Morgunblaðið - 20.05.1989, Page 47

47
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 20. MAÍ 1989
Elísabet Guðmunds-
dóttirFelli - Minning
Fædd 5. apríl 1906
Dáin 11. mars 1989
Þann 11. inars sl. andaðist á
Borgarspítalanum í Reykjavík,
Elísabet Guðmundsdóttir húsfreyja
að Felli í Ámeshreppi, af hjarta-
slagi.
Við Elísabet vorum fermingar-
systkini, þó hún væri einu ári yngri
en ég. Af þeim fermingarsystkinum
minum, sem þá fermdust Ámes-
kirkju, em nú aðeins ég og Jóhann
Guðlaugsson frá Steinstúni á lífí.
Nú þegar leiðir skiljast langar mig
að minnast þessarar nýlátnu ferm-
ingarsystur minnar með nokkmm
orðum.
Hún var fædd á Munaðamesi í
Ámeshreppi þann 5. aprfl 1906, og
vantaði því tæpan mánuð til að
verða 83 ára er hún lést. Foreldrar
hennar vom hjónin Guðmundur
Gísli Jónsson bóndi á Munaðamesi
og kona hans, Guðlaug Jónsdóttir
frá Ingólfsfírði. Guðlaug var ein af
fjómm dætmm Jóns Sigurðssonar
á Reykjanesi er hann hafði átt með
jafnmörgum konum þegar hann
dmkknaði á Húnaflóa í för með
Þorsteini Þorleifssyni á Kjörvogi, á
heimleið úr kaupstaðarferð á
Skagaströnd þann 9. september
1882, því eftirminnilega hallær-
isári. Var Jón þá aðeins 22 ára að
aldri og kvæntur Guðbjörgu Jör-
undardóttur frá Hafnarhólmi. Er
stór ættbogi kominn út af þeim
dætmm Jóns.
Þau Guðlaug og Guðmundur
eignuðust 6 böm, þijá syni og þijár
dætur. Var Elísabet næstelst þeirra
systkina. Af þeim em nú tveir bræð-
umir, Indriði og Jón Jens, á lífi.
Ekki nutu þau Munaðamessystk-
inin lengi umsjár móður sinnar. Hún
lést af bamsfömm 25. febrúar
1915, 39 ára að aldri. Var elsta
bam þeirra, Einar, 11 ára, en Elísa-
bet á 9. ári. — Bamið, sem þá
fæddist var stúlkubam. Það var
skírt við kistu móður sinnar og
gefið nafn hennar. Það var tekið í
fóstur af ljósmóður þess, Steinunni
Guðmundsdóttur á Dröngum, síðar
húsfrú á Skriðnesenni í Bitm. -
Steinunn dvelur nú á Sjúkrahúsi
Hólmavíkur, háöldmð heiðurskona.
Við fráfail Guðlaugar fóm erfíðir
tímar í hönd hjá Guðmundi með 5
móðurlaus böm á ungum aldri í
umsjá sinni. En oft leggst líkn með
þraut, og svo varð þar. Sólveig syst-
ir Guðmundar, þá orðin ekkja eftir
dmkknun manns síns, Þórðar Þórð-
arsonar Gmnnvíkings, kom bróður
sínum til hjálpar næstu árin við
umsjá bamanna og heimilisins.
Sjálf var hún með böm á framfæri
sínu og varð þá bammargt heimili
á Munaðamesi. En Guðmundur var
einstakur atorkumaður og bömum
sínum ástríkur og umhyggjusamur
faðir. Allt bætti þetta bömunum
móðurmissinn meðan þess naut. —
En hún var ekki gömul eða þá í
loftinu, hún Beta (Svo var hún jafn-
an kölluð af sínu fólki og nágrönn-
um) þegar húsmóðurskyldan færð-
ist yfír á hana. Strax um og eftir
fermingu var hún tekin við því hlut-
verki og annaðist það með um-
hyggju um sóma allt þar til hún
stofnaði sitt eigið heimili. Nú mundi
það vera talið eins og hver önnur
fjarstæða að ætla 14 ára stúlku að
taka á sínar herðar þær skyldur við
heimili og fjölskyldu eins og hún
gerði. Er þó ólíku saman að jafna
um öll heimilisþægindi nú og þá.
