Morgunblaðið - 05.07.1990, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 5. JULI 1990
Helgi Hálfdanarson:
Tvær þrjár línur til
Þorsteins Gylfasonar
Kæri vinur, Þorsteinn.
Er þig nú rétt einu sinni farið
að langa í eitthvert árans pex?
Og ætlastu til að ég sé svo ólat-
ur, að ég fari að sinna því? Eitt
skal ég segja þér undir eins: Þó
að ég láti það eftir þér í þetta
sinn að pára til þín fáeinar línur
vegna sendingar þinnar í Morgun-
blaðinu 28. f.m. er af og frá að
ég geri það aftur.
Þú lætur sem það sé skoðun
mín, að bezta leiðin til að upp-
ræta fátæktina sé að myrða hina
fátæku. Og svo mjög er þér í mun
að lúskra mér fyrir illt innræti,
að þú hótar að fylkja gegn mér
gjörvöllu hagfræðingaliði fjöl-
skyldu þinnar.
Heyrðu mig nú, Þorsteinn
minn; ef við færum að jagast um
þau áhrif sem rússneska byltingin
1917 hafði á stéttastríð hinna
snauðu út um víða veröld, eða
hvernig hún kunni að verða túlkuð
eftir tvö hundruð ár, ellegar
hveiju íslenzkir kreppu-kommar
fengu á sínum tíma áorkað til
hagsbóta allslausri alþýðu, þegar
oft var ekki annarra kosta völ en
að mæta miskunnarleysi hinna
fijálsu þjóðfélagsafla með þeirri
hörku, sem neyðin ein gat rétt-
lætt, svo ekki sé minnzt á að
meta það sérkennilega „jafnrétti",
sem frelsi Bandaríkjamanna hefur
leitt yfir þá þjóð, - hvenær held-
urðu að það karp tæki enda?
Skyldi ég gera mér vonir um að
mér endist ellin til að sannfæra
þig um hugsanlegt fánýti þess,
sem þú sjálfur kallar trúaratriði
jafn-heilög þér og fæðing Krists
er kristnum mönnum? Ég þekki
þig illa ef ég kæmist af með minna
en dijúgan spöl af eilífðinni í við-
bót. En ég hef hugsað mér að
sólunda afganginum af ellinni á
einhvern viðkunnanlegri hátt, ef
verða mætti.
Það fór betur, að þú varst ekki
ungur eldfugl á kreppuárunum
með samúðina á réttum stað í
stéttabaráttu þeirra döpru daga.
Ég er hræddur um að þú tækir
lítið mark á orðum prédikarans,
að allt hafi sinn tíma. Ætli þú
gerðir ekki slagorð kreppu-
komma að trúaratriðum og kall-
aðir aðferðir þeirra eiga bezt við
enn á vorum dögum.
Svo sprækur er vígamóður
þinn, að þú afneitar bæði fijáls-
hyggju og félagshyggju til þess
að geta höggvið á báðar hendur.
Og þú klykkir út með því að skora
á H.H. að leggja stjórnmálaflokk-
ana niður, það muni taka hann
rétta viku. Hvernig í dauðanum á
að bregðast við svona löguðu
gambri? Ég skal segja. þér, að
greinin, sem þú vitnar til sí og
æ, er býsna góð, og þú hefðir
gjarnan mátt lesa hana með
nokkru meiri gát en þú virðist
hafa gert.
Þú veist að ég ber virðingu
fyrir skoðunum föður þíns og
bróður. En við vitum líka, að á
sviði hagfræðinnar ganga kenn-
ingar út og suður, eða „þversum
og krussum", eins og þú kemst
að orði. Enda hygg ég að stjórn-
málaafstaða flestra manna ráðist
umfram allt af samúð með til-
teknum stéttarhagsmunum, til
hægri eða vinstri, hvað svo sem
hagfræðingar reka hver ofan í
annan. Og skyldi slík samúð ekki
eiga að eðlilegum hætti einhvern
þátt í sundurleitum kenningum
hagfræðinga?
