Morgunblaðið - 25.04.1990, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 25. APRÍL 1990
Kennslubókardæmi um
úrelta stjórnarliætti
eftir Halldór Blöndal
í Morgunblaðinu 5. apríl sl. segir
Jón Sigurðsson ráðherra í grein,
sem átti að heita svar við athuga-
semdum minum, að fátt hafi valdið
þjóðinni meiri áhyggjum en at-
vinnuleysi síðustu missera. Ég get
verið sammála þeirri ályktun ráð-
herrans en hlýt að benda á, að at-
vinnuleysið er ekki tilviljun, heldur
afleiðing af efnahagsstefnu ríkis-
stjórnarinnar.
Það er ósatt, þegar ráðherra seg-
ir „nýjar tölur sýna verulegan bata
á þessu sviði“. Ólafur Ragnar
Grímsson grípur til sömu ósanninda
í viðtali við Þjóðviljann nú sl. laug-
ardag. Blaðamaður kvartar yfír, að
sú rödd heyrist af landsbyggðinni,
að lítill stuðningur sé af ríkisstjóm-
inni. Ráðherra er kotroskinn í svar-
inu, segir: „Nú er atvinnuleysisvof-
an ekki lengur við næstu dyr hring-
inn í kringum landið“ og talar um
„nýja vonartíma" í atvinnumálum
landsbyggðarinnar.
Þegar ríkisstjóm Steingríms
Hermannssonar settist að völdum í
lok september 1988 voru 169 á
atvinnuleysisskrá á höfuðborgar-
svæði en 444 á landsbyggðinni.
Þegar ráðherrarnir héldu upp á
ársafmæli ríkisstjórnarinnar hafði
atvinnulausum fjölgað í 706 á höf-
uðborgarsvæði og 940 á Iands-
byggðinni.
A sumardaginn fyrsta skýrði
Þjóðviljinn frá nýjum upplýsingum
Vinnumálaskrifstofu félagsmála-
ráðuneytisins um atvinnuástandið
og dró þá ályktun, að langtíma at-
vinnuleysi færi vaxandi hérlendis.
í nýútkomnu riti Þjóðhagsstofn-
unar er tekið fram, að ekki sé útlit
fyrir að sú aukning, sem varð á
atvinnuleysi á síðasta ári, gangi til
baka. Spáð er 2-2,5% atvinnuleysi
í stað 1,6% á síðasta ári og tekið
fram, að vænta megi erfíðleika
varðandi sumarráðningu skólafólks,
„ef til vill í líkingu við það sem var
sumarið 1989“.
Þetta em í hnotskurn hinir nýju
vonartímar ríkisstjórnar Steingríms
Hermannssonar.
Síðbúin játning ráðherra
Smátt og smátt eru hinar raun-
veralegu ástæður þess, að ríkis-
stjórn Þorsteins Pálssonar hlaut að
segja af sér, að koma í Ijós. Grein
viðskiptaráðherra fyllir upp í þá
mynd. Hann dregur fram, sjálfum
sér til hróss, að raungengi krónunn-
ar hafí lækkað um 15-20% síðan
1988. Það staðfestir, að raungengið
hafi verið meira en lítið rangt á
þeim tínia, eins og við sjálfstæðis-
menn Héldum fram, að hann sjálfur
vildi ekki viðurkenna. Það er því
óheppilegt fyrir ráðherrann, svo að
ekki sé meira sagt, að hann skuli
í þessu samhengi veitast að sjálf-
stæðismönnum fyrir að hafa viljað
leiðrétta gengisskráningu strax í
september 1988 og bera því við,
að slíkt hefði haft í „för með sér
stóraukna verðbólgu og óróleika á
vinnumarkaðnum“.
Með ummælum sínum gefur ráð-
herra í skyn, að forystumenn verka-
lýðshreyfíngarinnar hafí ekki gert
sér grein fyrir ástandinu og þess
vegna „hefði reynst illmögulegt að
hemja afleiðingar þess að leiðrétta
raungengið í einum rykk“! Smá-
skammtalækningamar eru bestar
segir ráðherrann og talar um „hæg-
fara leiðréttingar“ á genginu og „í
áföngum“ í þokkabót!
Ráðherra flutti ræðu á ársþingi
iðnrekenda. Þar hafði hann orð á
því, að afkoma iðnfyrirtækja hefði
batnað „með lækkandi raungengi
krónunnar". Og á Alþingi sl. laug-
ardag viðurkenndi hann, að röng
gengisskráning hefði valdið erfið-
leikum í lagmetisiðnaði, - þó væri!