En allt blessaðist þetta með guðs-
hjálp. En lítið var fijálsræði hinnar
ungu súlku. Framhaldsskyldunám
togaðist þá ekki á við skylduna við
heimilið, föður og systkini og nauð-
syn þeirra. — Það var stórt hlut-
verk þó ekki væri það metið í
prófgráðum.
Árið 1935 gekk hún að eiga
Guðmund Guðbrandsson frá Veiði-
leysu. fóru þau þá að búa sjálf-
stæðu búi á Munaðamesi við litla
ábúð, því margbýlt var fyrir. Þar
bjuggu þau til ársins 1950 er þau
fluttu að Felli eftir að hafa fest
kaup á þeirri jörð við burtför fyrri
ábúanda. Þar hafa þau búið og átt
heima upp frá því. Nú síðustu árin
voru þau hætt búskap en héldu sitt
eigið heimili í skjóli dóttur sinnar
og tengdasonar. Hin síðustu ár var
heilsu hennar farið að hnigna. Því
olli hjartabilun og aldurinn var orð-
inn hár. Þau eignuðust tvö böm,
dreng og stúlku. Drengurinn, sem
var þeirra fyrra bam, varð
skammlífur. Dó aðeins fárra vikna
gamall, en dóttir þeirra, Elísabet,
Geirmundur Valtýs-
son bóndi - Minning
Hinn 8. maí sl. lést Geirmundur
Valtýsson, afabróðir minn, á Borg-
arspítalanum 93 ára að aldri. Geir-
mundur var fæddur hinn 17. jan.
1896 að Búðarhóli í Austur-Land-
eyjum. Hann var sonur hjónanna
Guðbjargar Guðmundsdóttur og
Valtýs Brandssonar bónda þar.
Geirmundur var næstelstur sex
systkina sem voru: Magnús, sem
nú er látinn, Karel, Þórhildur,
Þurfður og Helga en þau em öll á
lífí og búa í Reykjavík.
Ungur fluttist Geirmundur með
foreldrum sínum að Seli í Austur-
Landeyjum. Þar tók hann við búi
að föður sínum látnum, bjó fyrst
með móður sinni og systkinum en
síðan með Þórhildi systur sinni og
Karel bróður sínum. Þau systkinin
bjuggu að Seli allt til ársins 1972
er þau fluttu til Reykjavíkur en þá
hafði Sverrir, systursonur Geir-
mundar, tekið við búinu þar.
Geirmundur stýrði búinu að Seli
með miklum myndarskap. Hann var
duglegur bóndi, einn af þeim mönn-
um sem lagði á sig ómælt erfíði við
að yrkja jörðina og kappkostaði að
skila sínu verki þannig að til fram-
fara mætti horfa fýrir land og þjóð.
Ungur átti ég þess kost að kynnast
Geirmundi nokkuð þegar ég með
móður minni fékk að dvelja nokkrar
vikur að sumarlagi að Seli. Þá fann
ég hvem mann hann geymdi. Hann
var ákveðinn og fastur fyrir, harður
af sér til vinnu og ætlaðist til þess
sama af öðmm. Hann var þó sann-
gjam og réttsýnn þannig að manni
þótti strax vænt um hann og bar
ótakmarkað traust til hans.
Þrátt fyrir það að Geirmundur
væri ákveðinn og fastur fyrir var
hann í eðli sínu glaðlyndur maður.
Honum þótti gaman að fá gesti að
Seli, ekki síst unga gesti, og þá var
hann gjaman hrókur alls fagnaðar,
hló og gerði að gamni sínu. Minn-
ingamar um heimsóknir mínar að
Seli em mér enn ferskar og ljúfar,
samvemstundimar með Geirmundi
hafa enn yfír sér ákveðinn ævin-
týrablæ.