Við vitum báðir, að rússneska
byltingin var ekki gerð í þeim til-
gangi að myrða fátæklinga. Við
vitum fullvel að þar lágu að baki
hugsjónir sem allt gott fólk ber
fyrir bijósti. Við vitum líka, að
til voru þeir, sem frá upphafi for-
mæltu byltingunni vegna þess að
þeir óttuðust, að- hugsjónir
frönsku byltingarinnar um jafn-
rétti og bræðralag kynnu loksins
að verða framkvæmdar, og þar
með yrði eigin hagsmunum þeirra
stefnt í voða. Þess vegna urðu
hrakleg örlög byltingarinnar ýms-
um ærið harmsefni, en dýrleg
himnasending öðrum, sem ofbauð
sú tilhugsun, að byltingin hefði
fengið að þróast í friði fyrir árás-
um utan frá og svikum innan frá.
Hveijum dettur í hug, að
harðvítug hernaðaráhlaup er-
lendra ríkja þegar í upphafi bylt-
ingarinnar hafi verið gerð í því
skyni að koma á jafnrétti í Sov-
étríkjunum? Það skyldi þá vera
það ,jafnrétti“ þegnanna sem
keisarastjórnin ræktaði af hvað
mestri umhyggju, og byltingin
virtist um skeið ætla að afnema.
Rússneska byltingin lenti, eins
og sú franska áður, í höndum
misindismanna sem sneru hug-
sjónabaráttu í ægiiegan harmleik.
Én frelsishugsjónin að baki
frönsku byltingunni lifði af ham-
farir fallöxarinnar, og sú jafnrétt-
ishugsjón, sem hratt af stað bylt-
ingunni í Rússlandi, lifði af þau
svik sem urðu skelfilegt upphaf
ógnarstjórnar þar í landi. Og hug-
sjónir þessara byltinga beggja
urðu undirokuðum þjóðum og
stéttum út um heim aflvaki og
baráttuhvöt, sem ruddi brautina
stórbættum lífskjörum þeirra víða
um lönd. Hvaða vit væri að neita
svo augljósri staðreynd?
Það veiztu, Þorsteinn, að ég
mundi síðast alls skipa þér á bekk
með þeim, sem dýrka frelsi vegna
þess að þeir hata jafnrétti. Til-
burðir þínir til að koma þessu
tvennu heim og saman eru hins
vegar ögn kyndugir (sbr. líking-
una af jafnrétti karla og kvenna
eða reiðhjólinu við Grettisgötu
42.) Jafn réttur allra til þeirra
gæða, sem þjóðfélag getur veitt
þegnum sínum strandar á at-
hafnasemi þeirra sem heimta
frelsi til að skara sérstaklega eld
að sinni köku. Ef algert jafnrétti
væri á annað borð hugsanlegt,
hlyti það að vera á kostnað frelsis-
ins, rétt eins og algert frelsi hlyti
að bijóta niður jafnréttið. Af dul-
arfullum ástæðum hallmælir þú
þeirri von minni, að þrátt fyrir
allt verði unnt að búa þessum
tveimur andstæðum, frelsinu og
jafnréttinu, þá sambúð, að þær
veiti hvor annarri hóflegt aðhald
og æskilegt svigrúm í senn og fái
báðar notið sín í öruggu jafn-
vægi. Þá skipan mála hélt ég að
við vildum báðir kalla velferðar-
þjóðfélag.
En svei mér ef þú virðist ekki
leggja að jöfnu jafnrétti og al-
mennan kosningarétt. Þú ættir
nú að vita hvað reynslan leggur
þar til málanna. Er ekki almennur
kosningaréttur í Bandaríkjunum?
Skyldi hann eiga að tákna hið
fagra og fullkomna ,jafnrétti“
þegnanna þar í landi?
