Morgunblaðið - 24.05.1990, Síða 80

80_______________MORGUNBLAPIP .FIM^XUPAQU^ 24., MAÍ 1,990,_
Ný álbræðsla hérlendis
eftirBerg
Sigurbjörnsson
Um langt skeið hafa staðið yfir
umræður og umleitanir við erlenda
aðila um byggingu nýrrar álbræðslu
hér á landi. A þetta verður að líta
sem eðlilega sjálfsþjargarhvöt þjóð-
ar, sem frá fyrstu tíð hefur gengið
svo hart fram í ofnotkun tveggja
aðal auðlinda sinna, gróðurs lands
og fengs sjávar, að til ördeyðu horf-
ir, ef ekki kemur til kollsteypa í
ífamferði og umgengnisháttum
landsmanna.
Áhrif á landsbyggðina
Nú hefur sjávarútvegur og land-
búnaður haldið uppi atvinnulífi og
lífsviðurværi fólks á landsbyggðinni
svo að ekkert annað nær þar sam-
anburði. Liggur þá í augum uppi,
að þegar þessi lífsbjörg í þjóðarbúið
dregst saman ár frá ári, horfir fljót-
lega til vandræða um land allt, að
fráteknu höfuðborgarsvæði, komi
ekki umtalsverð atvinnufyrirtæki á
nýjum sviðum í staðinn.
Afleiðingarnar hafa svo þegar
sagt til sín með nýjum fólksflótta
inn á suðvesturhomið, sem að sjálf-
sögðu brauðfæðir ekki þjóðina til
langframa þegar landsbyggin sér
ekki þjónustugreinum höfuðborgar-
svæðisins lengur fyrir útflutnings-
afurðum og gjaldeyristekjum.
Þriðja auðiindin
Gagnvart þessum viðhorfum er
það auðskilið, að stjómvöld reyni
til hins ýtrasta að afla fjármagns
og þekkingar sem við ekki eigum,
til að nýta þriðju aðalauðlind lands-
ins, orkuna, og fylla þannig í það
skarð, sem hlotist hefur af minnk-
andi framlagi hinna tveggja. Að
þessum punkti ættu allir sæmilega
þenkjandi menn að geta orðið sam-
ferða og sammála.
En þá skiljast líka leiðir vegna
mismunandi hagsmuna og viðhorfa.
Viðhorf landsbyggðar
íbúar á landsbyggðinni telja það
rökrétt samhengi, að reynt sé af
fremsta megni að renna nýjum
stoðum undir atvinnulíf þar. Þróun-
in er sú, að báðar burðargreinar
atvinnuvega landsbyggðarinnar
horfa fram á viðvarandi samdrátt,
eins og að framan er lýst.
Þeir telja með réttu, að verði
"ekki sköpuð varanleg, traustvekj-
andi kjölfesta í atvinnulífi á lands-
byggðinni t.d. með því að setja hina
nýju álbræðslu niður á Austurlandi
við bæjardyr orkulindarinnar, eða á
eftir Pétur Einarsson
Drottinn vitnar, að engir skuli
leita frétta af framliðnum, eða
leita til spásaguar- eða særingar-
anda. Sagt er að þeir sem slíkt
geri saurgi sig af öndunum. Einn-
ig er varað við eldgöngu, göldrum
og Qölkynngi, því að þeir sem slíkt
iðka eru Drottni andstyggilegir.
Saga ísraelsmanna segir, að
þegar tímar liðu yfirgáfu þeir Guð
og hófu þjónustu við aðra guði.
Þannig saurguðu þeir sig og vegna
þess lagði Guð ýmsar plágur og
þrengingar á þá. Þjóðin var blind
og fór að þjóna Bal og færa honum
fórnir.
Margir konunganna saurguðust
og leiddu þjóðina afvega, einn
þeirra var Salómon, en hann fór
að dýrka aðra guði og komst und-
ir reiði Guðs fyrir vikið. Drottinn
er harður húsbóndi, hann hefur
menn til valda og lægir þá einnig
eftir sínum vilja.
Löngu síðar kom annar konung-
ur til valda er hét Jósía, konungur
sem þjónaði Guði af öllu hjarta.
Norðurlandi, mundi enginn mann-
legur máttur koma í veg fyrir það,
að fólksflóttinn inn á suðvestur-
hornið frá öllum öðrum landshlut-
um, yrði í neinu eðlilegu hlutfalli
við vinnuaflsþörf þessa fyrirtækis,
heldur stjórnlaus með ófyrirsjáan-
legum erfiðleikum fyrir þjóðarheild-
ina á öllum sviðum mannlífs í
landinu.