Eins og fyrr segir fluttist Geir-
mundur, ásamt Þórhildi og Karel,
til Reykjavíkur 1972. Frá þeim tima
bjuggu þau systkinin saman í Ljós-
heimum og vom hvert öðm stoð
þegar ellin færðist yfír.
Hafi verið gott að koma að Seli
var ekki síður gott að koma í Ljós-
heimana. Er gesti bar að garði fyllt-
ust þau systkinin gleði og allt var
gert til þess að gera gestunum til
hæfís. Rætt var um lífið og tilver-
una, spurt var frétta og skipst á
skoðunum. Þannig leið heimsókn-
artiminn. Sérstaklega þótti þeim
systkinunum, ekki síst Geirmundi,
gaman að fá börn í heimsókn. Þá
var gjaman laumast inn í skáp,
sótt litabók og liti, leikföng eða eitt-
hvað þvi um líkt og gefíð. Alltaf
var nóg til í skápnum. Börnin urðu
í senn ánægð og undrandi en um
býr á Felli með manni sínum, Marí-
asi Bjömssyni, frá ísafírði. Bæði
þau og við syeitungamir vom svo
lánsöm að Marías fluttist hingað til
brúðar sinnar, öfugt við það sem
algengast er orðið, fyrst sem útibús-
stjóri Kaupfélags Strandamana á
Djúpuvík og síðan bóndi á Felli í
félagi við tengdaforeldra sína. Það
var góður styrkur við búskapinn á
Felli. — Þau Marías og Elísabet
eiga 5 böm, Qóra syni og eina dótt-
ur, nú öll uppkomin og mannvæn-
Ieg.
Búskapur þeirra Guðmundar og
Betu var ekki stór í sniðum á Mun-
aðamesi, en með snyrtibrag. Skil-
yrði til túnræktar vom þar engin
áður en nútímatækni stórvirkra
véla kom til sögunnar, og margbýlt
var þar og þröngt setið. En þar
byggði Guðmundur stórt og mikið
íbúðarhús í félagi við mága sína,
sem enn stendur og þjónar sínu
hlutverki. — Síðustu ár þeirra á
Munaðamesi gekk Guðmundur ekki
heill til skógar. Hann fékk mein-
semd í lunga og varð að vera á
sjúkrahúsum syðra til lækninga.
Fékk hann þar þá bót meina sinna,
að hann fékk að koma heim. En
lengi bjó hann að því eftir heim-
komu sína og var undir eftirliti
lækna nokkur ár eftir það. Þegar
hann kom heim var fjölskylda hans
flutt að Felli og stóð hálfbróðir
hans, Sigurvin, fyrir búinu í fjar-
vem hans. — Höfðu þau hjónin alið
Sigurvin upp, allt frá því er faðir
þeirra lést árið 1935. Auk Sigurvins
ólu þau upp systurdóttur Guðmund-
ar, Mörtu Guðlaugsdóttur, búsetta
á Akranesi.
í búskapartíð þeirra á Felli hefur
verið unnið þrekvirki, sem vart á
sér hliðstæðu. Öll hús jarðarinnar
hafa verið byggð upp af myndar-
skap, og sum tvisvar til samræmis
við kröfur tímans. Og tún hafa ver-
ið ræktuð við þau skilyrði, sem ég
veit erfiðust hér í sveit og þó víðar
væri leitað. Má segja að hver blett-
ur af nýtanlegu landi jarðarinnar
hafí verið gerður að túni. — Gamla
túnið á Felli var hvorki árennilegt
til nytja eða ræktunar. Það var ein-
göngu gijóthólar myndaðir af jök-
ulruðningum ofan úr Fellsdalnum
þar sem heita mátti að steinn væri
í hveiju ljáfari, með mýrarsundum
á milli. Það var ekki auðvelt að
gera þetta land að véltæku túni
áður en stórvirkar vélar komu til
sögunnar. Það var þó gert I fyrstu
með lítilli Ferguson dráttarvél, sem
þeir Fellsmenn fengu snemma í
leið fundu þau þá hlýju og mann-
gæsku sem þau systkinin höfðu til
að bera. Og mér er sérstaklega
minnisstætt hve vel Geirmundi leið
er hann fann trúnaðartraust bam-
anna sem heimsóttu hann í Ljós-
heimana.
