir á Auð-
unnarstöðum og Halldór Gunnars-
son kaupmaður í Reykjavík. Jónína
hafði nú eignast eigið heimili á ný.
Þótt ekki væri nema tvennt í heim-
ili og húsakynni fremur þröng eftir
því sem nú þykir, var mikið umleik-
is. Mörgum þeim sem áttu erindi
við Guðmund var boðið í mat og
kaffi. Kunningjar þeirra vom marg-
ir auk nánasta skylduliðs. Guð-
mundur lést árið 1964, en Jónína
hélt áfram fullri reisn fram undir
nírætt, en síðustu árin dvaldist hún
á sjúkrahúsinu á Hvammstanga.
Árið eftir að Jónína giftist að
nýju, giftist Þorbjörg dóttir hennar
Guðmundi B. Jóhannssyni á Þor-
grímsstöðum á Vatnsnesi. Varð nú
lengra á milli þeirra mæðgna en
áður, en Jónína lét sér alla tíð mjög
annt um dóttur sína og heimili
hennar, en hún átti 6 börn sem upp
komust. Og þá nutum við tengda-
synir og dætur Þorbjargar ekki
síður umhyggju og dugnaðar
Jónínu.
Þorgrímsstaðaheimilið var nokk-
uð fjarri alfaraleið, en einangmn
var því víðsfjarri. Guðmundur bóndi
var að upplagi hinn mesti heims-
borgari og hafði ferðast víða um
landið, og Þorbjörg flutti með sér
menningu Helguhvammsheimilis-
ins. Líkt og móður hennar var henni
sýnt um að halda uppi reisn. Þegar
tilefni gafst, skírn, ferming eða
afmæli, kom fólkið úr sveitinni sam-
an. Þar ríkti glaðværð og það var
sungið og spilað. Ef tóm gafst,
naut hin mikla og fagra rödd hús-
móðurinnar sín vel í samsöngnum
og meðal sveitunganna mátti fínna
frábæra söngmenn. Oftast lék Jó-
hannes Norland, Hanni í Vík, á
orgelið.
Jónína var traust og trygg við
þá sem hún batt vináttu við. Hún
leit ekki við nema vönduðum mun-
um og má eiginlega segja að hið
sama hafi átt við um mat hennar
á fólki. Hún var smávaxin kona og
beinvaxin, ákaflega kvik í hreyfing-
um og dugleg að hvaðá verki sem
hún gekk, enda buðust henni ávallt
nægar vistir. Hún var húsbónda-
holl og reglusöm, en stjómsöm og
ákveðin ef því var að skipta. Stefnu-
festu hennar má m.a. marka af
því, að henni tókst að komast í
skóla á æskuárunum. Annað dæmi
er, að þegar allt úr búi þeira Valdi-
mars hafði verið selt á uppboði og
innkoman látin ganga upp í sjúkra-
húskostnaðinn en dugði ekki til, þá
stefndi hún ákveðið að því að greiða
allar skuldir og næsta markmið var
að kaupa prjónavél. Pijónavélin sú
varð hennar atvinnutæki um ára-
tugaskeið, og fram á níræðisaldur
var hún enn að grípa í pijónavélina
og pijóna eina eða tvær flíkur að
afloknum öðmm störfum dagsins.
Þessa naut fjölskylda hennar og
ýmsir aðrir, því að hún leit á slíka
vinnu sem sjálfsagða greiðasemi við
fólk.
Hólmgeir Björnsson
Þann 15. maí sl. lést langamma
mín, Jónína Ólafsdóttir, á Sjúkra-
húsinu á Hvammstanga. Langar
mig að minnast hennar í örfáum
orðum.
Langamma bjó á Hvammstanga.
Eftir að afi og amma brugðu búi á
Þorgrímsstöðum og fluttu til
Hvammstanga var ég svo heppin
að gista hjá langömmu í hverri
norðurferð sökum plássleysis hjá
afa og ömmu. Að vísu leit ég, 10
ára þá, á þetta sem bjarnargreiða
í byijun en langamma var mjög
skemmtileg og þessi tilskipun í upp-
hafi varð að fastri venju sem ég
sjaldan brá út af síðar.
Þessar gistinætur mínar hjá
langömmu gáfu mér tækifæri til
þess að kynnast henni nánar. Ung
missti hún móður sína og flæktist
á milli bæja með föður sínum. Eins
og fleiri börn um aldamótin gætti
hún túnanna á nóttunni, stundum
var þoka og beigur í barninu. Síðar
var hún í vinnumennsku á ýmsum
bæjum. Þungbærast hlýtur það þó
að hafa verið henni að missa mann-
inn sinn eftir stutt hjónaband og
með þriggja ára dóttur þeirra. Tæp-
um tveimur áratugum síðar giftist
langamma aftur og lifði hún líka
seinni mann sinn.