Hér verður það að segjast, svo
að öllu réttlæti sé fullnægt, að sam-
kvæmt eðli máls, skiptir það engu
fyrir landsbyggðina í heild sinni,
hvort framangreind álbræðsla rís á
Norðurlandi eða Austurlandi.
Aðeins það, að álbræðslunni verði
ekki klesst ofan í núverandi ál-
bræðslu, járnblendi eða Aðalverk-
taka og herstöð, mundi skapa nauð-
synlegt traust til stjórnvalda. Einn-
ig yrði séð fyrir þörfum hinna lands-
hlutanna innan tíðar, þar sem
stjórnvöld mundu þá skilja, að þau
gætu ekki „veitt öðrum bróðurnum
en drepið hinn“.
Trúnaðarbrestur
Hvort sem mönnum líkar það
betur eða verr, hvort sem menn
vilja skilja það eða ekki, þá er þjóð-
in nú stödd á mjög alvarlegum tíma-
mótum þegar undirstöður atvinnu-
lífs á landsbyggðinni er háttað svo
sem að framan er greint. Fyrirtæki
verða gjaldþrota m.a. vegna minnk-
andi hráefna, eða er bjargað fyrir
horn með skammtímalausnum
stjómvalda, atvinnuleysi og tekju-
rýmun almennings er hið daglega
brauð, skal enginn láta sér til hug-
ar koma, að menn sætti sig lengur
við orðinn hlut.
Nógu lengi hafa menn mátt horfa
upp á yfirburði menningarlífs þjón-
ustugreiria og ódýrari lífsþæginda
á höfuðborgarsvæðinu m.a. fyrir
margvíslega tilstuðlan stjórnvalda
til þess að þetta sé „dropinn, sem
fyllir mælinn“.
Ef núverandi ríkisstjórn, sem
öðrum ríkisstjómum fremur hefur
talið sig vilja betjast fyrir jöfnum
búsetuskilyrðum, hvar sem er á
landinu, ætlar sér að „planta“ 200
þúsund tonna þorskgildum, eins og
viðskiptaráðherra hefur orðað það,
á suðvesturhorni landsins. Við þær
aðstæður sem nú blasa við í búsetu-
skilyrðum þjóðarinnar, verður
slíkur trúnaðarbrestur milii ríkis-
stjórnar og landsbyggðarmanna, að
ekki mun um heilt gróa. Þeir sem
enn hanga í þeirri von, að núver-
andi ríkisstjóm hafi skilið þarfir og
réttmætar kröfur landsbyggðar-
fólks til nokkurs jafnréttis í skipt-
ingu þeirra lífsgæða, sem landið
Það varð hugarfarsbreyting hjá
honum eftir að hann fann lögmáls-
bókina og las hana. Jósía lét menn
sína fjarlægja öll áhöld er vom i
musterinu og voru ætluð til Bals-
og Aséradýrkunar, síðan rak hann
í burtu skurðgoðaprestana, þá sem
færðu fómir himinsins her. Einnig
lét hann bijóta niður hús þeirra
er saurgað höfðu musteri Drott-
ins. Jósía lét og afmá brennslu-
gróf, svo að menn færa ekki í eld-
göngu, auk þess lét hann eyða
mönnum er höfðu þjónustu- og
spásagnaranda og þá er fóru með
fjölkynngi.
Mennirnir hafa stundað ýmiss
konar kukl og gjörninga í gegnum
árþúsundin, þannig að það hefur
vakið viðurstyggð í augum Guðs.
Hann lét eyða Sódómu og Gó-
morra á sinni tíð og eins og
ástandið var í þeim borgum, þann-
ig verður ástandið í þessum heimi
við lok tímans. Ef þessi heimur
verður án dóms, verður Guð að
reisa Sódómu og Gómorra og biðj-
ast afsökunar.
Þegar Jesú vann sigur á Gol-
býður upp á á hveijum tíma, munu
þá glata þeirri trú og afþakka leið-
sögn þeirra manna, sem virðast
helst hafa til brunns að bera óvenju-
lega lítilþægni og manndómsleysi
þegar um er að ræða iífsspursmál
landsbyggðarinnar.
Sjónarmið Austfirðinga
Að sjálfsögðu telja Austfirðingar
ýmis meginrök hníga að því, að ný
álbræðsla eigi að rísa á Reyðarfirði
og er skylt að tíunda þau:
1. Atvinnumarkaður á Austur-
landi er mjög rólegur, upphlaup eða
pólitísk ókyrrð óþekkt fyrirbæri.