Fyrir nokkru tók heilsu Geir-
mundar að hraka enda færðist ellin
yfir hægt og sígandi. Nú hefur
hann lokið hlutverki sínu hér og
því hlutverki skilaði hann með
sóma.
Ég votta eftirlifandi systkinum
og ættingjum Geirmundar samúð
mína við fráfall hans. Blessuð sé
minning hans.
Ragnar Óskarsson
búskap sínum þar. Með henni lögðu
þeir til atlögu við þetta óþjála land
og brutu það til ræktunar á nútíma
vísu. Það var með ólíkindum hvað
þeim varð ágengt með þeim ófull-
komnu tækjum. Kom þar til einstök
elja og verkhyggindi Guðmundar,
fýrst með aðstoð Sigurvins bróður
síns og síðan tengdasonar þeirra
eftir að hann kom til bús með þeim.
— Þó þama kæmu fyrst og fremst
til verk þeirra karlmannanna, þá
lagði hún Beta sinn skerf ómældan
til þeirra hluta sem gerðir voru. Þar
var hún með af lífi og sál. Hún
unni líka Felli og gat ekki til ann-
ars hugsað en að vera þar. Og þar
vildi hún fá að bera beinin. — í
raun má segja að henni hafi orðið
að þeirri ósk sinni þó dauða hennar
bæri að annarsstaðar, af sérstökum
ástæðum. Þar hafði svo margt er-
fítt handtakið verið tekið og margur
svitadropi fjölskyldunnar fallið í
skaut þeirrar jarðar af erfiði henn-
ar, að það var orðin henni helgur
staður. Þar hafði hún líka notið
margra yndisstunda með fjölskyldu
sinni og uppvaxandi mannvænleg-
um bamabömum, sem nutu um-
hyggju hennar.
I þyijun febrúar sl. tóku þau sig
upp gömlu hjónin á Felli til dvalar
á Heilsuhæinu í Hveragerði, ætluðu
þeim til hvíldar og hressingar. Ný-
komin þangað veiktist Elísabet af
lungnabólgu og var flutt á gjör-
gæsludeild Borgarspítalans. Þar
dvaldi hún þar til yfír lauk. Hún
var búin að yfirstíga það veikinda-
kast og ákveðið var að útskrifa
hana af sjúkrahúsinu og senda hana
heim til vina og ættingja þar syðra
þar sem hún hugðist dvelja þar til
hún gæti haldið heim með bónda
sínum. En þá stóð svo á, að þar
heima var ekki hægt að taka á
móti henni vegna veikinda á því
heimili. Var þá heimför hennar af
sjúkrahúsinu frestað um eina nótt.
En þann dag hneig hún örend nið-
ur. — Löngu og starfsömu lífi henn-
ar var lokið. — Þannig er gömlum
og þreyttum gott að hverfa frá
þessu lífi yfír á land eilífðarinnar.
Nýkomnum heim eftir stutta dvöl
á sjúkrahúsi er mér enn ljósara en
áður hvað erfítt hlutskipti bíður
margra ellihmmra og sjúkra á þeim
stofnunum þrátt fyrir ágæta að-
hlynningu, fjarri öllu sínu og sínum.
