Morgunblaðið - 27.07.1989, Síða 29

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 27. JÚLÍ 1989
29
í ÞINGHLÉI
STEFÁN FRIÐBJARNARSON
Framsóknarkratar
Tengsl Alþýðuflokks og Framsóknarflokks
Alþýðuflokkurinn og Fram-
sóknarflokkurinn hafa eldað
grátt silfur hin síðari árin, eink-
um um landbúnaðar- og neyt-
endamál. Mestpart er sá hama-
gang^ur á yfirborði fjölmiðla. I
öllu falli silja foringjar flokk-
anna ítrekað saman í ríkis-
sijórnum, áratug eftir áratug,
án þess ágreiningsefiiin haldi
fyrir þeim vöku að ráði.
Hér verður lauslega vikið að
tengslum þessara tveggja
stjórnmálaflokka allar götur
fr'á því að Jónas Jónsson frá
Hriflu stóð að stofnun þeirra
beggja árið 1916.
I
Alþýðuflokkurinn og Fram-
sóknarflokkurinn vóru báðir
stofnaðir árið 1916 og eru komn-
ir á þann starfslokaaldur, sem
einstaklingum er búinn í sam-
félagi okkar. Báðir eru þó nokkuð
ernir, þrátt fyrir allt og allt, og
eiga trúlega eftir að setja ein-
hvern svip á þjóðmálin lengi enn.
I íslandssögu Einars Laxness
(Alfræði Menningarsjóðs) segir
m.a. um stofnun Alþýðuflokksins:
„Helztu frumkvöðlar að stofn-
un Alþýðuflokksins vóru Olafur
Friðriksson, Jón Baldvinsson,
Ottó N. Þorláksson og Jónas Jóns-
son frá Hriflu, en Jónas gekk þó
ekki í Alþýðuflokkinn.“
Mun Jónas, sem lengi var
stefnuviti Framsóknarflokksins,
hafa hugsað Alþýðuflokknum
starfsvettvang við sjávarsíðuna
en Framsóknarflokknum til
sveita. Báðir hafa flokkarnir þó
lengst af starfað á landsvísu.
En lengi býr að fyrstu gerð —
og sá veldur miklu sem upphafinú
veldur, segir einhvers staðar.
II
Framsóknarflokkurinn mynd-
aði sína fyrstu ríkisstjórn árið
1927 — með stuðningi Alþýðu-
flokksins. Sú saga hefur oft end-
urtekið sig. Á þeim rúmu sjö ára-
tugum, sem síðan eru liðnir, hafa
þessir „tvíburar“ setið saman í
mörgum ríkisstjórnum, saupsáttir
á stundum, en þeim var ekki skap-
að nema sambýlið, hnýflótt sam-
býlið.
Nánust var sambúð flokkanna
og samstarf máske 1956 þegar
þeir stóðu að sameiginlegri
stefnuskrá og sameiginlegu fram-
boði til Alþingis og stefndu að
sameiginlegum meirihluta á þjóð-
þinginu. íslandssaga Einars Lax-
ness segir um þennan sögulega
atburð:
„Hræðslubandalag vóru nefnd
af andstæðingum þau kosninga-
samtök, sem Alþýðuflokkur og
Framsóknarflokkur gerðu með sér
fyrir alþingiskosningarnar 24.
júní 1956 með sameiginlegu fram-
boði í öllum kjördæmum í því
skyni að freista þess að ná meiri-
hluta á Alþingi, sem tókst þó
ekki.“
Framkvæmdin var sú að sá
flokkurinn, sem sterkari vartalinn
í hveiju kjördæmi, bauð þar fram,
studdur af hinum (í stað mót-
framboðs). Fróðir menn töldu að
flokkarnir gætu með þessum
hætti náð þingmeirihluta, jafnvel
með minnihluta' atkvæða á heild-
ina litið. Þetta gekk hinsvegar
ekki eftir, enda verður kjósendum
ekki fjarstýrt sem betur fer.
Tilraunin segir þó athyglis-
verða sögu um báða flokkana,
tengsl þeirra og vinnulag.
III
Alþýðuflokkurinn og Fram-
sóknarflokkur gengu samstiga út
úr ríkisstjórn Þorsteins Pálssonar
til „fyrirheitna landsins": þess
stjómarsamstarfs sem enn stend-
ur. Olafur Ragnar Grímsson, for-
maður Alþýðubandalagsins (sem
reyndar á pólitískar rætur í Fram-
sóknarflokknum), varð leiðsögu-
maður þeirra á þrengslavegi
stjórnsýslunnar. A hæla gengu
þingmenn úr Borgaraflokki og
Samtökum um jafnrétti og félags-
hyggju (við afgreiðslu þingmála).
Nema hvað?
Hér verður ferill þessarar ríkis-
stjórnar ekki rakinn. Hann brenn-
ur á baki þjóðarinnar á líðandi
stundu. Alþýðuflokkurinn og
Framsóknarflokkurinn þrátta sem
fyrr um sitt hvað, ekki sízt neyt-
enda- og landbúnaðarmál! Allt er
þetta þó fremur sviðsetning fyrir
fjölmiðla en vatnaskil.
Hefðbundið þras þessara flokka
— í orði — stendur ekki til breyt-
inga að ráði — á borði —. Það
segir reynslan okkur. Það ber því
að vísu vitni að þeir róa á ólík
atkvæðamið; eiga ekki kvóta í
sömu kimum kjósendaflóans. En
miðstýringin blívur, lánsfjárstýr-
ingin, þjóðnýting tapsins, offram-
leiðslan, útflutningsbæturnar,
niðurgreiðslurnar og vöxtur
ríkisútgjalda. Og ríkisstjórnin
fundar á Þingvöllum þegar taka
þarf ákvarðanir um það hvem veg
fjalialambið skuli hlutað sundur í
neytendaumbúðir. (Nú er hún
Snorrabúð stekkur...) Hvergi á
byggðu bóli nær „umhyggja" ráð-
herra í jafn ríkum mæli inn á
stokka heimilanna sem hér. Var
einhver að tala um „matar-
skatta“?
Gömlu hjúin frá Hriflu kýta
máske framan í fjölmiðla — þegar
þeim hentar. Síðan halla þau sér
í gamalkunna bráðabirgðalausn,
því lengi má skattleggja lýðinn
og láta sauðsvörtum almúganum
í té einhvers konar skuldabréf
fyrir lífeyrissjóði hans.
kastræti 14