2. Almennur skilningur er á
Austurlandi fyrir mikilvægi kjöl-
festu stórrar álbræðslu í atvinnu-
Og mannlífi fjórðungsins í bráð og
lengd.
3. Enginn ágreiningur er um
staðsetningu álbræðslu í fjórðungn-
um.
4. Nægileg orka fæst í næsta
(40-55 km) nágrenni fyrir ál-
bræðslu á Reyðarfirði. Ekki þarf
því að glíma við orkutap vegna
óhófiega langra flutningsleiða ork-
unnar í orkuveðrinu. Og það væri
nú að bera í bakkafullan lækinn
miðað við framangreindar aðstæður
að virkja orkuauðlind Austurlands
til að flytja orkuna suður á Reykja-
nes og fólkið á eftir. „Það væri
verra en glæpur, það væri glópsku-
verk.“
5. Hafnargerð í Reyðarfirði er
sennilega sú ódýrasta á landinu,
þar sem enga hafnargarða þarf að
byggja og litla dýpkun (sanddæl-
ingu) utan við viðlegukant.
6. Hverfandi líkur eru á því að
Reyðarfjörður lokist vegna hafíss.
7. Ekki er um að ræða hugsanleg
spjöll á mikilvægu landbúnaðarhér-
aði.
8. Engin hætta er á tjóni á mann-
virkjum verksmiðju eða orkumann-
virkjum vegna jarðskjálfta eða gos-
virkni, né töfum á framleiðslustarfi.
9. Verulegu munar (20-25%) á
flutningsleiðum milli Evrópu og
Reyðarfjarðar og annarra staða,
sem til greina koma, og þá um leið
flutningskostnaði.
10. Þotuflugvöllur verður í 30
•km fjarlægð frá verksmiðju þegar
hún tekur til starfa.
11. Það er alrangt, sem ýmsir
sjálfskipaðir spekingar á suðvestur-
horninu hafa haldið fram að vinnu-
markaður á Reyðarljarðarsvæðinu
væri of lítill fyrir 200 þús. tonna
álbræðslu. I fyrsta lagi má benda
á, að sé það einfalt mál að gera
um 30 km jarðgöng vegna Fljóts-
gata, vannst sigur yfir öllu óvinar-
ins veldi, þar varð sigurinn að
vinnast, því að baráttan er ekki
við menn af holdi og blóði, heldur
við andaverar vonskunnar í himin-
geimnum.
Mér virðist, að allir menn geti
játað, að það er til kraftur og vald,
sem menn sjá ekki, en sökum
þekkingarleysis eru menn tilbúnir
að trúa hveiju sem er og þannig
eru menn afvegaleiddir. Sá sann-
leikur sem gerir menn fijálsa vant-
ar.
Postulamir ráku ýmsa illa anda
út af fólki í Jesú nafni og þeir
fóru út með miklum orgum og
látum, þannig að það fór um fólk
sem varð vitni að atburðunum.
Ein slík saga er í sextánda kaflan-
um í Postulasögunni. Þar er sagt
frá því, er Páll rekur spásagnar-
anda út af konu einni, sem angrað
hafði hann dögum saman. Þessir
andar geta barist eins og ljón, ef
ekki er staðið rétt að því að reka
þá út og geta þeir hlaupið í annað
fólk og keyrt það niður miskunnar-
laust. Ein slík saga er í nítjánda
dalsvirkjunar eins og verkfræðingar
telja, vex engum í augum að gera
2-3 km göng til að tengja Fáskrúðs-
fjjörð og Norðfjörð við Reyðarfjarð-
arsvæðið. En þá yrði líka vinnu-
markaður þar 4.000-6.000 manns
innan 30 og 50 km fjarlægðar.
í annan stað mætti reikna með
400-600 manna fjölgun og inn-
streymi á svæðið á byggingartíma
verksmiðjunnar, ef þróuninni yrði
snúið við með slíkri ákvörðun. I
þriðja lagi má benda á reynslu
Norðmanna, sem byggt hafa stór-
iðjufyrirtæki á fámennari svæðum
en Reyðarfjarðarsvæðinu.
„Öll eggin ..
Einhvern tíma verður að mega
treysta því, að menn sem hafa af
fijálsum og fúsum vilja tekið að sér
ábyrgðarstörf fyrir þjóðina, öðlist
þá hógværð og svo fallegt lítillæti,
að þeir hætti að líta á sig sem al-
vitra og óskeikula.