Ég veit að það sem þér gengur
til með þessum fyrirgangi öllum
er það eitt, að þig langar til að
þrasa um einhvern árann. Því
segi ég eins og stundum fyrr:
Vendu þig af þessu uppgerðai'-
ofstæki, Þorsteinn minn, og segðu
heldur eitthvað skemmtilegt; það
fer þér miklu betur. Svo þakka
ég þér fyrir að senda mér afrit
af greininni; það var höfðinglegt
og þér líkt. Aldrei hefði ég haft
fyrir því. Ég sendi þér kæra vin-
áttukveðju.
„Komum heil heim“
Átak SVFI, sem alla varðar!
eftir Hannes Þ.
Hafstein
Það er of seint að heijast handa,
þegar slys er orðið, er heilræði,
sem felst í gömlum og góðum
málshætti sem allir þekkja og
kunna. Það er einmitt þessi sann-
leikur, sem er grundvöllur fyrir
öllum slysavörnum. Og þess vegna
er krafan um aukið eftirlit og for-
varnarstarf til að fyrirbyggja
alvarlega atburði og sorgleg slys
æ háværari meðal menntaðra og
siðaðra þjóða.
Nú í lok júnímánaðar hafa 25
einstaklingar látið lífið af slysför-
um hér á landi, það sem af er
þessu ári. Eru það fleiri banaslys
en á sama tíma í fyrra. Eins og
jafnan áður hefur umferðin krafist
stærstu fórna, og í morgunsárið
hinn síðasta dag júnímánaðar
flytja íjölmiðlar okkur hinar
óhugnanlegustu fréttir um algjöra
skálmöld í umferðinni, er tengist
óforsvaranlegum ölvunar- og
hraðaakstri.
Sérhver vegfarandi ætti að hug-
leiða þessar fréttir og íhuga hvers
beri að krefjast af hveijum og ein-
um til þess að snúa þessari ógn-
vekjandi þróun til betri vegar. Á
það sérstaklega við nú, þegar í
hönd fara mestu útivistar- og
umferðarmánuðir ársins. Júlí og
ágústmánuðir eru skv. skýrslum
mestu slysamánuðir hin síðustu ár.
Á árum áður var okkur að jafn-
aði tamt að tengja slysin og óhöpp-
in við umhleypinga útmánuða,
dimmuna og drungann. En ef
gjörla er að gáð þá blasa þær stað-
reyndir við hin síðari ár, að ein-
mitt í þeirri árstíð er við köllum
sólmánuði og kennum við gróand-
ann og birtuna, hafa flest slys
orðið.
„Auðvitað viljum við öll
koma heil heim, en
staðreyndirnar segja
okkur annað. Sumir
koma aldrei heilir heim
og miklu fleiri sárir og
særðir svo aldrei verð-
ur um bætt.“
Akstur er dauðans alvara
Þannig hljóðaði yfirskrift leið-
ara eins dagblaðs á Norðurlandi á
dögunum. Þar sem fjallað var af
einurð og ákveðni um stöðuga
aukningu umferðarslysa hér á
landi og DV-leiðari flutti einnig
gagnorða hugleiðingu um þann
mikla vágest sem umferðin er orð-
in, bæði í byggð og á vegum úti.
Er nokkuð að undra þótt kvíði og
áhyggjur sæki að mönnum og
gæti í orðum þeirra sem af ábyrgð
láta sig þessi mál varða og vilja
heill og hamingju samborgaranna
ávallt sem mesta.
Þúsundir ferðamanna leggja
leið sína út á þjóðvegina til hinna
fjölmörgu staða sem íslensk nátt-
úra geymir. Og því er fyllsta
ástæða til að hvetja ökumenn að
virða hámarkshraðann og sannar-
lega ber að fagna auknu eftirliti
á vegum úti í sumar, eins og boð-
að hefur verið. • Það verður að
leggja áherslu á að ökumenn virði
settar reglur um hámarkshraða
og tekið verði hart á þeim, sem
þær reglur bijóta. Framúrakstur,
blindhæðir, slæm aksturskilyrði
að viðbættum hraðanum eru al-
gengustu orsakir umferðar-
slysanna. Það gagnar lítið að bæta
þjóðvegina ef það verðUr til þess
eins að fjölga slysum með auknum
umferðarhraða, alla daga, allan
ársins hring.
