Morgunblaðið - 23.05.1990, Qupperneq 14

14 MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 23. MAÍ 1990
Verkefiii umhverfisráðuneytís
eftirJón Sveinsson
Miklar umræður og deilur hafa
staðið í allan vetur um umhverfis-
mál á Alþingi, fyrst um stofnun
sjálfstæðs umhverfísráðuneytis og
síðan um verkefni þess. Ráðuneyt-
ið var stofnað með lögum 23. febr-
úar 1990 en reglugerð um helstu
verkefni þess var gefín út sama
dag. Þar var þó stofnana ekki
getið, enda sjálfstætt lagafrum-
varp um flutning þeirra á milli
ráðuneyta til umfjöllunar á Al-
þingi. A síðustu dögum þings var
verkefna- og stofnanafrumvarpið
svokallaða afgreitt sem lög. Vegna
þess moldviðris, sem þyrlað hefur
verið upp í þessu máli og fullyrð-
inga um að umhverfísráðuneytið
sé ekki annað en nafnið tómt, er
full ástæða til þess að fjalla nokk-
uð um verkefni þess og starfssvið.
Helstu verkefíii
Umhverfísráðuneytið fer nú
með eftirtalda sjö málaflokka:
1. Náttúruvemdarmál og Náttúru-
vemdarráð. Náttúmvemdarráði er
nú auk fyrri verkefna falið ásamt
Landgræðslu ríkisins að vinna að
gróðurvernd og hafa eftirlit með
ástandi gróðurs og ásamt Skóg-
rækt ríkisins að vinna að vemdun
og eftirliti með náttúrulegum
birkiskógum og skógum til útivist-
ar. Getur umhverfísráðherra, að
fengnum tillögum Náttúmvernd-
arráðs og í samráði við landbúnað-
arráðherra, ákveðið friðunar- og
uppgræðsluaðgerðir á sviði gróð-
ur- og skógvemdar.
Þá fer umhverfísráðherra með
málefni er varða vemdun Mývatns
og Laxár í Suður-Þingeyjarsýslu,
hann fer með dýraverndarmál og
málefni er tengjast stofnstærð
villtra dýra og fugla og embætti
veiðistjóra.
2. Mengunarvamamál almennt,
þ.e. mál er varða varnir gegn
mengun á landi, í lofti og legi og
eyðingu eða endurvinnslu hvers
konar úrgangs frá byggð og at-
vinnuvegum. Jafnframt útgáfa
starfsleyfa, sem tengist starfsemi
sem getur haft mengun í för með
sér, svo sem útgáfa starfsleyfa
vegna álbræðslu, áburðarverk-
smiðju, sorphreinsistöðva o.s.frv.
Einnig þann hluta Siglingamála-
stofnunar ríkisins sem fjallar um
mengunarvarnir sjávar, svo og
hluta Hollustuverndar ríkisins sem
fæst við mengunarvarnir.
3. Mál er varða skipulags- og
byggingarmál, gerð landnýting-
aráætlana og mál er varða land-
mælingar, þar með Skipulágs-
stjóm ríkisins og Landmælingar
íslands. Skipulags- og byggingar-
mál flytjast þó ekki til ráðuneytis-
ins frá félagsmálaráðuneyti fyrr
en 1. janúar 1991.
4. Umhverfísrannsóknir í samráði
og samvinnu við aðra aðila og
stofnanir sem starfa að umhverfís-
málum, veðurspár, veðurathuganir
og aðrar mælingar á ástandi loft-
hjúps jarðar, og alþjóðleg sam-
vinna á því sviði. Einnig málefni
Veðurstofu íslands og Náttúm-
fræðistofnunar íslands.
5. Fræðslu og upplýsingastarfsemi
um umhverfismál.
6. Fmmkvæði að aðgerðum ráðu-
neyta, ríkisstofnana og sveitarfé-
laga í málaflokkum sem snerta
framkvæmd umhverfísmála, svo
sem í löggjöf um losun úrgangs-
efna og vamir gegn loft-, háv-
aða-, titrings-, geislunar-, ljós-,
varma- og lyktarmengunar.
7. Mál er varða alþjóðasamskipti
og samvinnu þjóða á sviði um-
hverfísmála og framkvæmd á al-
þjóðasamningum um það efni.
