Morgunblaðið - 06.04.1990, Side 29

28
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 6. APRÍL 1990
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 6. APRÍL 1990
29
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Flaraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 1000 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 90 kr. eintakið.
Álitaefiii vegna fisk-
veiðistjórnar
Frumvarpið um stjórn fisk-
veiða er mikilvægasta mál-
ið sem nú liggur fyrir Alþingi.
Þar er verið að móta reglur um
nýtingu sjálfrar lífsbjargar
þjóðarinnar, fisksins í sjónum.
Er eðlilegt að þingmenn og
raunar þjóðin öll vilji að allir
þættir bessa flókna og við-
kvæma máls séu sem best skil-
greindir. Álitaefnin eru mörg
og sum beinlínis lögfræðileg.
Níu þingmenn úr öllum stjórn-
málahreyfmgum sem eiga full-
trúa á Álþingi nema Borgara-
flokknum hafa farið þess á leit
við Lagastofnun Háskóla ís-
lands, að hún segi álit sitt á
einstökurfy atriðum frumvarps
Halldórs Ásgrímssonar sjávar-
útvegsráðherra um stjórn fisk-
veiða.
í bréfinu sem þingmennimir
undirrita er meðal annars vikið
að því atriði sem mest varðar
þjóðina alla, það er eignarréttin-
um á fískimiðunum og er það
gert með þessum hætti: „Þá
óskast umsögn Lagastofnunar
á því atriði frv. sbr. 1. gr. þess
um sameign íslensku þjóðarinn-
ar á nytjastofnum á íslandsmið-
um, hvort tímabundinn og tak-
markaður afnotaréttur físki-
stofna myndi aldrei einstakl-
ingsbundna og stjórnarskrár-
varða eign og hvort það að
væntanleg lög verði otímabund-
in myndi ekki frekar neinn
framtíðar eignarrétt.“
Það er eðlilegt að þingmenn
kjósi að fá opinbert álit lög-
fróðra manna um það hvað í
þessu ákvæði 1. greinar frum-
varpsins um stjóm fískveiða
felst. Á tímum mikilla ríkisaf-
skipta sem vonandi eru að renna
sitt skeið með hruni kommún-
isma og sósíalisma hafa hug-
myndir manna um eignarréttinn
brenglast frá því sem áður var.
íslenska þjóðin hefur til þessa
litið á fískinn í sjónum innan
fiskveiðilögsögu sinnar sem
sameign sína. Þessa sameign
þarf að veija fyrir ásælni ríkis-
ins eins og aðrar eignir og þá
ekki síður að búa þannig um
hnútana að ótvírætt sé að kvót-
inn sé ekki framsal eignarréttar
til þeirra sem hann fá og nota.
Um varðveislu og vernd eignar-
réttarins hafa myndast hefðir
og reglur í aldanna rás og nái
vilji þingmannanna níu fram að
ganga myndi Lagastofnun
væntanlega meta ákvæði frum-
varpsins um stjóm fiskveiða í
ljósi lögfræðilegra meginreglna
og segja álit sitt á þeim grunni.
Slík álitsgerð yrði gott vega-
nesti fyrir þingmenn við lokaaf-
greiðslu málsins og þeir fengju
væntanlega með henni betri
yfirsýn en ella yfir það að hverju
atkvæði með eða á móti frum-
varpinu stuðlaði.
I fyrirspurn þingmannanna
til Lagastofnunar er vikið að
fleiri lögfræðilegum álitaefnum.
Þingmennirnir hafa greinilega
áhyggjur af því, hve mikið vald
er fært í hendur sjávarútvegs-
ráðherra með frumvarpinu.
Undanfarin ár hefur sjávarút-
vegsráðuneytið verið að breyt-
ast í eitt helsta skömmtunar-
og haftaráðuneyti landsins.
Menn hafa séð þann kost vænst-
an til að vemda takmarkaðar
auðlindir sjávar að færa æ
meira vald í hendur embættis-
og stjórnmálamanna og þar með
sjávarútvegsráðuneytisins. Mið-
stýring á þessu sviði er ekki
síður hættuleg en annars staðar
og nauðsynlegt er að búa þann-
ig um hnútana að réttur þeirra
sem eiga allt sitt undir hinu
opinbera valdi sé sem best
tryggður og þar með málskots-
réttur til annarra stjórnvalda
eða aðila.
