Morgunblaðið - 16.07.1989, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 16. JÚLÍ 1989
C 7
öðrum háður eða láta segja mér
fyrir verkum. Eg er ekki í aðstöðu
til að dæma íslenskt efnahagslíf en
eitt veit ég að hér er yfirþyrmandi
skrifræði. Mætti ég ráða myndi ég
kasta því fyrir róða.
Sem dæmi get ég nefnt að þótt
ég hafi staðið í vöruþróun og út-
flutningi um aljlangt skeið hefur
Utflutningsráð íslands aldrei látið
svo lítið að hafa samband við mig.
Eg hef enda engan áhuga á því að
kijúpa fyrir valdsmönnum sem telja
að stjórna megi öllu að ofan,“ segir
Jan.
Kveikjan að því að Jan sneri sér
að skíðafatnaði var að hann bytjaði
að iðka skíðaíþróttina hér á landi
fyrir rúrnum fimm árum. Hann á
vart nógu stór orð til að lýsa þeirri
upplifun að stíga í fyrsta skipti á
skíði, segist ekki geta ímyndað sér
meira ftjálsræði en það að fara á
fleygiferð niður brekkurnar.
Þegar Jan hafði kynnst lysti-
semdum skíðaíþróttarinnar fór
hann að velta því fyrir sér hversu
formfastur og stífur fatnaður fyrir
skíðamenn væri. Hann bytjaði að
festa hugmyndir á blað og sníða
fyrstu fötin fyrir sjálfan sig og ijöl-
skyldu sína. Brátt var grunnurinn
lagður að skíðafötum sem nú bera
nafnið Davidson.
Iðnaður er rómantískur
En víkjum aftur til upphafsins,
í Limmared við Borás í Sjuhárads-
bygden: „Svæðið í kringum Borás
er eitt mesta iðnaðarhérað Svíþjóð-
ar,“ segir Jan. „Ég man fyrst eftir
mér með þefinn af vefnaðarvöru-
verksmiðjunum fyrir vitunum. Æ
síðan sakna ég þessarar sérstöku
lyktar. Pabbi minn var skraddari
og það hvarflaði aldrei að mér ann-
að en að feta í fótspor hans. Ég
hef vitað frá fyrstu tíð að hvetju
ég stefndi.
Ég lít iðnað rómantískum augum.
Sakna þess að búa ekki innan um
verksmiðjur, geta valsað um, skoð-
að strangana þegar þeir koma úr
vefstólunum og þreifað á efnunum.
Ég á mér ena þá ósk heitasta að
eignast eigið verkstæði fyrir klæð-
skerasaumuð föt, þar sem verðið
skiptir engu máli. A slíkum grunni
vildi ég byggja mína starfsemi.
Þennan draum ætla ég að láta ræt-
ast, einhvern tímann, einhvers stað-
ar.“
Jan kveðst orðinn laus við
hræðsluna við að stunda viðskipti
hér á landi. Á næsta ári mega Is-
lendingar eiga von á að geta keypt
Davidson skíðafatnað. Það er ekki
seinna vænna að þeim bjóðist þetta
vörumerki sem er upprunnið í Þing-
holtunum, hefur yfirburði á mark-
aði i Noregi og töluverða útbreiðslu
á öðrum Norðurlöndum og í Banda-
rikjunum.
Jan segist ekki mæla árangur
sinn í peningum en fæst með nokkr-
um eftirgangsmunum til að upplýsa
að salan hafi numið hátt á annað
hundrað milljóna króna í fyrra.
„Iðnaður er hugsjónastarf að
mínu mati, ekki bara leið til að
verða moldríkur. Ég vandist því frá
barnæsku að bera djúpa virðingu
fyrir handverksmönnum sem leggja
rækt við starf sitt, byggja upp fyrir-
tæki með blóði, svita og tárum.“
Skraddari fyrir bresku
konungsQölskylduna
„í bytjun sjöunda áratugarins var
svæðið kringum Borás eitt mesta
fataiðnaðarhérað í Evrópu. Borgin
var full af stoltum og stórhuga
mönnum. Sænskt hugvit var eftir-
sótt svo líkja má því við stöðu ítala
á þessu sviði í dag. Stóru tískuvöru-
verslanirnar í Lundúnum lögðu
áherslu á sænskan fatnað.