Eins og fram kemur í þessari
upptalningu koma málaflokkar
umhverfisráðuneytis inn á mörg
svið mannlegra samskipta. Afar
ósanngjarnt er því að gera lítið
úr þeim.
Umhverfísverndarstoftiun
Við núverandi aðstæður getur
umhverfisráðherra haft ásamt
landbúnaðarráðherra afskipti af
landgræðslu og skógræktarmál-
um. Hollustuvernd ríkisins heyrir
á vissan hátt undir tvo ráðherra,
þar sem umhverfísráðherra fer
með mengunarvarnamál sam-
kvæmt lögum um hollustuhætti
og heilbrigðiseftirlit, en heilbrigð-
isráðherra með aðra þætti holl-
ustumála. Umhverfísráðherra fer
og með mengunarvarnamál Sigl-
ingamálastofnunar ríkisins en
samgönguráðherra aðra þætti
þeirrar stofnunar. Óeðlilegt er að
stofnanir heyri á þennan hátt und-
ir tvo ráðherra. Þess vegna er
gert ráð fyrir því að forsætisráð-
herra leggi fyrir Alþingi í haust
frumvarp eða frumvörp til laga
sem feli í sér niðurstöðu endur-
skoðunar á þeim lögum sem taka
til framangreindra stofnana. Hlýt-
ur sú endurskoðun að fela í sér
nánari afmörkun þeirra verkefna
umhverfisráðuneytis sem þegar
hefur verið ákveðin.
Við samþykkt verkefnafrum-
varpsins svokallaða var jafnframt
ákveðið að á næsta haustþingi
leggi umhverfisráðherra fram
frumvarp til laga um umhverfís-
vernd og umhverfisverndarstofn-
un. Líklegt er að slík stofnun fari
með þá meginþætti umhverfismála
sem aðrar stofnanir fara nú með.
Má hugsa sér að sú stofnun taki
við starfsemi Náttúrufræðistofn-
unar Íslands, mengunarvarna-
deildar Hollustuverndar ríkisins,
mengunarvarnadeildar Siglinga-
málastofnunar ríkisins, Geisla-
vama ríkisins, tilteknum þáttum
Landgræðslu ríkisins og Skóg-
ræktar ríkisins og sinni jafnframt
rannsókna-,- fræðslu- og upplýs-
ingastarfsemi um umhverfísmál.
Niðurlag
Eftir þá niðurstöðu sem nú er
fengin á Alþingi er vonandi að
þeirri neikvæðu umræðu sem stað-
ið hefur hérlendis að undanförnu
um umhverfismál og yfírstjóm
þeirra ljúki. Þess í stað reyni ríki,
sveitarfélög, stofnariir, fyrirtæki
og einstaklingar að snúa sér að
kjarna málsins, umhverfísvemd í
víðum skilningi. Bíða óþijótandi
verkefni á þessu sviði, svo sem
nýleg dæmi um fjöru- og skolp-
Nýju fötin keisarans
efitir ViktorA.
Guðlaugsson
Öll þekkjum við ævintýrið um
nýju fötin keisarans. Eins og allir
muna fjallar þessi dæmisaga um
svikahrappana, sem notuðu sér
hégómagirnd keisarans og í krafti
valds og lýðskrums var reynt að
telja almenningi trú um töframátt
þeirra klæða, er keisaranum
skyldu ofín, en engin voru.
Þessi sígilda dæmisaga hefur
að undanförnu skotið upp kollinum
í huga mér í hvert skipti, sem ég
hlusta á boðskap menntmálaráð-
herra, Svavars Gestssonar, um það
sem hann nefnir lengingu skóla-
dagsins. Bréf hins virðulega
menntamálaráðuneytis til
skólanna um sama efni minna mig
líka óþarflega á ráðgjafana og
hirðsveinana sem héldu undir fald-
inn á ímynduðum klæðum keisar-
ans forðum.
En snúum okkur að kjama
málsins. Boðað er að nú skuli
lengja skóladag 6, 7 og 8 ára
bama frá næsta hausti. Við byij-
Dómkirkjan í Reykjavík.
■ DAGUR aldraðra verður í
Dómkirkjunni á morgun, upp-
stigningardag. Dómkirkjusöfnuð-
urinn tekur sem jafnan tilefni af
deginum og heldur messu kl. 14
og býður öldruðum til fagnaðar.
