Morgunblaðið - 06.09.1990, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 6. SEPTEMBER 1990
Kennarabraut • Macintosh
©
<%>
Ritvinnsla, gagnasöfnun, tötlureiknir og stýrikerfi.
Sérsniöin námskeiö fyrir kennara!
<%>
*<?
Tölvu- og verkfræöiþjónustan
Grensásvegi 16 - fjögur ár í forystu
.
AR LÆSIS
Hljóðað í gegnum orðin
Áhugamenn um andleg
mál ogheimspeki athugið!
Námskeib samhlida leshring verda haldin vikulega á
vegum áhugamanna um heimspekt.
Vidfangsefnid erþróunarheimspeki ogsálarheimspekt.
Þátttökugjald er kr. 1.500,- á mánuöi.
Upplýsingar í síma 91-79763.
Samtök áhugamanna um heimspeki.
EIÐISTORGI, SÍMI 611313.
Nýr galli Busselton.
Unglinga- og fullorðins-
stærðir.
Verð: 8.900,-
Glansgalli Mariotte.
Nr. 116-176 og 3-9.
Verð: S.S80,- og
S.980,-
Torsion hlaupaskór.
Torsion er bylting í
hönnun á hlaupaskóm
Verðfrá 8.640,-
T.T. Super.
Innanhúss- og skóla-
skór.
Nr. 36-48.
Verð: 3.590,-
Handball Special.
Vinsælustu handbolta-
skórnir.
Nr. 38-44.
Verð7.590,-
Töskur í miklu úrvall,
m.a. mikið af
skúlatöskum.
Muuið 5% stað-
greiðsluafsláttinn.
Erobikk- og götuskór
Impulse nr. 36-42.
Verð: 5.995,-
Metsölublaó á hvetjum degi!
* *
eftir Arna Arnason
Orð í kennslutæknibúningi
Fyrsta setningin í fyrstu lestrar-
bókinni sem íslensk börn fá í fyrsta
bekk grunnskólans hljóðar svo:
Mamma á mál, mamma á mola,
mamma á síma, mamma á lím.
Þessi sakleysislega setning segir
sína sögu um útgáfu lestrarbóka
handa börnum hér á landi, og því
er vitnað til hennar hér. Setning-
unni fylgir mynd svo hún verði skilj-
anlegri. Yfir myndinni er prentað
með feitu letri orðið mamma og
orðið rammað inn til enn frekari
áherslu.
Fyrsta setningin í lestrarbókinni
mótast af því að á blaðsíðunum á
undan hafa aðeins stafimir 0, I,
A, L, Á, S, Ó, I og M komið við
sögu. Má áf því vera ljóst að höf-
undar setningarinnar telja áríðandi
í lestrarkennslu að stafir og orð
öðlist snemma eitthvert samhengi
fyrir bamið og feli í sér merkingu
sem barnið skilur. Höfundarnir end-
urtaka orðið mamma þrisvar sinn-
um og eins sögnina að eiga, svo
að setningin verði ekki bara „merk-
ingarbærari" heldur líka hentug
æfing sem kynni að höfða til sjón-
og heyrnarminnis barnsins.
Kennslufræðilegur
„ávinningur"
Ef aðferðarfræðin sem liggur að
baki setningunni hugnast þorra
íslenskra kennara þá kann þetta
að þykja gott og gilt og jafnvel
snjallur samsetningur. Hins vegar
hlýst annað af þessum samsetningi
sem hefur áreiðanlega ekki verið
ásetningur höfunda. Það er sú að-
staða sem „mamma" lendir í. Börn-
in hennar virðast farin eitthvert út
og mamma situr með værðarlegan
aðgerðarleysissvip, málar á sér
neglurnar og bíður eftir því að sími
sem hún á hringi. Málið og molasyk-
urinn, líka hennar, er innan seiling-
ar, en dularfullt er erindið sem
límtúpan á inn á myndina nema
mamma sé að passa upp á límið
sitt bara af því að hún á það.
Skarpur maður og skyggn hefur
sagt að það sé ekki lestur sem eigi
sér stað þegar barn „les“ texta af
þessu tagi heldur sé nær að segja
að barnið liljóði sigígegnum orðin.