Ég kynntist hinu ljúfa lífi stór-
borgarinnar í Lundúnum og var þar
í læri hjá mjög færum skraddara
sem saumaði aðeins fyrir háaðalinn,
þar á meðal bresku konungsfjöl-
skylduna. Þar var aldrei horft í
aurinn, heldur aðeins stefnt að
mestu gæðum sem völ var á.
Þegar ég sneri aftur til Svíþjóðar
var ég gagntekinn af stórum áform-
um. Brátt réð ég mig í vinnu hjá
Sven Erikson sem var einn þekkt-
um.
Sýnishorn af
vetrartískunni í
Davidson-skíðafötum
veturinn 1989-90.
Jan Davidson hannar fötin á ís-
landi, kaupir efnið víða um heim
og stjórnar framleiðsiunni í Hong
Kong. Fötin eru síðan seld í íþrótta-
vöruverslunum í Evrópu og Banda-
ríkjunum, en hafa ekki fengist á
íslandi til þessa. Nylega fór íslenska
skíðalandsliðið þess á leit við Jan
Davidson að kaupa búninga af hon-
asti hönnuður þjóðarinnar. Um tíma
var ég fulltrúi fyrirtækisins á Bret-
landseyjum.
Þegar Erikson dó stofnaði ég
mitt eigið fyrirtæki. Sköjnrnu síðar
komst ég í samband við íslendinga.
Hér var einnig mikill uppgangur á
þeim tíma. Ég var fenginn til að
gera úttekt á möguleikum íslensks
fataiðnaðar. Síðar giftist ég
íslenskri konu en við fluttum ekki
til íslands fyrr en árið 1982.“
Legg iðnað og list að jöftiu
Jan heldur áfram: „í Borás tók
að halla undan fæti í bytjun átt-
unda áratugarins. Þtjú af hveijum
fjórum fyrirtækjum urðu gjald-
þrota. Þessi reynsla hefur sett sitt
mark á mig. Fáar fjölskyldur fóru
varhluta af þessari kreppu. Sjálfs-
traust íbúa Borás beið hnekki og
jafnvel fótboltaliðið sem tróndi á
toppi fyrstu deildar hefur ekki bor-
ið sitt barr.“ segir hann.
„Ég legg iðnað og list að jöfnu,
því báðar greinarnar byggja á sköp-
un. Það er að mínu mati eitt háleit-
asta markmið sem maður getur
sett sér, að vera trúr handverkinu
og skila dagsverki sem hægt er að
vera stoltur af.
Á íslandi er lítil hefð fyrir iðn-
aði. Aðstæður henta á margan hátt
illa, markaðurinn er smár og sveifl-
ur í eftirspurn miklar. En landið
hefur upp á ótal kosti að bjóða. Það
er í senn einangrað og opið fyrir
nýjum straumum. Ég ferðast mikið
og mér þykir gott að eiga að slíku
að hverfa."
Ótal þræðir sem toga
Að undanförnu kveðst Jan hafa
átt í sálarstríði um hvort hann haldi
áfram að byggja upp bækistöð fyr-
ir starfsemi sína hér á landi, fjarri
stærstu mörkuðunum, eða færa sig
um set til Bandaríkjanna eða Evr-
ópu. Hann á til að mynda dyggan
umboðsmann og bakhjarl í Dan-
mörku sem er Sten Humel eigandi
S-sport, maður sem Jan segir
kraftaverkamann á sínu sviði. Dan-
mörk myndi ennfremur opna gátt-
ina inn á markað Evrópubandalags-
ins.
„Eftir mikla umhugsun hef ég
ákveðið að segja ekki skilið við ís-
land heldur leggja mig enn betur
fram um að skjóta hér rótum. Hér
á ég tvær dætur sem ég vil alls
ekki missa af, hús sem ég hef gert
upp undanfarið ár, fyrir utan ótal
þræði sem toga í mig. Þótt erfiðleik-
arnir hafi á stundum verið miklir
er svo margt sem ég dái við þetta
land.
