Morgunblaðið - 10.05.1990, Blaðsíða 41

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 10. MAI 1990
41
Björn Arnórsson
Það er rétt að fullyrða tæpi-
tungulaust, að ef samstaða næst
um sameiginlegt markaðssvæði, þá
er mjög líklegt að EFTA-ríkin sætti
sig ekki við það til lengdar að vera
utan EB en þurfa í sífellu að laga
sig að aðstæðum innan þess. Hins
vegar er ekki síður ljóst að EFTA-
ríkin mundu engu að síður þurfa
að laga sig að aðstæðum í EB, ef
umræðurnar ná ekki þeim árangri,
sem að er stefnt.
Afstaða
verkalýðshreyfingarinnar
Afstöðu verkalýðshreyfingarinn-
ar í Evrópu verður e.t.v. best lýst
með orðunum „skilyrtur stuðning-
ur“. Verkalýðshreyfmgin í EB-lönd-
unum stóð frammi fyrir gífurlegum
vandamálum vegna mikils og vax-
andi atvinnuleysis — horfur í at-
vinnumálum voru dökkar. A það
var og er lögð mikil áhersla að af-
rakstrinum af aukinni samvinnu
Evrópulandanna yrði réttlátlega
dreift.
Það hefur margoft verið bent á
að félagsmálin hafa helst úr lest-
inni. Því hefur verkalýðshreyfingin
sett fram kröfur um að sem fyrst
verði tekin ákvörðun um bindandi
reglur um grundvallarréttindi
vinnumarkaðs- og félagsmála í EB.
Auk þess verði framkvæmdanefnd
EB að útbúa áþreifanlega verk- og
tímaáætlun fyrir framkvæmd fé-
lagslegu hliðarinnar. Ef þetta gerist
ekki verði verkalýðshreyfingin að
taka alla afstöðu sína til endurskoð-
unar.
Kröfur norrænu verkalýðshreyf-
ingarinnar í félagsmálum hafa verið
teknar saman í 6 punkta (sjá enn-
fremur bæklinginn „Samtök launa-
fólks og Evrópubandalagið, afstaða
verkalýðshreyfingarinnar til félags-
mála“ sem hægt er að fá hjá BSRB
og ASÍ).
1. Efnahagsstefna, sem felst í
því að auka atvinnu og samfélags-
legan hagvöxt.
2. Atvinnustefna, sem miðar að
tækniþróun og fjárfestingum í
grunngerð (infrastruktur), um-
hverfismálum, orkumálum, ásamt
rannsóknar- og þróunarverkefnum.
3. Öflug vinnumarkaðs- og
starfsmenntastefna verði mótuð,
sem miðar að því að tryggja hæft
og hreyfanlegt vinnuafi.
4. Mótuð verði stefna í vinnuum-
hverfismálum, sem miði að því að
fyrirbyggja líkamlegan og andlegan
skaða af völdum vinnuumhverfis.
5. Jafnréttisstefna, sem miðar
að því að tryggja stöðu kvenna á
vinnumarkaði.
6. Aukið lýðræði á öllum sviðum
þjóðlífsins, sem miðar að því að
bæði launafólk og fulltrúar þess í
verkalýðsfélögunum fái aukin áhrif.
Um þessa punkta er síðan ijallað
í ítarlegra máli, en unnt er að rekja
hér, en áhugamönnum bent á ofan-
greindan bækling.
ísland
Umræðan á íslandi um þessi mál
er oft skammt á veg komin — þar
þarf að verða mikil bragarbót á.
Það, sem verra er, hún hefur verið
fádæma ruglingsleg og síst til þess
fallin að landsmenn hafi haft tök á
að setja sig inn í málin án umtals-
verðrar fyrirhafnar.
Áhugi okkar á því sem er að
gerast í Evrópu ræðst umfram ann-
að af því að meira en helmingui'
utanríkisverslunar okkar er við
EB-löndin. Það er því ekki um neina
smáaura að ræða. Það verður ekki
um of lögð áhersla á þetta atriði.
Það setur okkur þær skyldur að
leggja fram hugmyndir um breyt-
ingu á efnahagslífi okkar óháð því
hvaða afstöðu við höfum til sam-
vinnunnar í Evrópu.
Má í því samhengi nefna:
— Aukin framleiðni og bætt
umhverfi EB-fyrirtækja mun gera
auknar kröfur til framleiðniþróunar
íslenskra fyrirtækja og gildir þá
einu hvort þau eru í samkeppni við
EB-fyrirtækin á íslenskum markaði
gegnum innflutning eða á EB-
markaði í gegnum útflutning.