í bréfí þingmannanna segir
meðal annars: „í frv. þessu sem
samið er á vegum sjávarútvegs-
ráðherra og lagt fram af honum,
er gert ráð fyrir heimild fyrir
ráðherra til þess að ákveða með
reglugerð þann heildarafla, sem
veiða má úr nytjastofnum við
landið sbr. 3. gr. Einnig er í 4.
til 8. gr. frv. gert ráð fyrir því
að ráðherra úthluti veiðiheimild-
um til einstakra skipa og skipti
þar með öllum þeim afla, sem
hann hefur ákveðið að veiða
megi við landið, og ákveði einn-
ig veiðarfæri og veiðiheimildir
ákveðinna skipagerða.“
Með hliðsjón af þessu „gífur-
lega valdi“ eins og þingmenn-
irnir orða það vilja þeir vita,
hvernig réttaröryggi einstakl-
inga verði best tryggt. Minna
þeir meðal annars á nýlega
dóma Hæstaréttar um verndun
mannréttinda samkvæmt Evr-
ópuráðssamningi, þar sem mælt
er fyrir um skil milli rannsak-
enda og dómenda í málum.
Lagastofnun hlýtur að veita
þessu erindi þingmannanna for-
gang, þannig að sem fyrst liggi
fyrir álit hennar á þessum mikil-
vægu og forvitnilegu viðfangs-
efnum, er snerta í senn þjóðina
alla og höfuðatvinnuveg henn-
ar.
Hafskipsmál:
Fjórir endurskoðendur telja
óskylt að feera niður verð skipa
LAGT hefiir verið fram í sakadómi Reykjavíkur í Hafskipsmálinu
skjal með áliti fíögurra löggiltra endurskoðenda á ýmsum álitamálum
sem uppi hafa verið i tengslum við viðamikla ákæruliði í málinu.
Meðal annars telja þeir, að miðað við sambærilegar forsendur og í
Hafskipsmáli, hafi ekki borið að að lækka verð skipastóls í ársreikn-
ingi ársins 1984 en í ákæru er forstjórum og endurskoðanda Haf-
skips gefið að sök að hafa ofinetið skipaeign félagsins um 40,6 millj-
ónir króna. Þá telja þeir ekki unnt að fullyrða að sú aðferð, sem
Hafskip viðhafði, að tekjufæra flutningstekjur við upphafsdag ferða
jafnvel þótt ferð stæði fram yfir uppgjörsdag, sé röng. Málflutningur
í Hafskipsmáli hefst 24. apríl.
Jón Steinar Gunnlaugsson hrl,
veijandi Helga Magnússonar fyrr-
um löggilts endurskoðanda Haf-
skips Hafskips, ritaði fjórum lögg-
iltum endurskoðendum, Guðmundi
Hannessyni, Sigurði Stefánssyni,
Sveini Jónssyni og Þorsteini Har-
aldssyni, bréf þar sem hann fór
fram á álit þeirra á ýmsum álitaefn-
um í málinu. Ekki var spurt beinlín-
is um reikningsskil Hafskips heldur
um ýmsar forsendur almenns eðlis,
sem koma heim og saman við full-
yrðingar sakborninga og verjenda
um rekstur Hafskips.
Spurningar lögmannsins til end-
urskoðendanna lúta að færslu flutn-
ingstekna og -kostnaðar miðað við
upphafsdag skipaferða; eignfærslu
upphafskostnaðar vegna Atlants-
hafssiglinga; verðmætamat skipa-
stóls og eignfærslu gáma og vöru-
bretta. Endurskoðendumir skiluðu
sameiginlegu áliti. Þar segir um
tekjufærsluaðferðina að þegar vara
sé komin um borð í skip og það
lagt af stað á áfangastað sé félag
búið að tryggja sér flutning á vör-
unni. Ekki verði séð að nein óvissa
sé til staðar varðandi tekjur af
flutningunum. Fyrirtækið verði
jafnframt að gjaldfæra á sama tíma
allan kostnað við að afla þessara
tekna. Þá sé jafnframt heimilt við
gefnar forsendur að eignfæra
kostnað sem fallið hefur til fyrir
uppgjörsdag en gefur ekki af sér
tekjur fyrr en á næsta upp-
gjörstímabili. Rannsóknarendur-
skoðendur í Hafkipsmáli hafa lýst
því yfír að þessar aðferðir séu
óheimilar.