Að þessu sinni predikar sr. Lárus
Halldórsson, fyrrverandi sóknar-
prestur í Breiðholtssókn, en hann
gegndi prestsstörfum í söfnuðinum
á næstliðnum vetri. Sr. Lárus hefur
látið sig sálusorgun meðal aldraðra
um á að fara ofan í saumana á
lengingunni í 7 og 8 ára bekkjun-
um.
Engin lenging
Samkvæmt viðmiðunarstunda-
skrá skal kenna 23 kennslustundir
í 7 og 8 ára bekkjum skólaárið
1990/91. Þá er sundkennsla, sem
var utan við gömlu viðmiðunar-
stundaskrána' talin með. Hið rétta
er að á skólaárinu 1990/91 verð-
ur lengd skóladagsins hjá 7 og
8 ára börnum sú sama og verið
hefur um langt árabil, ef undan
er skilið skólaárið 1989/90 þegar
núverandi menntamálaráðherra
skerti kennslu í þessum deildum
um eina kennslustund eins og í
öllum öðrum bekkjum gninnskól-
ans. Lenging skóladagsins hefur
því ekki aðra viðmiðun en vald-
atíma Svavars Gestssonar í
menntamálaráðuneytinu.
Lengdur skóladagur í
6 ára deildum
Um langan aldur hefur verið í
gildi sú viðmiðunarregla um út-
hlutun stunda til forskólakennslu
miklu varða, m.a. verið heimilisvin-
ur EIli- og hjúkrunarheimilisins
Grundar um Iangt árabil. Sr. Jak-
ob Ágúst Hjálmarsson, dóm-
kirkjuprestur, þjónar fyrir altari í
messunni og annast altarisgöngu.
Öldruðum kirkjugestum verður boð-
ið til samsætis að messu lokinni á
Hótel Borg. Þar mun Signý Sæ-
mundsdóttir, söngkona, syngja
fyrir gestina og með gestunum við
undirleik Marteins H. Friðriksson-
ar, dómorganista. Það er von okkar
í Dómkirkjunni að margir vilji
þiggja þetta boð og eiga helga og
ánægjulega stund með okkur á
uppstigningardag.
- (Frá Dómkirkjunni)
■ KYNNINGARMYNDIN
„Unglingarnir í Firðinum" verður
sýnd í æskulýðsmiðstöðinni Vitan-
um í dag, miðvikudag, kl. 17, 18,
20 og 21. Aðgangur er ókeypis og
allir bæjarbúar velkomnir.
að ein stund hefur fylgt hveijum
nemanda. Þetta var óréttlát og
fráleit viðmiðun. Litlir skólar báru
lítið úr býtum og stærri skólar
fengu einnig of Iítið tímamagn til
þess að unnt væri að kenna eðlileg-
an skóladag.
Því er fagnaðarefni að þessu
skuli breytt og að skóladagurinn
verði nú lengdur í 23 vikustundir
til jafns við 7 og 8 ára deildir.
Hér er þó ekki allt sem sýnist
og skal nú nánar gerð grein fyrir
þeirri kennsluskipan sem skólun-
um er ætlað að vinna eftir á kom-
andi skólaári.
Of stórir námshópar
Gert er ráð fyrir að deilitalan
22 verði notuð til þess að ákvarða
fjölda deilda og þar með stærð
námshópa einstakra skóla. Þetta
þýðir að í hveijum námshóp (bekk)
geta orðið allt að 22 nemendur,
þar sem skipting er óhagstæðust.
I skóla með yfir 88 nemendur í
árgangi getur meðaltalstalan aldr-
ei orðið lægri en 18 þar sem nem-
endafjöldi er hagstæðastur. Stórir
skólar munu því verða með 18-22
nemendum í forskólabekkjunum.
Forskólabörnin koma mörg af leik-
skólunum þar sem gjarnan eru 6-8
börn í umsjá hverrar fóstru. Þrem-
ur mánuðum síðar eiga þessi sömu
böm að koma inn í grunnskólann
þar sem einum starfsmanni er
ætlað að sjá fyrir allt að 22 börn-
um allan daginn og án þess að
nokkur aðstoð eða skiptitímar
komi til.