Það sem háir mér mest er að
hafa ekki aðstöðu til að fullvinna
frumgerðir að fatnaði hér. Mig
vantar vel búna vinnustofu og hjálp-
armenn sem kunna til verka. Núna
þarf ég að sækja þessa þjónustu til
Hong Kong og eins og gefur að
skilja eru öll samskipti mjög þung
í vöfum. Þegar maður hefur ekki
aðstöðu til þess að vinna grunn-
vinnuna heima er hætta á að missa
tengsl við handverkið.
Þetta stendur nú til bóta. Ég
ætla að innrétta vinnustofu við hlið-
ina á húsinu mínu og hafa þar að-
stöðu fyrir tvo eða þijá starfsmenn
auk mín. Þá get ég loksins farið
að ástunda þau vinnubrögð sem
mér eru eiginleg, að móta sjálfur
fatnaðinn í höndunum.
Afölluhjarta
Ég hef aldrei læit hönnun. Lít
raunar ekki á mig sem hönnuð,
heldur skraddara. Fólk hefur vanist
því að líta upp til þeirra sem hanna,
en gefa minni gaum að þeim sem
geta tekið teikningarnar og skapað
vöruna.
Það er mjög mikilvægt að þekkja
öll svið iðnaðarins til hlýtar. Hönn-
un er að þessu leyti innantómt orð.
Til að blása lífi í dautt formið þarf
reynslu og skilning á því hvernig
vinnslan fer fram frá upphafi til
enda. Jafnframt þarf maður að bera
næmt skynbragð á óskir viðskipta-
vinarins. Það krefst þess að maður
helgi sig verkefninu af öllu hjarta.
Eg hef aldrei velt því fyrir mér
hverskonar fólk sækist eftir fötun-
um mínum og hef engan áhuga á
því, að hlusta á ruglið úr markaðs-
fræðingunum sem telja sig geta
skipt fólki upp í vel skilgreinda
hópa.
Engin hagfræðiformúla getur
sagt fyrir um hvað verður eftirsótt
vara. Það sem mér er efst í huga
er að búa til föt sem eru svo góð
og falleg að fólk sé tilbúið að færa
nokkrar fórnir til að eignast þau.
Ég vil ekki standa að fjöldafram-
leiðslu á flíkum sem allir eiga og
meta lítils.
Helst af öllu vildi ég ekki vera
háður einu landi fremur en öðru,
vera með sanni alþjóðlegur. Enda
stendur á vörumerkinu í Davidson
fötum, í gríni og alvöru: „Fabric-
ated on Planet Earth“. Búið til á
plánetunni jörð,“ segir Jan.
Þarf að þekkja markaðinn
„Ég kom í fyrsta skipti til Banda-
ríkjanna árið 1983 og varð strax
frá mér numinn. Það er sérstök
ögrun að koma vöm á framfæri í
Bandaríkjunum, þvi ef vel gengur
þar eru allar leiðir færar. Á næstu
árum mun ég leggja mikla áherslu
á þennan markað. Þar dugar enginn
göslaragangur. Til þess að ná ein-
hveijum árangri þarf maður að
verða samdauna þessu landi, anda
að sér því andrúmslofti sem þjóðin
þrífst í.
Davidson-fatnaður er þegar seld-
ur í mörgum verslunum í Banda-
ríkjunum, til dæmis í Aspen í
Klettafjöllunum þar sem auðjöfrar
og kvikmyndastjörnur koma til að
skíða niður brekkurnar. Marshall-
Fields og Barney’s stórverslanirnar
eru tilbúnar að selja fötin sem koma
á markað í haust. Nýlega vorum
við á forsíðu Skiing-Magazine sem
er eitt af stærstu skíðatímaritunum
vestra.“
Nú gerist Jan fram úr hófi hóg-
vær og blaðamanni tekst að draga
upp úr honum að fyrirmyndarfaðir-
inn hugljúfi, Bill Cosby, hafi í vetur
sést spranga um í sjónvarpsþætti í
Davidson-fötum. Hann kveðst ekki
hafa neinn áhuga á að nýta sér þá
auglýsingu sem svo þekkt persóna
geti fært honum. Það stríði gegn
hugsjónum hans að telja fólk á að
klæðast fötum til að líkjast frægum
mönnum.