— Þetta vegur auðvitað miklu
þyngra ef EB-ríkin byggja tolla-
múra í kringum EB. Þessi atriði
krefjast af okkur að við gerum
stórátak í framleiðni íslenskra fyrir-
tækja, stórátak í markaðsmálum
okkar, er þar annars vegar átt við
aukna áherslu á núverandi markaði
og hins vegar þróun nýrra markaða.
— Fjármagnið gerist æ alþjóð-
legra og það er hættulegt að vekja
með sér og þjóðinni einhverja ör-
yggistilfinningu, sem byggist á
lagasetningu, sem banni útlending-
um eignaraðild að íslenskum (sjáv-
arútvegs-) fyrirtækjum. Það er aug-
ljóst mál að hvaða erlendur aðili sem
er getur náð raunverulegum yfir-
ráðum t.d. í sjávarútvegi með bví
að t.d. gera samninga til lengri tíma
um ráðstöfun afla einhvers/ein-
hverra útgerðarfyrirtækja, með því
að kaupa íslendinga til að standa
sem formlegir eignaraðilar (og
reyndar ágengur orðrómur uppi um
að þetta hafi þegar gerst) eða ein-
faldlega bjóða íslenskum aðilum
hagstæð lán gegn því að þeir flytji
fiskinn á tiltekinn markað og selji
hann á tilteknu verði. Við erum sem
sagt galopin fyrir erlendu ijármagni
óháð því hvað gerist í samvinnu
Evrópulandanna. í þessu samhengi
má einnig minna á að styrkir EB
vegna sjávarútvegsins eru (á árinu
1987) upphæð, sem „jafngildir út-
flutningsverðmæti frystra og
ferskra sjávarafurða frá Islandi til
Evrópubandalagsins árið 1988“.
(Sjá rit samstarfsnefndar aðila í
sjávarútvegi: íslenskur sjávarút-
vegur og Evrópubandalagið
(1989).)
— Þá er vert að minna á útflutn-
ing fjármagns. Þegar þetta er skrif-
að liggur ekki fyrir samantekt um
að hve miklu leyti íslensk fyrirtæki
hafa fjárfest erlendis — einkum
innan EB — á liðnum árum. Sænsk
fyrirtæki sexfölduðu fjárfestingar
Þjóð fornsagnanna
sínar í EB á árunum 1985-88. Það
hefur augljósleg áhrif á afstöðu
landa, sem búa við slík skilyrði, að
þau fyrirtæki sem innihalda mesta
vaxtarbroddinn beina þenslu sinni
til annarra landa vegna hagkvæm-
ari ytri skilyrða.
V erkalýðshreyfingin
á Islandi
Það er augljóst mál að verkalýðs-
hreyfingunni á íslandi er nokkur
vandi á höndum varðandi þessi mál.
í fyrsta lagi sýna skoðanakann-
anir (eins og fyrr er getið) að langt
er í land með að fræðsla um þessi
mál hafí verið nægjanleg. Þar hefur
augljóslega orðið misbrestur
hveiju sem þar er um að kenna. Á
þessu sviði er stórátaks þörf.
1 þeim viðræðum sem framundan
eru á árinu 1990, viðræðum sem
íslensk verkalýðshreyfing mun taka
þátt í á hveijum þeim vettvangi,
sem hún hefur aðgang að, mun hún
að sjálfsögðu leggja höfuðáherslu á
féiagslega þáttinn, eins og áður
hefur verið fjallað um.
Eftirfarandi atriði munu þar fyr-
ir utan verða á dagskrá í viðræðun-
um:
— Hvernig verður gengið frá
spurningunni um erlent ijármagn —
einkum með tilliti til sjávarútvegs
og orku?
— Hvernig verður gengið frá
spurningunni um búsetufrelsi?
Þetta eru þau tvö atriði, sem ís-
land hefur gert fyrirvara um gagn-
vart viðræðunum. Sem dæmi um
önnur veigamikil atriði, sem fjallað
mun um í viðræðunum, má nefna:
— Verður EES tollasamband,
eða mun verða um áframhaldandi
þróun samninga um ákveðna vöru-
flokka?
— Útboð hins opinbera — munu
þau ná til alls svæðisins?
— Reglan um að ef vara sé viður-
kennd í einu landi, þá sé hún um
leið viðurkennd á öllu svæðinu.
— Frelsi banka og tryggingarfé-
laga á öllu svæðinu og þá um leið
frelsi sparenda til að geyma sparifé
sitt hvar sem er. Sama um lán.
— Óhindraðir flutningar í lofti
og á legi.
— Fjármagnsstreymi, umfram
það, sem að framan er getið.
— Viðurkenning prófa og starfs-
réttinda.