Þá segir að miðað við lýsingu
lögmannsins á áætluðu umfangi
Atlantshafssiglinganna og að um
raunhæfar áætlanir sé að ræða,
teljist ekki óeðlilegt að færa til eign-
ar stofnkostnað vegna þeirra allt
að 40 milljónir króna. Rannsóknar-
endurskoðendur í Hafskipsmáli
hafna því, að eins og á hafí staðið
hjá Hafskip hafí verið heimiit að
eignfæra stofnkostnað vegna þessa.
I svari við dæmi því sem lögmað-
urinn leggur fyrir endurskoðend-
urna um matsverð kaupskipa fé-
lagsins er niðurstaða þeirra sú að
ekki beri samkvæmt ákvæðum
hlutafélagalaga að lækka verð
skipastólsins. Vísað er til tilgreinds
mats skipamiðlara og sagt að enda
þótt mat hans á einu skipa félags-
ins hafí verið lægra en bókfært
verð, hafí heildarmarkaðsverð
skipastólsins samkvæmt upplýsing-
um-miðlarans verið hærra en bók-
fært verð. Endurskoðendurnir segj-
ast þekkja eitt dæmi þess að bók-
fært verð fastafjármuna hafí verið
lækkað hjá íslensku fyrirtæki vegna
ákvæða hlutaljárlaganna. Þar sé
um að ræða 5% lækkun skipastóls
Eimskipafélagsins hvort áranna
1985 og 1986. Hafskipsmenn eru
ákærðir fyrir, í samræmi við niður-
stöðu rannsóknarendurskoðenda,
að hafa brotið gegn ákvæðum
hlutafjálaga í ársreikningi 1984,
með því að færa ekki niður mats-
verð skipastóls þrátt fyrir fallandi
heimsmarkaðsverð.
í bréfí lögmannsins er einnig
spurt um eignfærslu kaupleigu-
greiðslna vegna gáma. Hafskip
eignfærði frá 1982 greiðslur
vegnna gáma sem fengnir voru að
leigu frá sænsku fyrirtæki 1979.
Hafskipsmenn telja að um kaup-
leigusamninga hafi verið að ræða
en rannsóknarendruskoðendur telja
að um rekstrarleigu hafi verið að
ræða, sem borið hafi að gjaldfæra.
Endurskoðendurnir fjórir segja að
á árunum 1982-1984 ræða hafi
reikningsskilavenjur um meðferð
kaupleigusamninga verið óljósar og
í mótun hér á landi en það sé álit
þeirra að kaupleigugi-eiðslur hafi
þá undantekningarlaust verið gjald-
færðar. Hafskipsmenn efu ákærðir
fyrir að oftelja eignir félagsins um
12,7 milljónir með eignfærslu
gáma.
Loks segja endurskoðendurnir að
miðað við lýsingar lögmannsins á
ástandi, viðhaldi og gerð vöru-
bretta, svokallaðra Hansa-bretta,
sé ekki hægt að télja þá aðferð
félagsins ranga að eignfæra þau.
Hins vegar telji þeir frekar að
flokka eigi umrædd bretti með
rekstrarvörum en fastafjármunum.
Hafskipsmenn eru ákærðir fyrir að
oftelja eignir félagsins um 5,3 millj-
ónir með eignfærslu bretta.
Morgunblaðið/Sverrir
Talið frá vinstri: Kristján Leósson, sem fékk 1. verðlaun í smásagnas-
amkeppni Vöku-Helgafells og menntamálaráðuneytisins, Dagur B.