Dóttir langömmu, amma mín, var
henni alla tíð mjög kær og jafnvel
þótt hún væri komin hátt á níræðis-
aldurinn fannst henni sér sífellt
bera skylda til að gæta þess að
amma ofreyndi sig ekki og var stöð-
ugt að hjálpa til.
Langamma var mjög virðuleg
kona. Hún var tággrönn, teinrétt
og óvenju létt á sér. Hún var alltaf
snyrtileg til fara og man ég ekki
til að hafa séð hana úfna eða illa
til hafða. Þetta átti líka við um
heimili hennar. Hjá henni átti hver
hlutur sinn stað og hann hélt sig
þar nema hann væri í notkun. Hún
fór afskaplega vel með alla hluti,
til dæmis er saumavélin hennar enn
í góðu ástandi þótt um sextugt sé.
Langamma var óþreytandi að
leggja mér lífsreglurnar. Þó var það
einkum tvennt sem þurfti að varast
í heimi hér: naut og karlmenn. Þeg-
ar ég hélt til útlanda í fyrsta skipti
á eigin vegum bætti hún því þriðja
við: slöngum. Annars var hún engin
nöldurskjóða og eitt bannaði hún
mér að segja: „Ég nenni ekki..
Það held ég að lýsi henni mjög vel
því ekki var hún löt manneskja.
Þótt nú sé söknuður og tregi
ofarlega í huga er langamma
eflaust hvíldinni fegin eftir ára-
langa veru á Sjúkrahúsi Hvamms-
tanga. Minningin um skemmtilega
og fallega, gamla konu lifir.
Þorbjörg Hólmgeirsdóttir
t
Ástkaer eiginmaður minn,
MAGNÚS V. STEFÁNSSON,
lést í Glasgow 18. maí.
Fyrir hörid barna okkar, tengdabarna og barnabarna,
Gróa Guðbjörnsdóttir.
t
JÓN J. SÍMONARSON,
deildarstjóri,
Stangarholti 32,
Reykjavík,
andaöist í Borgarspítalanum 18. maí.
Fyrir hönd aöstandenda,
Guðrún Þorsteinsdóttir.
t
Móðir okkar,
INGIBJÖRG ELÍASDÓTTIR,
Heima'andi,
Grindavfk,
andaðist í sjúkrahúsinu Keflavík, 18. maí sl.
Elfas Guðmundsson,
Guðjón Guömundsson.
t
Móðir mín,
ÞÓRA JÓNSDÓTTIR,
Þverá,
Öngulsstaðahreppi,
andaðist í Fjórðungssjúkrahúsi Akureyrarfimmtudaginn 18. maí.
Fyrir hönd aöstandenda,
Jón Árnason.
t
Eiginkona mín, rríóðir okkar, tengdamóðir og amma,
KRISTJANA SIGURMUNDSDÓTTIR,
andaöist í Borgarspítalanum miðvikudaginn 17. maí.
Jarðarförin hefur verið ákveðin föstudaginn 26. maí kl. 15.00 frá
Langholtskirkju.
Ámundi Jóhannsson,
börn, tengdabörn og barnabörn.
t
Móðir okkar, tengdamóðir og amma,
HÓLMFRfÐUR MARÍA GUÐSTEINSDÓTTIR,
Laugavegi 34,
lést í Landspítalanum 18. maí.
Guðbjörg Þorgeirsdóttir,
Guðrún Þorgeirsdóttir, Gylfi Eyjólfsson,
Þórður Þorgeirsson, Inga M. Árnadóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.
t
Móðir mín, tengdamóðir, amma og langamma,
MARGRÉT SÆMUNDSDÓTTIR
frá Ólafsfirði,
andaðist á Elli- og hjúkrunarheimilinu Grund 2. maí.
Jarðarförin hefur farið fram.
Þökkum auðsýnda samúð
Gunnhildur Viktorsdóttir, Geir Þorvaldsson,
barnabörn og barnabarnabörn.
Faðir okkar, t KRISTJÁN LUNDBERG,
rafvirkjameistari,
Neskaupstað,
lést 18. maí.
Jarðarförin auglýst síðar.
Þorsteinn Kristjánsson,
Sigurbergur Kristjánsson, Jóhann Sigurður Kristjánsson, Kristján Örn Kristjánsson.
t
Eiginkona mín, móðir, tengdamóðir og amma,
KRISTÍN SIGURÐARDÓTTIR,
Rauðalæk 9,
lést að morgni 19. maí í London.
Friðjón Þórðarson,
Sigurður Rúnar Friöjónsson, Guðborg Tryggvadóttir,
Þórður Friðjónsson, Þrúður G. Haraldsdóttir,
Helgi Þorgils Friðjónsson, Margrét Lísa Steingrímsdóttir,
Lýður Árni Friðjónsson, Ásta Pétursdóttir,
Steinunn Kristfn Friðjónsdóttir, Árni M. Mathiesen
og barnabörn.