Samstarf við Álafoss
Jan segir að honum hafi þótt það
sjálfsagt að leita eftir samstarfi við
stærsta íslenska útflytjanda til
Bandaríkjanna á sviði fatnaðar,
Álafoss. Til skamms tíma hafi þó
sviptingar innan fyrirtækisins kom-
ið í veg fyrir að það samstarf bæri
fijóan ávöxt. Með nýjum stjórnanda
hefðu vonir hans glæðst um árang-
ur í sölumálum.
„Ég hef tröllatrú á Ólafí Ólafs-
syni, framkvæmdastjóra Álafoss í
Bandaríkjunum, og tel að hann
gæti spjarað sig hvar sem er. Það
skiptir mestu máli að eiga samleið
með þeim sem maður þarf að vinna
með og við Ólafur höfum náð mjög
vel saman,“ segir Jan.
Fagmennska í Hong Kong
Jan fer nokkrar ferðir til Hong
Kong á ári, þegar verið er að leggja
síðustu hönd á fötin fyrir fram-
leiðslu. Það liggur því beinast við
að spyija af hveiju hann hafi kosið
að sauma fatnaðinn í svo Qarlægu
landi?
„Ég valdi Hong Kong ekki vegna
þess að þar væri ódýrt vinnuafl að
fá. Þeir tímar eru liðnir, nú er eftir-
spurn eftir starfsfólki í fataiðnaði
þar langt umfram framboð. Kín-
veijar hafa sína galla eins og aðrir
menn, en þann ótvíræða kost að
þeir reyna alltaf að uppfylla óskir
þínar, í stað þess að troða skoðunum
sínum upp á þig.
Kínvetjar eru harðir í horn að
taka í viðskiptum, en standa alltaf
við allar skuldbindingar upp á punkt
og prik. Þeirra aðall er áreiðan-
leiki, fagmennska og stöðug gæði.
í Hong Kong býr fólk sem hefur
orðið að beijast fyrir þvi sem það
hefur. Þetta er borg þeirra sem
komust af. Vinnan hefur annað og
meira gildi fyrir þá en Norður-
landabúa. Við. höfum glatað þessari
tilfinningu, það er einn af fylgifisk-
um félagshyggjunnar.“
Jan ber félagshyggju landa sinna
ekki góða söguna. Segir að þegar
kreppt hafi skórinn í fataiðnaði í
Svíþjóð hafi margir kennt kerfínu
um og leitað ásjár hjá því. Hann
segist vantrúaður á að ríkisvaldið
eigi nokkurt erindi í atvinnulífi,
þótt það megi gjarnan skapa grund-
völl fyrir blómlega starfsemi. Því
líti hann atvinnurekendur sem leiti
á ríkisjötuna hornauga.
„Ég er auðvitað sænskur að
uppruna og verð það alla ævi, en
það má segja að ég hafi flúið
Svíþjóð út af sósíalismanum," bætir
hann við.
Aldrei steftit að
því að græða
„Ég tel mig almennt mjög lán-
saman mann. Hversu margir eru
ástfangnir af starfinu sem þeir hafa
valið sér? Slíka hamingju getur
enginn keypt fyrir peninga. Heim-
urinn er fullur af fólki sem kann
að græða peninga. Þeir eru færri
sem hafa ánægju af því sem þeir
eru að gera og gefa eitthvað af
sjálfum sér í vinnuna sem þeir inna
af hendi.
Ég hef aldrei stefnt að því að
verða ríkur enda getur það ekki
verið markmið í sjálfu sér, því þá
fórnar maður öllu því stórkostlega
sem lífið hefur að bjóða. Þeir sem
tala mest um að græða og telja sig
vita best hvemig á að gera það
komast aldrei í verulegar álnir.
Efnisleg gæði koma hinsvegar af
sjálfu sér, ef maður stendur sig á
þeim sviðum sem skipta máli,“ seg-
ir Jan Davidson.