Eggertsson, sem hlaut 2. verðlaun, og Þorkell Óttarsson, sem fékk
3. verðlaun.
Smásagnasamkeppni:
MR-ingar hlutu
l.og2. verðlaun
KRISTJÁN Leósson, nemandi í Menntaskólanum í Reykjavík, fékk 1.
verðlaun í smásagnasamkeppni, sem Vaka-Helgafell og menntamála-
ráðuneytið efndu til í framhaldsskólum í október síðastliðnum i tilefrii
þess að þá voru 70 ár liðin frá því að fyrsta bók Halldórs Laxness,
Bam náttúmnnar, kom út. Önnur verðlaun í samkeppninni hlaut
Dagur B. Eggertsson, einnig nemandi í MR, en þriðju verðlaun fékk
Þorkell Ottarsson, Verkmenntaskóla Austurlands. Svavar Gestsson
menntamálaráðherra afhenti verðlaunin í íþöku, bókasafiii MR, á mið-
vikudag.
Fyrstu verðlaun í smásagnasam-
keppninni voru 25 þúsund krónur,
önnur verðlaun 15 þúsund krónur
og þriðju verðlaun 10 þúsund krón-
ur. Þeir, sem fengu þessi verðlaun,
fengu einnig 24 bækur eftir Halldór
Laxness. Veitt voru sjö aukaverð-
laun, sem einnig voru verk eftir
Halldór Laxness.
Formaður dómnefndar var Þórður
Helgason frá Samtökum móður-
málskennara en aðrir nefndarmenn
voru Þórarinn Friðjónsson útgáfu-
stjóri Vöku-Helgáfells og Vigdís
Grímsdóttir frá Rithöfundasam-
bandinu. Dómnefndinni bárust alls
um 60 smásögur eftir jafnmarga
nemendur í framhaldsskólum um
land allt en nokkrir skólar voru með
forval, þannig að þátttakendur í
samkeppninni voru mun fleiri en 60.
Þórður Helgason sagði við verð-
launaafhendinguna að margir
þeirra, sem þátt tóku í samkeppn-
inni, sýndu glæsileg tök á máli og
stíl og beittu djarfri frásagnartækni
og Svavar Gestsson menntamálaráð-
herra sagði að ef til vill bæri þetta
unga fólk íslenska lista- og menning-
arstarfsemi inn í nýja öld.
Við verðlaunaafhendinguna söng
kór Menntaskólans við Hamrahlíð.
Einnig lásu Jón Oddur Guðmundsson
og Matthildur Sigurðardóttir, nem-
endur í MR, úr verkum Halldórs
Laxness.
30 ára afinælistón-
leikar Fílharmóníu
í tileftii af þrjátiu ára starfsafmæli sínu mun Söngsveitin Fílharm-
ónía flytja „Ein Deutsches Requiem“ (þýska sálumessu) eftir Johann-
es Brahms dagana 7. og 9. apríl nk.
Brahms samdi „Ein Deutsches
Requiem" um miðja síðustu öld fyr-
ir stóran kór, tvo einsöngvara, og
stóra hljómsveit. Þetta áhrifamikla
verk var fyrst flutt í Leipzig árið
1869, og hefur síðan verið flutt víða
um heim við góðar undirtektir.
Áttatíu manna kór Söngsveitar-
innar Fílharmóníu flytur þetta verk
nú undir stjórn Úlriks Ólasonar,
sem stjórnaði söngsveitinni í fyrra
er hún flutti „Requiem“ eftir Moz-
art. Einsöngvarar í þýsku sálumess-
unni verða Sigrún Hjálmtýsdóttir
sópran, og ungur, efnilegur barítón,
Loftur Eriingsson, sem er aðeins
21 árs gamall. Hljómsveit undir
stjórn Simon Kuran annast undir-
leik.
Afmælistónleikar Söngsveitar-
innar Fílharmóníu verða haldnir í
Langholtskirkju kl. 16.30 7. apríl
og kl. 20.30 9. apríl.