— Réttindi þeirra, sem flytja á
milli landa (þ.m.t. atvinnulausir,
lífeyrisþegar o.s.frv.)
— Réttindi þeirra, sem hafa flust
inn á svæðið annars staðar frá.
— Yfirþjóðleg atriði eins og t.d.
úrskurðarvald um ágreiningsatriði
og hvernig EFTA á að fá íhlutun
um ákvarðanir, sem teknar eru af
EB annars vegar og hins vegar
fyrir svæðið allt.
Höíundur er hagfræðingur BSRB.
eftir Berglindi
Magnúsdóttur
Islendingar kalla sig söguþjóð og
er það sannnefni í fleiri en einum
skilningi. íslendingar eiga raunar
styttri sögu í landi sínu en flestar
þjóðir aðrar, en við þekkjum hana
tiltölulega vel alit frá upphafi. Á
tíma sjálfstæðisbaráttunnar varð
sagan að næmum streng í sjálfsvit-
und þjóðarinnar. Fortíðin er hluti
af þeim þjóðararfi sem varðveita
þarf og endurnýja til að halda lif-
andi tengslum hans við veruleika
og viðfangsefni hverrar kynslóðar.
Fyrir síðustu jól kom út _hjá Al-
menna bókafélaginu ritið „íslensk-
ur söguatlas“ sem er fyrsta bindi
af þremur í sjálfstæðum bókaflokki
um sögu lands og þjóðar. Bókin
greinir frá upphafi íslandsbyggðar
og söguna fram undjr lok 18. aldar
í máli og myndum. Hver opna er
kafli út af fyrir sig er fjallar um
skýrt afmarkað efni. Með aðstoð
ljósmynda og frumteiknaðra korta
er dregin skýrari mynd af framrás
íslenskrar sögu en þekkst hefur til
þessa.
Með þessari framsetningu hefur
Almenna bókafélagið markað spor
í íslenska sagnritun. í stað sam-
felldra sagna höfum við fengið
bæði handbók sem veitir svör við
Selfossi.
SUMARBÚSTAÐUR í landi
Hrauns í Ölfusi brann til kaldra
kola siðastliðinn laugardag, 5.
maí. Grunur leikur á að um
íkveikju hafi verið að ræða.
Sumarbústaðurinn var gamall og
Berglind Magnúsdóttir
mikivægum spurningum íslands-
sögunnar og aðgengilegt uppfletti-
rit sem treysta má á í hvívetna.
Bókin höfðar til allra aldurshópa.
Fyrir skólafólk er íslenskur sögu-
atlas kærkomið rit við vinnslu verk-
efna því hann er skýr í framsetn-
ingu, aðgengi og skemmtilegur. ís-
lenskur söguatlas er sko enginn
langloka.
Höfundur er námsmaður.
Morgunblaðið/Sigurður Jónsson
hafði orðið fyrir nokkurri ágengni.
Lögreglan á Selfossi biður þá sem
urðu varir við mannaferðir á laugar-
dagsmorgun í landi Hrauns að hafa
samband við sig.
Sig. Jóns.
Sumarbústaðurinn brann til kaldra kola.
Sumarbústaður
brann til kaldra kola
ÓPERUKJALLARINN • KRINGLUKRÁIN • BORGARLEIKHÚSIÐ • IÐNÓ • HORNIÐ • FIMMAN • HOTEL BORG • KRINGLUKRAIN • BORGARLEIKHÚSIÐ • IÐNÓ • HORNIÐ
^ÚTVMTOWMG/IR
I RGVW/NÍk 6.-13. M/tl 1990

cí; < <
< 2 e
o ^
Œi P lu
—1 CN
íO
iE
Ö
HORNIÐ:
Tríó Tómasar R. Einarssonar
ÓPERUKJALLARINN:
Tríó Egils B. Hreinssonar og
Kvartett Reynis Sigurðssonar
KRINGLUKRÁIN:
Borgarhljómsveitin
IÐNÓ
Ellen og hljómsveit mannsins hennar
Jukka Linkolla og hljómsveit
Ath. Tónleikar hefjast kl. 21.00
HÓTEL BORG:
Vindlar Faraós og
Léttsveit Tónmenntaskólans
FÓGETINN:
Jazzsmiðja Austurlands og
Sextett Tónlistarskóla FÍH
DUUS HÚS:
Píanókvöld
GAUKUR Á STÖNG:
Gammar
FIMMAN:
Blúskvöld
OPERUKJALLARINN • KRINGLUKRAIN • BORGARLEIKHUSIÐ • IÐN0 • H0RNIÐ • F0GETINN • DUUSHUS • KRINGLUKRAIN • BORGARLEIKHUSIÐ • IÐNO • HORNIÐ