Morgunblaðið - 24.05.1990, Page 25

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 24. MAI 1990
25
U mhverfismál
eru stj órnmál
eftirJón Sigurðsson
„Þeir vormorgnar þegar loftið
titraði af söng þrastanna, kurri
dúfnanna og tísti músarrindlanna —
þessir morgnar voru nú hljóðir.
Raddir vorsins voru þagnaðar."
Þessar línur eru úr frægri bók
Rachel Carson, Raddir vorsins
þagna.
Ymsir telja útgáfu þessarar bók-
ar marka upphaf umhverfishreyf-
ingarinnar.
, Bókin fjallar um áhrif skordýra-
eiturs, einkum DDT, á lífríki jarð-
ar, en vakningin, sem fylgdi í kjöl-
farið, opnaði augu manna fyrir þeim
miklu og fjölbreytilegu hættum,
sem að manninum steðja vegna
hans eigin athafna.
Heimsmál og heimamál
Eyðing ósónlagsins, aukning
koltvíildis í andrúmsloftinu og sjáv-
armengun.
Þetta eru dæmi um hina stóru
vá, sem raskað getur forsendum
lífs á jörðinni.
Einnig eru á umhverfismálunum
nærtækari hliðar, sem snerta með
beinni hætti daglegt líf fólks og
ráða miklu um velferð þess. Af því
tagi má nefna aukaefni í matvæl-
um, mengun á vinnustöðum og
óhreinindi í drykkjarvatni.
Umhverfismálin eru því í aðra
röndina alþjóðleg viðfangsefni, sem
skipta sköpum um framtíð alls
mannkyns og hins vegar hversdags-
leg mál, sem varða einstakar þjóð-
h', byggðir eða búendur.
En hvort sem málin eru stór eða
smá, ber allt að sama brunni. Smáu
málin geta verið stórmál.
Við eigum ekki völ á annarri jörð
eða öðru lífi. Og við verðum líka
að muna að við erum aðeins gestir
á Hótel Jörð, eins og Tómas kvað.
Hver kynslóð verður að setja metn-
að sinn í það að skila jarðarkringl-
unni heilli í hendur þeirrar næstu.
Hlutverk stjórnmálamanna
Vaxandi mengun og umhverfis-
spjöll hafa fylgt hagvexti og auk-
inni neyslu í nútímasamfélögum.
Tækniþróun og efnahagslegar
framfarir hafa oft á sér rang-
hverfu, sem ekki er reiknuð til frá-
dráttar, þegar framfarirnar eru
metnar til fjár.
En mengun og umhverfísspjöll
eru ekki óhjákvæmilegur fylgifískur
góðra lífskjara. Hreint og fagurt
land hlýtur raunar að vera hluti af
góðum lífskjörum.
Fólk gerir sér grein fyrir þessu
og setur nú kröfuna um umhverfis-
vernd á oddinn. Ef ekki er ráðist
gegn orsökum umhverfísspjalla
mun hagvöxtur hvorki verða til
góðs né vara lengi.
Efnahagslegar framfarir og um-
hverfisvemd verða að eiga samleið
og það er m.a. hlutverk stjórnmála-
manna að finna leiðir til þess, ekki
síst sveitarstjórnarmanna. Kjósend-
ur munu hafa þetta hugfast þegar
þeir greiða atkvæði á laugardagirm.
Umhverfi og sveitarstjórair
Á þessum vettvangi eru verkefn-
in mörg. í þessu spjalli er aðeins
minnst á tvö þeirra.
Einn stærsti umhverfísvandi
okkar er líklega gróðureyðingin.
Offjölgun búfjár og ofbeit hefur
valdið landinu þungum búsifjum.
Það ætti að auðvelda stjórnvöld-
um lausn þessa vanda, að efnahags-
legir hagsmunir þjóðarinnar og
umhverfisvernd eiga hér svo aug-
ljósa samleið. Ofvöxtur kjötfjall-
anna, uppblástur heiðanna og erfíð-
leikar sjóðanna geta læknast af einu
og sama meðalinu. Með skynsam-
legri stefnumörkun í landbúnaði er
hægt að leysa mikinn umhvérfis-
vanda og spara mikla fjármuni.