Aðgöngumiðar fást í Bókabúð
Lárusar Blöndal, Skólavörðustíg 2,
og við innganginn.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Söngsveitin Fílharmónía mun flytja þýska sálumessu dagana 7. og
9. apríl í Langholtskirkju.
.... , .. Morgunblaðið/Árni Sæberg Líkan af áhorfendasal Þjóðleikhússins sýnir fyrirhugaðar breytingar.
Seð yfir ahorfendasal Þjoðleikhússms af sviðmu. Sætum hefúr verið fækkað og gangur kominn með sætaröðunum og
einar svalir í stað tvennra.
Afstaða húsameistara breyt-
ir engu um Þjóðleikhúsið
- segir Svavar Gestsson menntamálaráðherra
MEÐAL þeirra arkitekta sem mótmælt hafa fyrirhuguðum breyting-
um á Þjóðleikliúsinu, eru allir starfandi arkitektar við embætti Hú-
sameistara ríkisins, að honuin meðtöldum, en embættið hefur unnið
þær tillögur að breytingum, sem samþykktar hafa verið í byggingar-
nefnd hússins. Að sögn Svavars Gestssonar, menntamálaráðherra,
er það mjög óvenjulegt að opinber embættismaður gangi fram með
þessum hætti. Ráðherra segir að afstaða húsameistara breyti ekki
fyrri ákvörðunum um að halda verkinu áfram.
„Ég staldra við þegar ég sé að
húsameistari ríkisins, sem hefur
sóst eftir því að vera aðal hönnuður
verksins, skuli beita sér gegn þess-
um framkvæmdum af þvílíkri
hörku,“ sagði Svavar. Samkvæmt
reglugerð um embætti húsameist-
Hér er um að ræða hálft starf í
hvoru fræðsluumdæmi og munu
fulltrúarnir liafa starfsaðstöðu á
skrifstofu fræðslustjóra og vinna
undir stjórn þeirra. Þegar hefur
verið ráðið í stöðu svæðisfulltrúa á
Austurlandi. Þáttur Sjóvá- Al-
mennra í tilrauninni er styrkur upp
á 1 'A-2 milljónir króna til að standa
straum af launum og öðrum kostn-
aði.
Með tilrauninni á meðal annars
að reyna efla stuðning og ráðgjöf
við kennara vegna umferðar-
ara eru nokkur hús undir hans
umsjón, þar á meðal Þjóleikhúsið.
Sagði Svavar að áður en ákvörð-
un var tekin um að húsameistari
annaðist breytingarnar á Þjóðleik-
húsinu, hafi bæði hann og fyrir-
rennari hans í starfí Birgir ísleifur
fræðslu, efla umferðarfræðslu og
stefna að auknu samstarfi við aðila
utan skóla.
Ráðgert er að með þessum nýju
störfum verði kennurum gert kleift
að sinna umferðarfræðslu betur en
áður og geta gert ráð fyrir henni
við gerð skólanámskrár.
Olafur B. Thors, framkvæmda-
stjóri Sjóvá-Almennra, sagði að
bætur sem tryggingafélögin hefðu
þurft að greiða á árinu 1989 vegna
umferðarslysa í gegnum bifreiða-
tryggingar hefðu verið á fjórða
milljarð króna. Hann sagði að það
Gunnarsson, hugleitt þann mögu-
leika að fá aðra arkitekta að verk-
inu. „Það reyndist óframkvæman-
legt vegna þessa reglugerðar
ákvæðis og eftir nokkra togstreitu
um málið þá ákvað ég að fallast á
að húsameistari ríkisins hefði með
það að gera,“ sagði Svavar. „Síðan
er málið rætt og húsameistari legg-
ur fyrir mig tillögur að endurbótum
í júlí síðastliðnum. Þar var inni
þessi tillaga um einar svalir, sem
er aðal deiluefnið vegna þess að
aðrar breytingar á húsinu skipta
ekki máli. Ég skildi það svo og
væri ljóst af þeim tölum að stefna
bæri að aukinni umferðarfræðslu í
skólum og fagnaði jafnframt sam-
komulagi því sem tekist hefði með
Sjóvá-Almennum og menntamála-
ráðuneytinu. Hvað varðaði fram-
hald á samstarfínu sagði Ólafur að
reynslan af þessari tilraun yrði að
skera úr um það.
