Morgunblaðið - 05.07.1990, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 5. JULI 1990
AF INNLENDUM
VETTVANGI
AGNES BRAGADÓTTIR
Fyrir vestan er lífið
fiskur og aftur fiskur
festing í íbúðarhúsnæði í Reykjavík
verið nánast'^ina sparnaðarformið
sem tíðkaðist.
„Það er því tóm lygi og kjaft-
æði, sem svo oft hefur verið haldið
fram, að þéttbýlið fyrir sunnan hafi
- SIÐARIGREIN -
SÖGULEG hefð býr að baki búsetu við Dýrafjörð og ÖnundarQörð
og útgerð þaðan. Flateyri og Þingeyri byggðust upp á 19. öldinni,
við tilkomu þilskipanna, vegna hagkvæmrar staðsetningar sinnar
gagnvart fiskimiðunum. Á Suðureyri voru ekki gerð út þilskip og
uppbygging þar varð ekki fyrr en í byrjun 20. aldarinnar, við til-
komu bátavélanna í smábátana. Að sönnu hefur stórkostleg breyting
átt sér stað í öllu þjóðfélaginu, írá því að byggðakjarnar urðu til
við Súgandafjörð, Önundarfjörð og Dýrafjörð, en eitt hefur þó ekki
breyst — þorri þess fólks sem þarna býr vill hvergi annars staðar
búa. Þeir sem á hinn bóginn vildu gjarnan flytjast á brott, eru bundn-
ir átthagafjötrum í húseignum sínum, sem þeir geta engum selt, að
minnsta kosti ekki á viðunandi verði. Atvinnurekstur hefur að undanf-
örnu gengið illa og sums staðar hörmulega á þessum stöðum, og
þó sýnu verst á Suðureyri. Þjónusta er af skornum skammti, heil-
brigðisþjónusta í lágmarki, enginn læknir situr í neinu þorpanna,
verslun með takmarkaðra móti, en einangrun og ófærð nánast ótak-
mörkuð yfir vetrarmánuðina. Það er því kannski ekki að undra
þótt spurt sé, hvers vegna í ósköpunum fólk kjósi að búa á þessum
stöðum, en ekki annars staðar. Það er auðvitað engin einhlít skýring
á því, en hér á eftir verður leitað svara við þeirri spurningu og
öðrum sem snúa að íbúum þessara litlu sjávarþorpa við firðina þijá.
Einar Oddur Kristjánsson, for-
maður Vinnuveitendasambands ís-
lands, býr á Flateyri eins og alþjóð
er kunnugt og rekur þar útgerð og
fiskvinnslu — Hjálm hf. Hann segir:
„Það stendur óhaggað enn þann dag
í dag að forsendan fyrir því að hér
gat risið byggð var sjávarútvegur-
inn. Á Vestfjörðum byggist allt á
sjávarútveginum og það þarf nú
ekki mikla spekinga til þess að koma
auga á það.“
Flateyringar, Súgfirðingar og
Dýrfirðingar sem ég ræddi við sögðu
að sjávarútvegurinn hefði undanfar-
in 50 ár eða svo búið við mikinn
tvískinnung: annars vegar viður-
kenndu menn þýðingu hans til gjald-
eyrisöflunar fyrir þjóðarbúið, en á
hinn bóginn hefðu flestir verið sam-
mála um að ekkert gerði til þótt
atvinnugreinin fengi ekki að njóta
arðsemi sinnar. Það væri nóg að
haga því þannig til að sjávarútvegur-
inn fengi rétt að skrimta.
Baldur Jónsson, forstjóri Fiskiðj-
unnar Freyju á Suðureyri og Bjami
Einarsson, útgerðarstjóri Fáfnis hf.
á Þingeyri, eru sammála Einari Oddi
í því að ekkert annað en sjávarútveg-
urinn geti haldið lífinu í þessum
byggðum. Þeir benda á að þessi
byggðarlög hafi i gegnum tíðina
verið ákaflega berskjölduð gagnvart
áföllum í sjávarútvegi, sem hafi
bæði verið tíð og reglubundin.