Nú er í landinu vaxandi áhugi á
landgræðslu eins og undirtektirnar
undir fjársöfnunina fyrir Land-
græðsluskóga 1990 sýndu. Sveitar-
stjórnir geta haft mikil áhrif á þess-
um vettvangi, ekki síst með sam-
starfi við skógræktarfélög og skóla.
Þar sem sveitarfélög hlúa vel að
gróðri á sameiginlegum svæðum
íbúanna og umhyggja fyrir landinu
birtist í verki, t.d. með sumarvinnu
barna og unglinga, vex áhuginn
fyrir landgræðslu.
Annað verkefni varðar úrgang
ýmiskonar, bæði frárennsli og
málmúrgang. Frágangi frárennslis
í landinu er víða ábótavant og stór
verkefni framundan við uppsetn-
ingu hreinsibúnaðar og hreinsun á
fjörum.
Ýmis konar málmúrgangur veld-
ur annars konar spjöllum'á landinu.
Þar er bæði um að ræða vélar,
tæki og mannvirki, sem komin eru
úr notkun, og einnota umbúðir.
Sveitarstjórnir geta haft mikil
áhrif með fræðslu, áróðri og að-
haldi til að auka hirðusemi varð-
andi brotamálm. Lengi hefur verið
talað um nauðsyn á endurvinnslu
hans hérlendis og nú hillir undir
að úr rætist þegar íslenska stálfé-
lagið hefur starfsemi sína. Mikil-
vægt er að sett verði lög um skil á
brotamálmi og úrgangsvélum.
Notkun einnota umbúða hefur
vaxið mjög. Til þess að minnka
mengun af völdum þeirra hafði iðn-
aðarráðuneytið forgöngu um laga-
setningu vorið 1989 um varnir gegn
umhverfísmengun af völdum ein-
nota umbúða fyrir drykkjarvörur.
Síðastliðið sumar gekkst ráðu-
neytið síðan fyrir stofnun hlutafé-
lags, Endurvinnslunnar hf., til að
skipuleggja söfnun og endurvinnslu
eða eyðingu umbúða.
Þar með var þessu mikilvæga
máli hrint úr vör. Athafnir komu í
Jón Sigurðsson
„Stjórnmálin í dag snú-
ast ekki um hvort
markmiðum í umhverf-
ismálum skuli náð held-
ur hvernig. Raddir
vorsins mega aldrei
þagna.“
stað orða. Þetta nýja þjóðþrifafyrir-
tæki hefur farið vel af stað.
Frábærlega góðar undirtektir
þjóðarinnar í þessu máli eru enn
ein sönnunin um áhugann á vernd-
un umhverfísins.
Umhverfí og stóriðja
Það er eitthvert brýnasta verk-
efni íslenskra stjórnmála að beisla
nú kraftinn, sem býr í fossanna
skrúða til að bæta landsins kjör.
Orkufrek stóriðja er ekki allsheijar-
lausn, en hún er örugglega snar
þáttur í atvinnuuppbyggingu og
þeirri lífskjarabót, sem okkur er
nauðsynleg ef við viljum halda í við
nágrannaþjóðir.
Stóriðju fylgir hins vegar umtals-
verð hætta á umhverfisspjöllum
Virkjanir hafa áhrif á landið og
lífríkið. Frá álbræðslu kemur ryk
flúor og brennisteinstvíildi. Slíl
mannvirki mega ekki vinní
íslenskri náttúru tjón.
Þessi mál hafa nú verið tekir
mjög föstum tökum og má fullyrðs
að aldrei fyrr hafí þeim verið gert
jafnhátt undir höfði. Sjónarmic
hagkvæmni og umhverfisverndai
þurfa alls ekki að rekast á. Gotl
dæmi um það er ný tilhögun Fljóts-
dalsvirkjunar með jarðgöngum i
stað skurða sem hefur minni áhrii
á umhverfi og gerir framkvæmdina
ódýrari og öruggari.
Á undanförnum árum hafa mikl-
ar framfarir orðið í gerð mengunar-
varnabúnaðar í álverum. Þær úr-
bætur hafa leitt til minni mengunar
bæði utan og innan veranna.
Mengunarvarnirnar verður að
tryggja þannig að markmiðin um
hagvöxt og atvinnuuppbyggingu
annars vegar og umhverfisvernd
hins vegar, eigi samleið. Samstarí
við sveitarfélögin er mjög mikilvægt
í þessu máli.
