Morgunblaðið - 31.10.1989, Page 55

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 3Í. OKTÓBER 1989
sir
Guðmundur Maffnússon prófessor:
Minna fé lagt til rannsókna
hér en í nágr annal ö ndunum
Hlutur hins opinbera í rannsóknafé dregst saman
FÉ, sem varið er til rannsóknar- og þróunarstarfsemi, var 0,67%
af landsframleiðslu árið 1977, en var orðið 0,75% 1985. Hins vegar
eru fjárveitingar til rannsókna á íslandi hlutfallslega lægri en í
nágrannalöndunum. Þetta kom fram í erindi Guðmundar Magnús-
sonar, prófessors í hagfræði við Háskóla íslands, „Hagtölur vísind-
anna“, sem hann hélt á laugardag, á ráðstefhu hug- og félagsví-
sindadeildar Vísindaráðs um mannvísindi undir yfírskriftinni
„Þekktu sjálfan þig.“ Vigdís Finnbogadóttir forseti íslands var
heiðursgestur ráðstefhunnar.
Jóhannes Nordal formaður
Vísindaráðs setti ráðstefnuna.
Framsöguerindi fluttu, auk Guð-
mundar Magnússonar, Þórir Kr.
Þórðarson og Gunnar Karlsson.
í máli Guðmundar kom fram að
árið 1981 hefði 0,67% þjóðarfram-
leiðslu á íslandi verið varið til rann-
sókna, en á sama tíma 1,07% í
Danmörku, 2,23% í Svíþjóð og
2,52% í Bandaríkjunum. I Bret-
landi var þetta hlutfall tæp 2,5%
og í Noregi 1,3%.
Guðmundur bar saman fjár-
framlög einstakra aðila til rann-
sóknastarfsemi, og kom fram að
hlutdeild atvinnulífsins í fjármögn-
un rannsókna jókst verulega á
tímabilinu 1977-1985, eða úr 0,1%
af landsframleiðslu í 0,25%. Búast
megi við að hlutur atvinnulífs hafi
enn aukist á síðustu árum. Hins
vegar hafi þetta ekki orðið til þess
að bæta hag rannsókna í landinu
sem hlutfalls af landsframleiðslu,
þar sem hið opinbera hafi að sama
skapi kippt að sér hendinni, og
bitni það sennilega verst á rann-
sóknum í mannvísindum, sem
treysti nær eingöngu á opinbert
fé. Hlutur hins opinbera í rann-
sóknafé í heild hafi dregist saman
úr 74,12% árið 1977 í 64,32% á
árinu 1985.
Guðmundur sagðist með mann-
vísindum eiga við þær vísindagre-
inar, sem væru á rannsóknarsviði
hug- og félagsvísindadeildar
Vísindaráðs, en það svaraði að
mestu til starfsvettvangs guð-
fræðideildar, lagadeildar, heim-
spekideildar, viðskipta- og hag-
fræðideildar og félagsvísindadeild-
ar Háskóla íslands, en í deildinni
ættu einnig heima greinar á borð
við fornleifafræði og listfræði.
Þessar greinar sagði Guðmundur
að hefðu fengið alls í sinn hlut 9%
af rannsóknafé árið 1985. Raunv-
ísindi hefðu hins vegar fengið 29%,
tækni og verkfræði 38%, læknaví-
sindi 11% og landbúnaðarvísindi
12%. Ekki væru tölur fyrir hendi
til þess að bera þessa skiptingu
saman við það sem gerðist í öðrum
löndum, en þess mætti geta að
hlutur mannvísinda í Finnlandi
árið 1981 hefði verið 10-11% af
rannsóknafénu. Skerfur mannví-
sindanna af rannsóknafé hjá æðri
menntastofnunum hérlendis, þar
sem mannvísindi væru einkum
stunduð, væri svipaður og að jafn-
aði hjá Evrópubandalagsríkjum og
ríkjum OECD. Hann væri hins
vegar verulega lægri en í Japan
og hærri en í Bandaríkjunum.
Hann komst einnig að þeirri niður-
stöðu að kjör mannvísinda hjá
Vísindasjþði og af rannsóknarfé
Háskóla íslands hefðu rýrnað und-
anfarið að tiltölu við önnur vísindi,
en að vísu hefði aukist það fé, sem
til skiptanna væri.