Hin ranga gengisskráning hefur
hvarvetna valdið erfiðleikum. Hún
olli því, að íslensk iðnfyrirtæki áttu
í vök að veijast, þau misstu mark-
aðshlutdeild og mörg voru rekin
með tapi, sum urðu gjaldþrota.
Sömu sögu er að segja af útflutn-
ingsframleiðslunni. Það er þess
vegna ekki undarlegt, þótt kjörin
hafi versnað og atvinnuleysi sé
verulegt. Ríkisstjórn Steingríms
Hermannssonar er sannarlega orðin
þjóðinni dýr.
Álverið norður
Iðnaðarráðherra segir í grein
sinni, að ég komi mér „hjá því að
ræða um næsta skref á sviði orku-
freks iðnaðar og aukinnar nýtingar
orkulinda landsins í þágu atvinnu-
lífsins“. Þessi viðbrögð era undarleg
og raunar út í hött.
Á þinginu í vetur þurfti ég að
eggja iðnaðarráðherra lögeggjan til
þess að knýja fram viðhorf hans til
orkuskattsins, sem ríkisstjórnin
hafði ákveðið að leggja á fyrir frum-
kvæði Alþýðuflokksins, að sögn
fjármálaráðherra. Þessi skattur
hefði haft í för með sér 30% hækk-
un á raforkuverði heimilanna og
þannig frá honum gengið í frum-
varpinu, að frekari stóriðja hefði
verið óhugsandi, ef halda átti skatt-
heimtunni til streitu. Fyrir harðfylgi
okkar sjálfstæðismanna tókst að
drepa skattinn í fæðingunni, —
frumvarpinu hefur ekki einu sinni
verið vísað til nefndar. Það kom
mér þess vegna á óvart, þegar ég
sá á laugardaginn, að orkuskattur-
inn skuli ennþá vera á forgangslista
ríkisstjómarinnar.
Ef ráðherra er að gefa í skyn
með ummælum sínum, að ég hafí
ekki beitt mér fyrir því að stóriðja
rísi við Eyjafjörð, þá er það rangt.
Ég hef barist fyrir álveri við Eyja-
fjörð síðan ég hóf afskipti af stjórn-
málum fyrir norðan. Á hinn bóginn
hlýt ég að vekja athygli á því, að
svo hittist á, að svar við því, hvar
væntanlegt álver skuli rísa, á að
gefa í lok maí — eftir bæjarstjómar-
kosningar. Það hefur iðnaðarráð-
herra ákveðið. Alþýðuflokkurinn
var eftir síðustu bæjarstjórnarkosn-
BREYTTUR OPHUNARTÍMf
í SUMAR
Fró 1. maí til 15. september verður skrif-
stofa Rauóa kross íslands að Rauóarárstíg
18 opin frá kl. 08.00 til 16.00.
Rauði Krosslslands
Halldór Blöndal
„Niðurstaða hans tekur
af öll tvímæli um, að
hann telur Alþýðu-
flokkinn í trölla hönd-
um.
ingar sterkur í Keflavík, Hafnar-
firði, á Akranesi og Akureyri. Nú
er risið lægra á krötunum, og því
hefur það verið talið vissara að
draga við sig svarið fram_yfír kosn-
ingar. Það á að halda kjósendum
volgum þangað til.
Vond kennslubók í hagstjórn
í grein sinni kemur ráðherra því
enn að, að fulltrúar Alþjóðagjald-
eyrissjóðsins hafi verið hér á ferð
og megi búast við því, að þeir ljúki
lofsorði á hagstjórnina hér á landi
— útlendingar flytji okkur fréttimar
og enginn sé spámaður í sínu föður-
landi.
Það sér hver sjálfan sig í sporum
ráðherra að þurfa að láta slíkt og
þvílíkt yfir sig ganga. Kotungsbrag-
urinn hér heima er samur við sig!
„Það er nefnilega svo,“ endurtekur
ráðherrann og virðist trúa sjálfum
sér, „að afrakstur aðgerðanna, sem
hófust haustið 1988, gæti verið
kennslubókardæmi um þann árang-
ur, sem ná má með markvissri hag-
stjóm!“
Afkoma sjávarútvegsins hefur
jafnan þótt óyggjandi mælistika á
það, hvort hagstjórn hefur verið
talin markviss eða ekki. Samkvæmt
upplýsingum hagfræðings LÍÚ,
Sveins Hjartar Hjartarsonar, hefur
afkoma greinarinnar verið fölsuð
með beinum og óbeinum styrkjum
í stóram stíl. — „Líklega er búið
að lána, skuldbreyta og styrkja fyr-
irtæki innan greinarinnar fyrir ná-
lægt 10 milljarða króna úr þremur
opinberum sjóðum á um tveimur
árum. Þessar aðgerðir hafa ekki
leyst vanda viðkomandi sjávarút-
vegsfyrirtækja, heldur aðeins fram-
lengt dauðastríð þeirra eitthvað
áfram eða þar til kemur að greiðslu
lána,“ sagði Sveinn Hjörtur í er-
indi, sem hann flutti á Skrifstofu
viðskiptalífsins fyrir skömmu.