Litlu sveitarfélögin
löngu stöðnuð
Forsvarsmenn útgerðar og fisk-
vinnslu og sveitarstjómarmenn á
ofangreindum stöðum gera sér fulla
grein fyrir því að þessi litlu sveitar-
félög em löngu stöðnuð og eru á
fallanda fæti, vegna þess að at-
vinnufyrirtækin hafa gengið í gegn-
um miskunnarlausa gjaldþrota-
hrinu og eigið fé í fyrirtækjunum
er sums staðar sáralítið orðið, ef
ekki uppurið.
Jónas Ólafsson, sveitarstjóri á
Þingeyri, og Ægir Hafberg, spari-
sjóðsstjóri á Flateyri og fyrrum
oddviti hreppsins, benda á, ásamt
öðrum viðmælendum, að vegna lé-
legra endursölumöguleika á hús-
næði á þessum stöðum hafi orðið
gífurlegt fjárstreymi frá Vestfjörð-
um suður til Reykjavíkur áratugum
saman. Menn kjósi að fjárfesta þar,
fremur en í verðlitlu eða jafnvel
verðlausu húsnæði í þorpunum. Þó
telja þeir að þetta kunni eitthvað
að vera að breytast með breyttu
spamaðarformi, en áður hafi fjúr-
Myndir/Agnes Bragadóttir
Miklar framkvæmdir eru nú við brúná yfir Dýraíjörð. Uppfyllingarefni er keyrt daglangt í uppfylling-
una, enda verða um 360 þúsund tonn í henni, en um 400 þúsund tonn fóru í uppfyllinguna á Borgar-
fjarðarbrú. Hér er verið að fylla prammann sem siglir svo út með sandinn og tæmir í uppfyllinguna.
Dýrfirðingar segja óhemju samgöngubót felast í þessari brú, sem stefiit er að að taka í notkun haustið 1991.
verið að halda lífinu í okkur Vest-
firðingum. Hið sanna er að Vest-
firðir hafa verið blóðmjólkaðir af
fjármagni og mannskap og stoðun-
um þannig verið kippt undan at-
vinnurekstri okkar,“ segir Einar
Oddur.
Einar Oddur setur sig í for-
mannsstellingar VSÍ og segir:
„Menn hafa verið ákaflega glám-
skyggnir á að eyðslustefnan í þessu
þjóðfélagi grefur undan verðgildi
þessa gjaldmiðils okkar. Það er hún
sem er að eyðileggja grann útflutn-
ingsframleiðslunnar. Það sem ræð-
ur úrslitum um hvort þessar byggð-
ir lifa eða deyja er hvort við náum
jafnvægi í atvinnulífi okkar og
náum því að komast út úr eyðs-
lusamfélaginu inn í samfélag sem
eyðir ekki meira en það aflar og
hættir að stofna sér í endalausar
erlendar skuldir. Aðeins á þann
hátt hafa þessi byggðariög mögu-
leika á því að keppa, og dreifbýlið
getur aldrei keppt, nema útflutn-
ingsframleiðslan, eins og sjávarút-
vegur keppi á jafnréttisgrundvelli
við annan atvinnurekstur."
Góðar samgöngur skipta
öllu máli
Á það er bent að aðalmjólkur-
framleiðslusvæðið er við Önundar-
fjörð, en þar ásamt Dýrafirði er
aðallandbúnaðarsvæði Vestfjarða.
Því hafi ömggar samgöngur við
ísafjörð, þar sem mjólkurbúið er,
gríðarleg áhrif fyrir framtíð land-
búnaðarins á þessu svæði.
Athafna- og sveitarstjómarmenn
á Flateyri, Suðureyri og Þingeyri
segja að góðar samgöngur, hvort
sem um flugsamgöngur, hafnir eða
vegasamgöngur sé að ræða, hljóti
til langrar framtíðar að skipta meg-
inmáli, ef landið eigi að haldast í
byggð. Menn bindi miklar vonir við
fyrirhuguð jarðgöng og tengingu
byggðanna á norðurhomi Vest-
fjarðakjálkans. Þessar byggðir
segja þeir að hafi frá náttúrunnar
hendi einhveija bestu möguleika til
þess að stunda sjávarútveg. Með
göngunum segja þeir að hver byggð
yrði miklu traustari félagsleg eining
og íbúarnir byggju við árlangt ör-
yggi. Þeir segja þó að byggðirnar
muni ekki halda velli, ef sveitar-
stjómirnar nýti sér það ekki, að
vegakerfið hafí fært þær saman.