Akstur um öræfaslóðir
krefst aðgæslu
Innan tíðar munu íjallvegir
landsins verða opnaðir allri umferð
og því munu margir leggja leið
sína um öræfaslóðir. Slíkar ferðir
verða æ algengari á einkabílum.
Fleiri og fleiri fjallaleiðir eru færar
fólksbílum i góði'i tið og fjórhjóla-
drifsbílar algengari en áður var.
En hætturnar eru þær sömu og
áður og akstur um öræfslóðir
krefst ávallt aðgæslu. Ferðamenn
verða því að temja sér ákveðnar
varúðarreglur og skyldur. Treystið
aldrei að óreyndu að hjólför sem
liggja út í straumvötn séu sönnun
þess að þar sé greiðfært. Kannið
vöðin og kynnið ykkur botn þeirra
og straumlag. Sé straumvatn ekki
vætt er það heldur ekki akfært
og belgmiklir hjólbarðar undir létt-
um bílum eru stórhættulegir í
straumvötnum.
Varúð við ár og vötn
Það hefur löngum þótt íþrótt
góð að renna fyrir sprettharðan
fisk og fara í bátsferðir um falleg
fjallavötn. En oft er það pvo að
sjálfsögð aðgæsla og varúð gleym-
ast í ákafa veiðimennskunnar og
stundargamans. Staðhættir og
aðrar aðstæður eru ekki metnar
sem skyldi og því hafa alltof oft
hin alvarlegustu slys af hlotist við
ár og vötn. Veðráttan íslenska er
umhleypingasöm og misvinda er
jafnan að vænta við fjallavötnin
með krappri vindbáru sem litlum
og léttbyggðum bátum stafar
hætta af. Það er því að mörgu að
hyggja áður en ýtt er frá landi.
Mér er ávallt ofarlega í sinni, þeg-
ar ég hugsa til bátsferða og þess
búnaðar er þeim tilheyrir hvað
þessi holla íþrótt og góða skemmt-
un hefur krafist stórra fórna á
liðnum árum. Ymis hollráð mætti
tíunda, sem þó verður ekki gert
að sinni. Eitt er þó öðrum meira,
látið Bakkus aldrei sitja við
stjórnvöl á ykkar leiðum.
Göngum vel um landið
- komum heil heim
í ár fögnum við norrænu um-
hverfisári og á þeim vettvangi ber
okkur skylda til að taka höndum
saman og íhuga þá ábyrgð sem
þar fellst. Frá mörgum hinna feg-
urstu staða eru sagðar miður
fagrar sögur um sóðaskap, spjöll
á gróðri jarðar og skemmdai'verk
á ýmsum hlutum. Umhverfísvernd
er hugtak sem alla varðar og ver-
um minnug þess að ill umgengni,
trassaskapur og hirðuleysi eru
augljósir slysavaldar. Göngum
því vel um Iandið.
Þessa dagana er að hefjast
landsátak Slysavarnafélags ís-
lands undir kjörorðunum „Kom-
um heil heim.“
SVFÍ hvetur ykkur til átaks. Á
þessum fjölþætta vettvangi þarf
samstöðu og samhug fjöldans,
hvers og eins einasta ferðamanns
og vegfarenda.
Slysavarnafélag íslands árnar
ykkur góðrar ferðar, ánægjulegrar
útivistar og gleðilegs sumarleyfis.
Festum okkur í minni, „að vegur-
inn heiman er vegurinn heim“, ef
við sýnum aðgát og tillitssemi á
öllum leiðum. „Komuin heil
heim.“
Höfumlur er forstjóri SVFÍ.