Ég efast um, að sjávarútvegurinn
taki mikið rúm í kennslubók við-
skiptaráðherra um markvissa hag-
stjóm og efast raunar líka um, að
fulltrúar Alþjóðagjaldeyrissjóðsins
séu vel heima í Verðjöfnunarsjóði
sjávarútvegsins, Atvinnutrygginga-
sjóði útflutningsgreina eða Hluta-
fjársjóði. Meðan fulltrúar Alþjóða-
gjaldeyrissjóðsins voru hér á ferð
hefur ríkisstjórnin vitaskuld þagað
sem mest um þessi austan járn-
tjalds fyrirbæri, sem era afleiðing
af rangri hagstjórn og rangri geng-
isskráningu, en á hinn bóginn gott
sýnishorn þess afturhvarfs til úr-
eltra stjórnarhátta, sem var hug-
myndin á bak við myndun ríkis-
stjórnar Steingríms Hermannsson-
ar.
í trölla höndum
Sl. sunnudág birti Morgunblaðið
viðtal við fyrrverandi aðstoðarmann
viðskiptaráðherra, Birgi Árnason
hagfræðing, sem nú hefur hafið
störf við hagfræðideild EFTA. Mat
hans á stöðu Alþýðuflokksins í
ríkisstjórn Steingríms Hermanns-
sonar er eftirtektarvert og niður-
staða hans tekur af öll tvímæli um,'
að hann telur Alþýðuflokkinn í
trölla höndum. „í ljósi þess hver
verkefnin era sem við blasa tel ég
farsælast að Alþýðuflokkur og
Sjálfstæðisflokkur nái saman um
landstjórnina að kosningum loknum
til þess að koma þessum málum
fram.“
Birgir reifar þennan möguleika
frá sjónarhóli alþýðuflokksmanna,
segir að raunar megi „liggja Jóni
Baldvini á hálsi fyrir það að hann
hafi breytt stefnu sinni allt of mik-
ið við stjórnarskiptin," en minnir
um leið á, að hann sé ekki „eini
forystumaður Alþýðuflokksins,"
hvernig svo sem þau ummæli eiga
að skiljast í þessu samhengi.
Enginn vafi er á því, að margir
alþýðuflokksmenn eru þeirrar skoð-
unar, að myndun ríkisstjórnar
Steingríms Hermannssonar hafi
verið mikið óheillaskref. Þó er ekki
að sjá að þríeykið, tveir Jónar og
ein Jóhanna, kunni illa við sig í
félagsskapnum. Nýr vettvangur,
sem í daglegu tali er kallaður gam-
all afgangur, era samtök, sem
hneigjast til vinstri og er ætlað að
vera vísir að nánari samvinnu
þrenningarinnar og Ólafs Ragnars
Grímssonar við næstu alþingiskosn-
ingar. Þessi samvinna gengur út á
að kljúfa Alþýðubandalagið og nýta
sér þrönga stöðu Framsóknar-
flokksins nú, þegar samvinnuhreyf-
ingin stendur höllum fæti sem aldr-
ei fyrr.
Höfundur er þingmaður
Sjálfstæðisffokksins í
Norðurlandskjördæmi eystra.
Helgi Hálfdanarson:
PUKINN LIFSEIGI
Undirritaður minnist þess að
hafa hvað eftir annað, að gefnu
tilefni, rakið raunir sínar í blöðum
vegna þess séríslenzka þjóðarböls,
sem kennt er við prentvillupúka.
En af hans völdum á margur um
sárt að binda.
Það sem einkum er undan að
kvarta, er sú ósvinna sumra próf-
arkalesara að lesa einungis sjálfa
próförkina, en nenna ekki að bera
nákvæmlega saman próförk og
handrit. Slík vinna-er blátt áfram
verri en engin, því þá er einungis
það leiðrétt, sem allir sjá að era
prentvillur, en þær villur sleppa,
sem koma ekki upp um sig sjálf-
ar, og það eru vitaskuld alverstu
villumar, raunar þær einu sem
veralegu máli skipta, því þær
„geta staðizt“ og standa því í text-
anum óáreittar, oft og einatt sem
asnastrik, veslings höfundinum til
ævarandi smánar. Því prentvillur
er vonlaust að leiðrétta eftir á,
hvað sem reynt er. Eftir slíkan
prófarkalestur virðist textinn
villulaus og er því talinn öruggur,
þó raunar sé þar engu að treysta;
sá kisuþvottur er því beinlínis til
óþurftar. Og nú kemur mér í hug
nýlegt dæmi úr eigin reynslu.