Ekki hvort heldur hvernig
Vaxandi skilningur á eðli um-
hverfísmála hefur ýtt þeim stöðugt
ofar á dagskrá stjómmálanna. Áðui
voru þeir álitnir sérvitringar og
heimsendaspámenn, sem héldi
þeim á lofti. Nú eru þau helsta við-
fangsefnið á leiðtogafundum stór-
veldanna.
Á þeim rúmlega þremur áratug
um, sem liðnir eru frá útkomu bók
ar Rachel Carson, hafa sinnaskiptir
orðið svo mikil.
Stjórnmálin í dag snúast ekki un
hvort markmiðum- í umhverfismál
um skuli náð heldur hvernig. Radd
ir vorsins mega aldrei þagna.
Hölundur eriðnaðar- og
viðskiptaráðherra.
Lífíð í lit eða
ó, ó, óstjórn?
eftir Margréti
Theódórsdóttur
Nú er tími gróskunnar. Náttúran
er í óða önn að lita í litabókina sína.
Lífíð í lit.
Kosningabarátta á
kostnað ríkissjóðs
eftir Guðmund
Magnússon
Athygli vekur að í kosningablöð-
um Nýs vettvangs og Alþýðubanda-
lagsins og Framsóknarflokksins í
Reykjavík eru birtar heilsíðuauglýs-
ingar í lit frá nókkrum ríkisstofnun-
um og ráðuneytum.
Hér er meðal annars um að ræða
auglýsingar frá ijármáiaráðuneyt-
inu, sem Ólafur Ragnar Grímsson
stýrir, heilbrigðisráðuneytinu, sem
Guðmundur Bjarnason stýrir, og
Tryggingastofnun ríkisins og Hús-
næðisstofnun ríkisins, sem þjóð-
kunnir alþýðuflokksmenn stjórna.
Auglýsingar þessar geta tæpast
talist viðskiptalegs eðlis. Fremur
má segja að birting þeirra jafngildi
beinum styrkjum í kosningasjóði
viðkomandi stjórnmálaflokka.
Lauslega áætlað nema tekjur vinstri
flokkanna af auglýsingunum frá
ríkinu nokkrum hundruðum þús-
unda króna. Það munar um minna
í kosningabaráttunni.
Ég minnist þess ekki að opinber-
ar stofnanir, hvað þá ráðuneyti,
hafí áður keypt auglýsingar í kosn-
ingablöð stjórnmálaflokka. Enda
„Ekki veit ég hvernig
Ólafiir Ragnar og sam-
heijar hans ætla að
réttlæta, að fé okkar
skattborgaranna er
greitt í kosningasjóði
Nýs vettvangs og Al-
þýðubandalagsins.“
blasir þá við nokkur vandi, ef koma
á í veg fyrir mismunun framboðsað-
ila.
Ekki veit ég hvernig Ólafur
Ragnar og samheijar hans ætla að
réttlæta, að fé okkar skattborgar-
anna er greitt í kosningasjóði Nýs
vettvangs, Alþýðubandalagsins og
Framsóknarflokksins. Ef þetta er
gert í nafni skoðanafrelsis og lýð-
ræðis vaknar sú spurning, hvers
vegna Græningjar og Flokkur
mannsins fá þá ekki þessa styrki?
Þeir þurfa sýnilega frekar á þeim
að halda en Nýr vettvangur, Al-
þýðubandalagið og Framsóknar-
flokkurinn, sem þegar njóta umtals-
verðra ríkisstyrkja frá Alþingi.
í mínum huga fer því víðs fjarri
að auglýsingastyrkur ráðuneyta og
ríkisstofnana til kosningabaráttu
vinstri flokkanna sé á einn eða
annan hátt stuðningur við lýðræði
í þessu landi. Hér er öllu heldur um
hneykslanlega misnotkun á al-
mannafé að ræða. Þetta beinir sjón-
um okkar að því að kosningarnar
í Reykjavík á laugardaginn snúast
um það, hvort við fáum áfram að
njóta styrkrar og samhentrar
stjórnar sjálfstæðismanna undir
forystu Davíðs Oddssonar, borgar-
stjóra, eða ný vinstri stjórn af sama
tagi og núverandi ríkisstjórn tekur
við völdum.