Texti þessarar ættar býður þeirri
hættu heim að sjálft barnið hrein-
lega gleymist þegar skrifað er fyrir
það. Setningin og myndrænn stuðn-
ingur hennar gefa tilefni til að
minna á nokkur atriði sem hollt er
að hafa í huga þegar bækur, og
alveg sérstaklega lestrarbækur, eru
samdar fyrir böm sem eru að læra
að lesa.
Lestrarbækur handa hveijum?
Böm eru hugsandi manneskjur
og hafa áhuga á öllu milli himins
og jarðar. Þau hugsa og tala um
jafn fjölbreytileg málefni og þau
eru mörg. Börn hafa þörf fyrir að
tjá tilfinningar sínar og þau þurfa
að geta skoðað sig sjálf í ólíkum
aðstæðum. Það þarf að miðla þeim
fjölbreytilegri mannlegri reynslu
svo þau öðlist sem heilbrigðasta
samkennd með samlöndum sínum.
Það finnst varla betri vettvangur
til að miðla þessu en lestrarbókin,
í íslensku samfélagi er hún sá mið-
ill sem nær til flestra barna.
Við samsetningu texta sem nota
á við lestrarkennslu eða við lestrar-
þjálfun má taka mið af áðurnefnd-
um atriðum, en umfram allt verður
fyrst að hugsa um barnið. Lestr-
arbækur handa bömum þarf ekki
endilega að skrifa út frá einhverri
einni ákveðinni lestrarkennsluað-
ferð. Kennarar eiga að valda fleiri
en einni lestrarkennsluaðferð. Bæk-
urnar þarf að skrifa á þann hátt
að þær höfði til barnsins og taki
mið af málumhverfi þess. Það sakar
ekki að eitthvaðogerist í þessum
bókum svo þær verði forvitnilegar
eða spennandi aflestrar. Málið á
bókunum þarf alltaf að vera lifandi
og eins litríkt og kostur er. Út frá
þessum forsendum má skrifa um
nánast hvað sem er svo að höfði
til barna.
Lestur og málþroski
Böm verða snemma að fá tilfinn-
ingu fyrir því að læsi er annað og
miklu meira en hljóðæfingar. Þau
verða að finna að stafir eru ekki
bara til þess að mynda orð til
Árni Árnáson
lestraræfinga, heldur að með orðum
eru myndaðar setningar til að setja
fram hugsun; texta sem veita hvers
kyns fróðleik og geta verið upp-
spretta fegurðar, skemmtunar,
spennu og tilfinningalegrar reynslu.
Lestur er tilgangslítill ef hann
er þjálfaður sem íþrótt, lestrarins
vegna. Barnið lærir að lesa til þess
að ná valdi á því stórkostlega verk-
færi sem rit- og talmálið er. Það
þarf stöðugt að tileinka sér ný orð
og til þess þarf barnið að fá tæki-
færi til að tala, skrifa og teikna um
það sem lesið er. Með því að skrifa
stafi og orð þjálfast barn við að
Iesa og tileinka sér hljóð. Með því
að teikna út frá því sem það les
skilur bamið oft betur það sem les-
ið er.
Orðaforði barna eykst við það
að þau tala við aðra eða hlusta á
fólk tala eða lesa. Þau verða fljót-
ari að læra að tala og síðar að lesa
ef þau læra snemma að syngja og
þylja hvers kyns kveðskap. Mál-
þroski barna verður því örari sem
börn eru virkari í málfarslegum
samskiptum. Þau finna fljótt til-
ganginn með því að tala, og það
er viðlíka áríðandi að börn finni sem
fyrst tilgang með því að lesa, og
það strax og þau eru að stauta.
Bækur handa börnum
Lestrarbækur bama þurfa að
vera mjög fjölbreytilegar, en þær
Ég er ég.
Ég les og lita.
Ég geri mynd
af mér.
Enginn er
eins og ég.
Svona er ég.
Dæmi um lestrarverkefni sem fímm ára stúlka hefur leyst.
['""Skrlfstofutækni
■ Nútímanám
5 hjá traustum aöila
Tölvuskóli íslands
s: 67 14 66,joj3Íð til kl.22