Hvert sveitarfélag verði eftir sem
áður svo lítil eining, að til stórfelldr-
ar samnýtingar og samvinnu verði
að koma, þannig að menn stilli sam-
an krafta sína á öllum sviðum.
„Menn verða, eftir að göngin eru
komin, að líta á þetta svæði sem
eitt byggðarlag, því annars munu
þeir möguleikar sem göngin gefa
ekki nýtast," segir Einar Oddur.
Jónas Ólafsson, sveitarstjóri á
Þingeyri segir m.a.: „Samgöngur
eru það sem allt byggist á. Við fáum
strax ómetanlega samgöngubót,
þegar nýja brúin yfir Dýrafjörð
verður tekin í notkun haustið 1991.
Það verður ólíku saman að jafna
við hvers konar aðstöðu við búum
þegar göngin eru einnig komin,
miðað við það sem er í dag. Þó að
leiðin um Dýrafjörð styttist ekki
nema um 16 kílómetra við tilkomu
nýju brúarinnar, þá er hún það utar
í firðinum, að vegurinn mun ekki
lengur liggja um botninn, þar sem
gríðarlega snjóþungt er, og vegur-
inn lokaður vikum og mánuðum
saman yfir vetrartímann. Það er
staðreynd að allt mannlíf hér mun
gjörbreytast við þetta, svo og ör-
yggistilfinningin, sem er oft æði
lítil, hér í læknisleysinu, dýralækn-
isleysinu og þjónustuleysinu, þar
sem það tekur okkur a.m.k. klukku-
tíma að aka til ísafjarðar, þegar á
annað borð er fært.“
Einar Oddur Kristjánsson, for-
stjóri Hjálms hf. á Flateyri: „Það
er því tóm lygi og kjaftæði, að
þéttbýlið fyrir sunnan hafi verið
að halda lífinu í okkur Vestfirð-
ingum. Vestfirðir hafa verið blóð-
mjólkaðir af fjármagni og mann-
skap og stoðunum þannig verið
kippt undan atvinnurekstri okk-
Jónas Ólafsson, sveitarsljóri á
Þingeyri: „Samgöngur eru það
sem allt byggist á. Við fáum strax
ómetanlega samgöngubót, þegar
nýja brúin yfir Dýrafjörð verður
tekin í notkun.“
„Með því að tengja allar þessar
byggðir með jarðgöngunum á
þetta byggðarlag framtíð fyrir
sér, öðru vísi ekki,“ sagði Baldur
Jónsson, framkvæmdastjóri Fisk-
iðjunnar Freyju á Suðureyri.
Bjarni Einarsson, útgerðarstjóri
Fáfnis á Þingeyri, segir: „Á því er
enginn vafi að göngin breyta miklu
fyrir okkur, eftir að við erum búnir
að fá brúna yfir Dýrafjörð. Við
höfum mikil viðskipti við ísafjörð
og sækjum þangað geysilega mikla
þjónustu.“
íbúar vesturljarðanna verða
að fiæra fórnir
íbúar í þeim þremur sveitarfélög-
um, sem hér er einkum fjallað um,
virðast sáttir við þá staðreynd, að
til þess að fá þá miklu samgöngu-
bót, sem felst í jarðgöngunum, verði
þeir að vera tilbúnir til þess að
færa ákveðnar fórnir. Þeir segjast
vita að svona mikil ljárfestihg geti
orkað tvímælis. Á hinn bóginn segj-
ast þeir reiðubúnir til þess að fórna
ýmsu öðru, til þess að göngin verði
að veruleika. Þeir segjast reiðubún-
ir til þess að endurskoða ýmsar