Þórir Kr. Þórðarson prófessor í
guðfræði flutti erindið „Víðar er
guð en í Görðum." Hann lagði út
af spurningunum „Hver erum við?
Hvert stefnum við?“ Að þekkja
sjálfan sig er lífsnauðsyn, sagði
Þórir, og hann sagði þessa nauðsyn
sprottna af því að vandi íslensku
þjóðarinnar sé miklu fremur and-
legur en tæknilegur og fjárhags-
legur. Hann sagði öllum íslending-
um vera ljós fyrirheit tækninnar
og möguleika tæknilegra lausna.
„En fleira þarf til ef skilja á eigind
lands og þjóðar, eða eins og eitt
sinn var sagt,„Víðar er guð en í
Görðum." Þórir lagði áherslu á
sátt manns og náttúru, allt velti á
ábyrgð mannsins gagnvart um-
hverfi sínu og hann sagði hið
pólitíska almenningsálit um of
bundið við stundarhag, þar skorti
Suðurbæjarlaug vígð
í Hafharfírði
Ný útisundlaug var vígð í suðurbæ Hafnarfjarð- kennslu. Við laugina er vatnsrennibraut, barna-
ar um helgina og Qölmenntu Hafiifirðingar í laug, vaðlaug fyrir yngstu bömin og þrír heitir
sund að lokinni athöfii. Laugin er 12x25m og pottar.
verður síðar tengd innilaug sem ætluð er til
Listamenn standi saman um
stefiiumörkun Listaháskóla
Vilja ekki virðisaukaskatt á bækur
Bandalag íslenskra Ieikfélaga
þingaði í Viðeyjarstofu á laugar-
daginn. Helsta umræðucfni
þingsins, sem bar yfírskriftina
Listamaðurinn sem lærimeistari
- Listaháskóli, var frumvarp til
laga um Listaháskóla sem ekki
hefiir enn verið lagt fyrir Alþingi.
I erindi sem Nanna Olafsdóttir,
danshöfundur og listdansari flutti
á þinginu kom meðal annars fram
að ekki er gert ráð fyrir kennslu
í dansi innan skólans og Stefán
Benediktsson arkitekt sagði að
meiri hluti félaga í Arkitektafé-
lagi íslands væri á þeirri skoðun
að arkitektúr ætti frekar að
kenna i Háskóla Islands en í
Listaháskólanum.
í frumvarpinu um Listaháskóla
er gert ráð fyrir því að þrír sjrálar,
Myndlista- og handíðaskóli íslands,
Leiklistarskóli Islands og Tónlistar-
skólinn í Reykjavík, sameinist undir
einn hatt. Ekki er gert ráð fyrir að
skólarnir verði stokkaðir upp heldur
að þeir lifi sjálfstæðu lífi undir sama
þaki með sömu yfirstjóm og sam-
nýtingu á gögnum og tækjum. Þá
er einnig gert ráð fyrir kennslu í
leikmynda- og búningagerð.
I framsöguerindum sem flutt voru
á þinginu og í umræðunum á eftir
var meðal annrs rætt hvort stúd-
entspróf ætti að vera skilyrði fyrir
inntöku í skólann. Nanna Ólafs-
dóttir sagði að nauðsynlegt væri
fyrir dansara að geta hafið nám í
slíkum skóla 16 ára og nokkrir voru
til að benda á það að listamanns-
efni gætu leynst í fleirum en stúd-
entum. Ragnar Arnalds, formaður
nefndar til stofnunar Listaháskóla
benti á að í frumvarpinu um skólann
er gert ráð fyrir að undantekningar
verði hægt að gera frá þeirri reglu.
Nokkrar umræður spunnust um
það hverjir ættu að kenna við Lista-
háskólann. Hvort það ættu að vera
starfandi listamenn eða ekki og
hvort þeir sem kennt hafa í skólun-
um þremur hafi réttindi til að kem
á háskólastigi. Baldur Hrafnkell
Jónsson kvikmyndagerðarmaður
sagði það skoðun sína, að nær væri
að verja peningum til gerðar kvik-
mynda hér á landi en kennslu 'í
kvikmyndagerð þar sem allt útlit
væri fyrir að markaðurinn væri að
mettast og auk þess auðveldara fyr-
ir nemendur í Rvikmyndagerð að
fylgjast með því sem væri að gerast
á því sviði ef þeir lærðu á erlendri
grund.