Á aldarafmæli Gunnars skálds
Gunnarssonar á iiðnu ári kom út
á forlagi Vöku-Helgafells bók með
sonnettusveig, sem hann orti á
yngri áram til unnustu sinnar,
ásamt myndum eftir son hans,
Gunnar listmálara. Svo atvikaðist,
að mér var gert að setja saman
fáein inngangsorð að þessari bók
til skýringar á bragformi sonn-
ettusveigsins. Útgefandinn, Óláf-
ur- Ragnarsson, -lagði sérstaka
alúð við þetta verk og vildi ekkert
til spara að gera það sem bezt
úr garði; enda er bókin ein sú
fallegasta sem hér hefur sézt.
Meðal annars kostaði hann til
meiri prófarkalestrar en almennt
tíðkast.
Áður en bók þessi kom á mark-
að, var frá henni sagt í einu dag-
blaðanna, og var þar auk annars
birt inngangsklausa mín. En þar
segir á einum stað:
„Þessi ljóðaflokkur, sem skáld-
ið unga kvað til stúlkunnar sinnar,
er hreinræktaður ástaróður í
síðrómantískum anda, þar sem
fögnuður ástfanginnar æsku á
samleið með fegurð náttúrannar
á gróandi vori.“
I prentun varð það smáslys, að
orðið ástar-óður skiptist milli Iína
sem ásta-róður. En slík skipting
orða hefur gerzt fylgifískur bless-
aðrar tölvutækninnar í prent-
verki. Þetta tilvik þótti mér að
vísu óþarflega spaugilegt, því vit-
anlegá kom mér strax í hug,
hvaða kvóta menn þyrftu að hafa
tii þess að mega „róa til ásta“;
hann fæst víst ekki í neinu ráðu-
neyti.
Þessi smávilla mátti þó heita
meinlaus, því þar gat hvert barn
lesið í málið. Hins vegar tók verra
við, þegar þessi sama klausa biii-
ist í sjálfri bókinni, því þar stend-
ur:
„þar sem fögnuður ástfanginn-
ar æsku á samleið sem fegurð
náttúrannnar á gróandi vori.“
Þó að þrefalda n-ið sé til lítillar
pfyði, má það heita meinlaust, því
allir sjá að það er prentvilla. Hins
vegar stendur þar sem í- stað
með, og enginn getur séð að þar
sé um prentvillu að ræða. Þetta
illkynjaða sem trónar þarna bara
og derrir sig eins og fífl, og á því
fæst að eilífu engin leiðrétting.
Og þá kem ég að efninu. Það
ætti að vera sjálfsagt, að þeir sem
taka að sér fyrir gjald að leiðrétta
prófarkir, væra ábyrgir gerða
sinna eins og annað fólk og skaða-
bótaskyldir vegna vanrækslu,
þegar þeir skila leiðréttum próf-
örkum sem í einhverju víkja frá
handritum. Og það því fremur,
að trassaskapur þeirra veldur ekki
aðeins spjöllum á verki annarra,
heldur oft einnig sárindum og
ævarandi hneisu. Slíkur miski
verður vitaskuld aldrei bættur að
fullu; en með bótaskyldu fengist
nokkurt aðhald gegn því ástandi
sem lengi hefur verið óþolandi.
Eðlilegast væri að prentsmiðj-
um yrði gert að skila prentvillu-
lausum textum, enda réðu þær
þá prófarkalestri sjálfar, bæru á
honum alla ábyrgð og væru bóta-
skyldar, ef eitthvað færi þar úr-
skeiðis. Það kynni að veita einnig
prenturam það aðhald, að þeir
hættu að skipta um heil orð út í
bláin í þeim texta sem þeir taka
að sér að koma til skila.
Ég leyfi mér að leggja til, að
útgefendur taki sig saman um að
fá hér bót á ráðna. Með samtökum
gæti þeim áreiðanlega orðið
ágengt; og það hlýtur að vera
þeim metnaðarmál. Hér er ekki
við að eiga neinn tæknilegan
vanda, heldur einungis skeyting-
arleysi, hrein vinnusvik, ástæðu-
laus en öllum til skapraunar, tjóns
og skammar. .................