Eigum við ekki að viðurkenna
þá einföldu staðreynd, að við búum
í landi með jarðskjálfta- og gosbelti
yfír landið þvert frá suðvestri til
norðausturs. Er ekki einnig sæmst
að viðurkenna að frammámenn
okkar ráða engu um hvenær „stóri
skjáiftinn“ á Suðurlandi eða stórgos
á Reykjanesskaganum verður, né
heldur ráða þeir við náttúrahamfar-
ir. En jarðfræðingar vita að þetta
gerist hér eins og nú er að gerast
annars staðar í veröldinni.
En þegar það gerist, gæti jörð
rifnað undir uppistöðulónum virkj-
ana, sem eru í nágrenninu, ár breytt
um farveg, undirstöður mannvirkja
skekkst svo að þau yrðu óvirk um
lengri tíma o.s.frv.
Er það þá ekkióforsvaranlegur
ábyrgðarhluti fyrir tilvist þjóðarinn-
ar allrar, að hafa allar stærstu virkj-
anirnar í hvirfíngu á sprungubeltinu
í næsta nágrenni við mestu og virk-
ustu eldstöð landsins?
Eða að raða stærstu atvinnufyr-
irtækjunum á svæði, sem hvenær
sem er getur orðið eldvirkt?
Er nokkurt vit í því, með tilliti
til möguleika þjóðarinnar til að
bjarga sér, að hafa „öll eggin í sömu
körfunni", sama hvernig á málið
er litið, og treysta sífellt á glópalán-
ið?
Með hag allra í huga
Með framanrituðu er reynt að
gera grein fyrir því, að óvenjulega
mikið er í húfi fyrir íslenska þjóð í
bráð og lengd, að rökrétt og skyn-
samleg ákvörðun sé tekin um næsta
skref í stjóriðjumálum og nýtingu
Pétur Einarsson
„Synd þessa heims er
svo mikil, að það er mér
fiirða að heimurinn
skuli enn ganga I þeirri
mynd, sem hann er í
dag.“
Bergur Sigurbjörnsson
„Er nokkurt vit í því,
með tilliti til möguleika
þjóðarinnar til að
bjarga sér, að hafa „öll
eggin í sömu körfimni“,
sama hvernig á málið
er litið, og treysta sífellt
á glópalánið?“
orkulinda, þó að það sé að sjálf-
sögðu alltaf mikilvægt.
Við höfum síðustu árin horft upp
á allt of mörg heimskupör samfara
offjárfestingu, nýjum búgreinum
eins og fískirækt og loðdýrarækt
til að láta eins og við þurfum ekki
að óttast ný mistök ráðamanna,
hvort sem-um er að ræða embættis-
menn, stjórnmálamenn eða forsjár-
menn fyrirtækja. Það tjóar ekki
fyrir stjórnvöld að halda því fram,
að þau séu nú þegar svo mikil hand-
bendi erlendra íjármagnseigenda,
að þau fái engu um það ráðið, hvar
nýtt álver rís.
Það ætti því ekki að vera óraun-
hæft að fara þess á leit við alla þá
aðila, sem áhrif hafa á það, hvar
álbræðslan rís, að þeir þaulhugsi
ráð sitt og taki síðan ákvörðun út
frá þeim sjónarmiðum, rækilega
rökstuddum, hvað þjóðinni allri og
fyrirtækinu, sem um er að ræða,
er fyrir bestu og tryggir best hag
beggja.
Höfundur er fyrrvcrnmli
alþingismaður og fyrrverandi
framkvæmdastjóri Sambands
austfírskra sveitarfélaga.
kaflanum í postulasögunni, en þar
flúði fólkið nakið burt undan áþján
hinna illu anda.
Það er sama hvað menn reyna,
hvort menn leita frétta við dulin
öfl, lesa sér til um framtíðina í
stjömunum, fara með galdra og
gjörninga eða labba yfír glóðir,
þetta era allt gildrur djöfulsins,
en hann cr að reyna að afvega-
leiða þennan heim með táknum
sínum og undrum.
Synd þessa heims er svo mikil,
að það er mér furða að heimurinn
skuli enn ganga í þeirri mynd, sem
hann er í dag. Borgirnar Sódóma
og Gómorra voru eyddar með eldi,
svo ekkert varð eftir. Ég sé í spá-
dómum Biblíunnar að þessi heimur
muni verða brenndur og frumefnin
sundurleysast í brennandi hita. 2.
Pétursbréf 3:10.
Vinur, það er til lausn fyrir þitt
líf. Taktu á móti frelsisverki Drott-
ins Jesú og syndafórnarblóði hans
inn í líf þitt og þá munu þín and-
legu augu opnast og sannleikurinn
mun blasa við þér í réttu ljósi.
Sannleikurinn gerir þig fijálsan.
Jóh. 8:31-32.
Höfundur er verkamaður í
Rcykjavík.
Fréttir af framliðnum