Svavar Gestsson, menntamála-
ráðherra, sagði að samstarf fyrir-
tækja og menntamálaráðuneytis
væri ekki alveg nýtt af nálinni.
Þannig stæði Járnblendiverksmiðj-
an á Grundartanga straum af
launakostnaði vegna prófessorsem-
bættis í verkfræði við Háskóla ís-
lands og Félag heimilislækna mun
kosta prófessorsstöðu í læknadeild
við Háskóla íslands.
byggingamefndin líka að húsa-
meistari væri að gera þessa tillögu
að sinni. Þess vegna kemur það
okkur í opna skjöldu þegar hann
snýr við blaðinu í nóvember og seg-
ir að hann vilji frekar taka annan
kost en þann sem byggingamefndin
valdi.“
Sagði Svavar að byggingar-
nefndin teldi Þjóðleikhúsið betra
leikhús með einum svölum og að
húsið yrði betri rekstrareining þeg-
ar hægt verður að selja öll sæti
fullu verði. Þá mætti ekki gleyma
því að Guðjón Samúelsson hafí jafn-
vel sjálfur ráðgert að hafa einar
svalir. „Það er því mjög harkalegt
og mjög óvenjulegt að húsameistari
ríkisins eða maður í hans stöðu
gengur fram með þessum hætti,“
sagði Svavar. „Það er ekki hægt
að líkja því við neitt annað en ef
ráðuneytisstjórinn í menntamála-
ráðuneytinu tæki þátt í opinberri
undirskriftarsöfnun gegn því sem
verið væri að vinna í ráðuneytinu.
Þetta breytir engu um það að ég
vil halda áfram með verkið. Það er
ekkert hik á mér með það en mað-
ur hlýtur að spyija sig og rannsaka
það mjög nákvæmlega hvort þessi
viðhorf geta haft áhrif á framgang
verksins þegar þar að kemur.“
Höfundarréttur að Þjóðleikhús-
inu er umdeildur og sagði Svavar
að menn treystu sér ekki til að
kveða upp úr með hann að öðru
leyti en því að innréttingar hússins
séu á ábyrgð eigenda, það er að
segja menntamálaráðherra og þá
húsameistara ríkisins. „Húsameist-
ari segir síðan að hann vinni verkið
sem húsameistari ríkisins eins og
menntamálaráðherra ákveður að
það skuli vera unnið og hann telur
ekki að höfundarréttarmál standi í
vegi fyrir að hann eigi að vinna það
þannig," sagði Svavar. „Ég tel víst
að ef hann teldi sig vera handhafa
höfundarréttar Guðjóns Samúels-
sonar þá myndi hann hafa beitt
honum fyrir sig, vegna þess hversu
honum virðist vera mikið í mun að
bremsa framkvæmdirnar.“
Þrír tefla á
móti í Lyon
ÞRÍR íslenskir skákmenn
taka þátt í opnu skákmóti í
Lyon í Frakklandi sem hefst
næstkomandi laugardag.
Skákmennirnir eru Margeir
Pétursson, Karl Þorsteins og
Lárus Jóhannesson. Er talið að
mótið verði vel skipað þar sem
verðlaun eru há.
Frá undirskrift samnings Sjóvá-Almennra og fi-æðslustjóra austurlandsumdæmis. Frá vinstri: Einar Sveins-
son, framkvæmdastjóri Sjóvá-Almennra, Guðmundur Þorsteinsson, námsstjóri umferðarfræðslu, og Guð-
mundur Magnússon, fræðslustjóri austurlandsumdæmis.
Sjóvá-Almennar styrkja
umferðaríræðslu í skólum
TEKIST hefur samstarf með menntamálaráðuneytinu og Sjóvá-
Almennar tryggingar hf. um tilraun með störf svæðisfiilltrúa í um-
ferðarfræðslu á Austurlandi og Vesturlandi í eitt ár, frá og með 1.
september næstkomandi.