Ríkisstjórn Ólafs Ragnars og
Jóns Baldvins er einhver hin óvin-
sælasta og lánlausasta, sem hér
hefur nokkru sinni setið. Um það
er ekki deilt að hún er fyrir löngu
rúin öliu trausti kjósenda. Það verð-
ur því að teljast næsta ævintýraleg
kokhreysti þegar vinstri flokkarnir,
sem glutrað hafa niður landsstjórn-
inni, bjóðast til að taka að sér að
stjórna hofuðborg okkar.
Við Reykvíkingar munum af-
þakka það boð með eftirminnilegum
hætti á laugardaginn.
Höfundur cr sagnfræðingvr.
Borgarstjórnarkosningar standa
fyrir dyrum. Á laugardaginn kemur
ráða kjósendur úrslitum kosning-
anna. Lita í sína lífsins bók — hvort
hér verði lífvænleg, blómleg borg —
áfram. Borg, þar sem menn hafa
gengið djarflega að verki, þar sem
mikil uppbygging hefur átt sér stað,
mikil vinnugleði hefur ríkt og stór-
hugur hefur verið sýndur í verki
undir glæsilegri forystu Sjálfstæð-
isflokksins.
Eining eða sundurleit öfl
Fram á vettvang hafa að þessu
sinni stigið sundurleit öfl Sjálfstæð-
isflokknum til höfuðs, í hvorki fleiri
né færri en sex hlutum! Það eitt
segir sína sögu um hversu ólíkar
leiðir menn hyggjast fara í stjórnun
borgarinnar.
Oeining hefur sjaldnast leitt til
góðs. Við þannig kringumstæður
fer allt of mikil orka í innbyrðis
deilur og karp. Skýrasta dæmið um
það er núverandi ríkisstjórn, að ég
tali nú ekki um framboðsmál Al-
þýðubandalagsins þar sem sjá má
brotabrot... og brambolt.
Hópur frambjóðenda Sjálfstæðis-
flokksins er samhentur undir
styrkri stjórn okkar glæsilega borg-
arstjóra, Davíðs Oddssonar. Það er
hópur sem hefur bæði á að skipa
fólki með dýrmæta reynslu i mál-
efnum borgarinnar, og nýju fólki
sem hlakkar til að taka þátt í áfram-
haldandi uppbyggingu og fegrun
mannlífsins í borginni.
Sjálfstæðismenn efha sín loforð
Fyrir kosningar skoða kjósendur
gjaman hvað gert hefur verið á
liðnu kjörtímabili og ekki síður hvað
stendur fyrir dyrum. Þeir skoða
hvort kosningaloforð hafí verið efnd
og hvort metnaður til góðra verka
ráði ferðinni. Sjálfstæðismenn hafa
lofað og efnt. Vinstri menn hafa
lofað en efndir hafa orðið með ó-i
fyrir framan.
Verkin tala í borginni; um 350
Margrét Theódórsdóttir
„Hópur firambjóðenda
Sjálfstæðisflokksins er
samhentur undir
styrkri stjórn okkar
glæsilega borgarsljóra,
Davíðs Oddssonar.“
þúsund trjáplöntur hafa verið gróð
ursettar árlega, en borgin er stærst
skógræktandi landsins. Metnaðu
hefur verið lagður í að bæta dag
vistarmál og málefni aldraðra
Kraftur hefur verið settur í lóðaút
hlutanir og uppbyggingu nýrr;
hverfa, s.s. Grafarvogsins. Hreins
un strandlengjunnar er eitt af óska
verkefnum nútíðar og framtíðai
Ákvarðanir þar að lútandi von
teknar löngu áður en umræðan un
umhverfismál komst á það stig ser
hún er nú og er til marks um fram
sýni þeirra sem hafa haft forystun
sl. átta ár. Þannig mætti lengi telja.
Ég nefndi áðan að ó-eining leic
ekki til góðs. Ég minni á að ó- e
neikvætt forskeyti í ástkæra ylhýr
málinu okkar og er tákn fyrir þa
sem miður fer. Sá á kvölina sem
vinstri völina...
Má ég þá heldur bjóða blát
áfram D — og lífið í lit!
Höfundur er skólastjóri
Tjarnarskóla í Reykjavík og
skipar 15. sætiá
borgarstjórnarlista
Sjálfstæðisfíokksins við
kosningarnar 26. maí nk.