Hjálmar Ragnarsson tónskáld
lýsti yfir efasemdum sínum um
hvort rétt væri að stofna Listahá-
skóla. Og Þórunn Sigurðardótitr
benti á að nauðsynlegt væri að halda
umræðum áfram innan BÍL, það
væri margt sem þyrfti að ræða og
nauðsynlegt að listamenn stæðu
saman um grundvallaratriðin í
stefnumörkun Listaháskólans.
Á þinginu var samþykkt ein
ályktun, þar sem lýst er yfir stuðn-
ingi við Rithöfundasamband íslands
í viðleitni þess til að fá felldan niður
virðisaukaskatt á bækur sem hér
mun vera hæstur í heimi eins og
segir í ályktuninni. Og áfram: „Er
sú skatttekja hin argasta hneisa,
ekki sízt þegar til þess er litið að
íslenzkir fyrirmenn raupa af því víða
um heim og láta heiðurskonsúla
flytja það með sér að íslendingar
séu mesta bíklestrarþjóð heims.
Er svona atlaga því undarlegra
þá og viðbúið að skamman aldur
megi slíkt tilefni endast til manna-
láta á alþjóðatorgum enda markaður
hér lítil og bókin kynni að faarast
í þessari fyrirsát sem heimt er af
stjórnvöldum með svofelldri skatt
heimtu af bókum.“
gagmýna hugsun og röklega
hæfni, jafnt meðal almennings sem
hjá stjórnmálamönnum. Hann vitn-
aði í orð Sigurðar Þórarinssonar:
„Að aðlaga sig þessu landi, læra
að lifa í sátt við það og njóta þess
sem það hefur upp á að bjóða, á
að vera snar þáttur í uppeldi hvers
íslendings, honum til hamingju-
auka og þjóð hans til heilla.“
Gunnar Karlsson prófessor í
sagnfræði fyallaðí um „Að læra af
sögunni." Hann sagði ekki vera
hægt að læra af sögunni hver
framtíðin verður, hins vegar hafi
sagan gildi vegna þess að hún sýni
að mannlífið býður upp á margfalt
fleiri og fjölbreyttari möguleika en
fólk myndi halda ef það væri ekki
meðvitað um sögu. Sagan eigi að
kenna okkur að lífshættir okkar,
á hveijum stað og tíma, séu aðeins
einir meðal ótalmargra sem fólk
býr við og hefur búið við. „Fróð-
leikur um það ætti að kenna okkur
að virða aðra lífshætti en okkar
eigin, að líta á þá sem eðlilega,
og það er kannski lífsnauðsyn
mannkyns nú á dögum að við lær-
um það.“ Gagnstætt flestum grein-
um vísinda sem hefðu forsagnar-
gildi væri sagnfræðin umfram allt
uppeldisgrein, sagði Gunnar, hún
væri menntagrein, efniviður í við-
horf. Hann sagði sagnfræðina hafa
staðið í skugganum af náttúruví-
sindunum á blómaskeiði þeirra
síðustu eina til tvær aldimar og
hafi þess vegna ekki megnað að
skapa sér sérstaka sjálfsímynd.
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
Morgunblaðið/Þorkell
Um fimmtíu manns sátu þing Bandalags íslenskra listamanna í Viðey.
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
Séð yfir ráðstefnusalinn, fremst á myndinni eru frá vinstri Magnús
Magnússon prófessor, framkvæmdastjóri Vísindaráðs, Sigmundur
Guðbjarnason háskólarektor, Guðrún Erlendsdóttir ráðstefhustjóri
og Vigdís Finnbogadóttir forseti Islands, en hún var heiðursgestur
ráðstefiiunnar.
Að loknum framsöguerindum
var stutt kynning á rannsóknum
nokkurra styrkþega Vísindaráðs.
Ráðstefnunni lauk með pallborðs-
umræðum um mannvísindi á ís-
landi. Fundarstjóri á ráðstefnunni
var Guðrún Erlendsdóttir hæsta-
réttardómari.