Því er það kærkomin lausn að fá
að hverfa af þessu jarðvistarsvæði
okkar sem hún. — Þegar þrekið er
þorrið og starfsdeginum í raun og
veru lokið, þá er það náðargjöf. —
Lík hennar var flutt heim í flugvél
þann 17. mars. Því fylgdu heim
fósturdóttir hennar og bamaböm
til að fylgja henni hinsta spölinn í
þakkarskyni. — Jarðarför hennar
fór fram annan páskadag. Hafði
frestast um viku frá því sem ætlað
var vegna veðurfars.
Gott var að koma að Felli. Þar
mætti hveijum gestkomandi hlýja
og gestrisni. Þess naut ég oft og
margir aðrir. Þar átti Beta sinn
hlut í. Gott var að eiga þau hjónin
að nágrönnum og gott að njóta
greiðvikni þeirra.
Nú þegar leiðir skiljast eru henni
færðar þakkir fyrir það allt. Hún
hafði ung tekið á sínar herðar hús-
móðurskyldur og gegnt þeim skyld-
um lengur en nokkur önnur kona,
mér vitanlega, hér í sveitinni okkar
og með því lagt stóran skerf til
uppbyggingar heimila sinna og þess
samfélags, sem hér hefur verið
búið við, en á nú meira undir högg
að sækja en nokkm sinni fyrr. —
Þar stóð hún ókvikul á verði til
hinstu stundar. Vinir hennar skyld-
ir og vandalausir þakka henni það
að leiðarlokum.
Ég læt þessum fátæklegu minn-
ingarorðum um hina nýlátnu ferm-
ingarsystur mína lokið,. með þakk-
læti frá mér og mínum fyrir sam-
fylgdina. Vini mínum, Guðmundi
manni hennar, dóttur hennar og
öðmm aðstandendum sendi ég sam-
úðarkveðju mína og konu minnar.
Heimili hennar bið ég blessunar.
Guðmundur P. Valgeirsson.
t
Þökkum innilega auðsýnda samúð og vinóttu vegna andláts og
jarðarfarar bróður okkar og frænda,
KRISTMUNDAR ANDRÉSSONAR,
Hellukoti, Stokkseyri,
Guðrún, Margrót og Jórunn Andrésdætur,
Ester Þorstelnsdóttlr og fjölskylda.
t
Þökkum af alhug auðsýnda hluttekningu og samúð við andlót og
útför móður okkar, tengdamóður, ömmu og langömmu,
HÖNNU MARÍU FRIÐJÓNSDÓTTUR
frá Hvammi.
Börn, tengdabörn, barnabörn og
barnabarnabarn.
t
Þökkum innilega auðsýnda samúð og vináttu við andlát og útför
móður okkar, tengdamóður, ömmu og langömmu,
GUÐRÚNAR S. BERGMANN,
Sólvallagötu 6,
Keflavfk.
Sérstakar þakkir til lækna og starfsfólks Landspítalans fyrir góða
umönnun og hlýhug.
Guðlaug Bergmann, Valgeir Ó. Helgason,
Rúnar Júlfusson, Marfa Baldursdóttir,
Ólafur E. Júlfusson, Svanlaug Jónsdóttlr,
barnabörn og barnabarnabörn.
Birting afmælis-
og minningargreina
Morgunblaðið tekur afinælis- og minningargreinar til birting-
ar endurgjaldslaust. Tekið er við greinum á ritsfjórn blaðsins á
2. hæð í Aðalstræti 6, Ileykjavík og á skrifstofu blaðsins í Hafii-
arstræti 85, Akureyri.
Athygli skal á því vakin, að greinar verða að berast með góðum
fyrirvara. Þannig verður grein, sem birtast á í miðvikudagsblaði að
berast síðdegis á mánudegi og hliðstætt er með greinar aðra daga.
í minningargreinum skal hinn látni ekki ávarpaður. Ekki eru tek-
in til birtingar frumort ljóð um hinn látna. Leyfilegt er að birta til-
vitnanir í ljóð eftir þekkt skáld, og skal þá höfundar getið. Sama
gildir ef sálmur er birtur. Meginregla er sú, að minningargreinar
birtist undir fullu nafni höfundar.