6 ára bömin eru nú skólaskyld
í fyrsta sinn eftir að lög um það
efni voru samþykkt á alþingi í
vor. Þessi börn em að stíga sín
fyrstu spor í skólakerfínu og
framtíð þeirra og velgengni í skóla
getur ráðist af því hvernig til tekst
við upphaf skólagöngu. Þessi börn
eru að koma inn í nýtt umhverfi
þar sem þau eru yngst. Starfsfólk-
ið er þeim nýtt, hin bömin eru
þeim að mestu ókunnug, þau þurfa
að tileinka sér fjöldann allan af
reglum, samskiptavenjum og nýrri
Viktor A. Guðlaugsson
„í bígerð mun vera að
endurskoða lögin um
grunnskólann á næsta
alþingi. Það sem þjakar
starfsemi grunnskólans
er þó ekki skortur á
lögum. Það skortir hins
vegar á að ríkisstjórn
jaftiréttis og félags-
hyggju sjái sóma sinn í
að framfylgja þeim lög-
um um grunnskólann,
sem þegar eru í gildi.“
þekkingu, með öllu því álagi sem
slíkum umbreytingum fylgir.
Hvergi í skólastarfínu er því
mikilvægara að skapa persónulegt
samband á milli nemenda og kenn-
ara og að búa bömunum þau skil-
yrði til skólanáms, að atlæti þeirra
og öryggi sé tryggt.
Skólarnir hefðu auðvitað alltaf
getað kennt 22 stundir á viku ef
einhveijum hefði hugkvæmst að
setja 22 nemendur í hvern for-
skólabekk.
Menntamálaráðuneytið mun
hafa leitað umsagnar Kennara-
sambandsins og fleiri aðila um
þessa tilhögun þar sem henni var.
Jón Sveinsson
„Eftir þá niðurstöðu
sem nú er fengin á Al-
þingi er vonandi að
þeirri neikvæðu um-
ræðu sem staðið heftir
hérlendis að undanf-
örnu um umhverfismál
og yfirsljórn þeirra
ljúki.“
mengun sanna, að ógleymdri gróð-
ur- og landeyðingu víða um land.
Er kominn tími til að menn hefji
efnislegri og málefnalegri umræðu
um þessi mál.
Ilöfundur er aðstodarmaður
forsætisráðherrn.
gjörsamlega hafnað. Því er með
ólíkindum að ráðuneytið skuli taka
á sig þá ábyrgð, sem svo rangri
ákvörðun fylgir.
Engir skiptitímar leyfðir
Menntamálaráðuneytið sendi
fýrir nokkru skólunum ljósrit upp
úr aðalnámskrá grunnskóla (það
hefur e.t.v. verið dregið í efa að
sú bók væri til í skólunum) þar
sem mælst er til að skólarnir leggi
aukna áherslu á verk- og listgrein-
ar í skólastarfi. í grunnskólanum
hafa heimilaðir tímar til að skipta
bekkjum í verklegri kennslu verið
takmarkaðir. Þó hafa fengist
skiptitímar í heimilisfræði og
handmennt. Hins vegar bregður
svo við að í forskólabekknum, sem
á næsta skólaári mun heita 1.
bekkur eru engir skiptitímar
heimilaðir. Það virðist því eiga
að sinna þessari verk- og list-
greinakennslu í óskiptri bekkjar-
deild með allt að 22 nemendum.
Það eru því margir gullþræðim-
ir í hinum keisaralega vefnaði.
Viðvarandi niðurskurður í
grunnskólanum
Kennsla var skert um eina stund
í öllum bekkjum grunnskólans
haustið 1989. Sá niðurskurður
verður viðvarandi í öllum bekkjum
frá 4.-10. bekkjar skólaárið
1990/91. Að því skólaári loknu
hefur kennsla í þessum deildum
verið skert um sem svarar 2-3
kennsluvikum. I bígerð mun vera
að endurskoða lögin um grunn-
skólann á næsta alþingi. Það sem
þjakar starfsemi grunnskólans er
þó ekki skortur á lögum. Það
skortir hins vegar á að ríkisstjóm
jafnréttis og félagshyggju sjái
sóma sinn í að framfylgja þeim
lögum um grunnskólann, sem þeg-
ar eru í gildi með því m.a. að sjá
grunnskólanum fyrir því fjár-
magni sem gildandi lög gera ráð
fyrir að veitt sé til skólahalds.
I haust munu hins vegar börnin
í grunnskólanum uppgötva það
sama og þau gerðu forðum í ævin-
týrinu um Nýju fötin keisarans.
„Hann er ekki í neinu.“
Höfundur er skólnstjóri
Árbæjarskóln í Reykjn vík.