Morgunblaðið - 27.09.1990, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 27. SEPTEMBER 1990
Verkefni nýstofnaðs
innflutningseftirlits
Gunnar var spurður um verkefni
innflutnings- eftirlitsins.
„Við erum að skoða merkingar
á umbúðum og höfum nú þegar
skoðað fjóra vöruflokka: kakóduft,
örbylgjupopp, kex og krydd og hafa
þegar verið gerðar athugasemdir
við margar þær vörutegundir sem
hafa ekki samrýmst reglugerðunum
með tilliti til aukefna og merkinga.
Á síðastliðnu ári var lokið við könn-
un á öllum frosnum innfluttum
matvælum."
Óleyfíleg aukefni í innflutningi
Eftirlit með innfluttum
matvælum nauðsynlegt
Koma þarf af markaði vörum
sem ekki standast kröfur
Upplýsingarskylda
gagnvart neytendum
Satt að segja vekja þessar vinnu-
reglur heilbrigðiseftirlitsins furðu
neytenda, svo ekki sé meira sagt.
Það þykir sjálfsagt að vara neytend-
ur við þegar tæki og bílar eru inn-
kallaðir vegna galla sem mögulega
geta valdið slysum, en þegar svo
kemur að innköllun matvæla vegna
mengunar óleyfilegra aukefna sem
gætu valdið neytandanum heilsusk-
aða, þá gildir þagnarskylda gagn-
vart neytendum.
Eftirlit með aðskota- og
eiturefnum í matvælum
Gunnar var beðinn um að lýsa
frekar starfsemi innflutningseftir-
litsins.
Hann sagði það tiigang innflutn-
ingseftirlitsins, að hafa jafnframt
eftirlit með efnum í matvörum eins
og aflatoxíni (eiturefni sem myglu-
sveppur myndar — og er krabba-
meinsvaldur) í möndlum, hnetum
og gráfíkjum og væri stefnt að því
að hefja reglubundið eftirlit með
þessum vörum nú í haust. „Það er
nauðsynlegt í sambandi við vörur
sem geta innihaldið aflatoxín, að
innflutningur verði ekki heimilaður
fyrr en innflytjendur hafa sýnt fram
á að varan sé í lagi. Rannsóknar-
stofa hollustuverndar hefur nú tæki
til að rannsaka aflatoxín,“ sagði
Gunnar.
Eftirlit með varnarefnum
í grænmeti og ávöxtum
Gunnar sagði ennfremur að
fylgst yrði með svokölluðum varn-
arefnum (skordýraeitri o.fl.) í inn-
fluttu grænmeti og ávöxtum. Þeirra
hlutverk yrði að taka sýni og skipu-
leggja sýnatöku í þessum vöru-
flokkum og annast rannsóknir með
tilliti til innhalds varnarefna. Einnig
verður aðstoðað við eftirlit á nauð-
synjarvörum sem notuð eru á heim-
ilum og geta valdið heilsutjóni.
Meðal matvæla sem stofnunin hefur
til skoðunar eru krydd og kryddsós-
ur frá Austurlöndum, niðursoðnar
vörur og sælgæti. „Það er rétt að*
geta þess,“ sagði Gunnar, „að við
höfum haft mjög góð samskipti við
þá innflytjendur sem við höfum
haft samband við. Þeir hafa allir
verið af vilja gerðir og ef við höfum
komið með athugasemdir þá taka
þeir tillit til þeirra."
Framkvæmdaþáttur
innflutningseftirlitsins?
— Verður látið nægja að skoða
innhaldslýsingu á umbúðum á þess-
um vörum eða verður innihaldið
rannsakað?
„Við höfum engan tækjakost til
að mæla iitarefni,“ sagði Gunnar,
„svo við verðum að fara eftir inni-
haldslýsingu á umbúðunum, Rann-
sóknarstofa stofnunarinnar mun
hefja mælingar innan skamms. Ég
vil benda á að Heilbrigðiseftirlit
Reykjavíkur hefur í nokkur ár unn-
ið við rannsóknir á ákveðnu litar-
efni í matvælum, m.a. í sælgæti.
Fyrirtækin merkja vöruna yfir-
leitt vel og við treystum því sem
stendur á umbúðunum. Hugmyndin
er að farið verði í gegnum alla
matvælaflokka og við erum byijuð
á því. Við teljum að á þann hátt
verði mögulegt að útiloka vöru-
— Hvaða óleyfileg aukefni voru
f þessum vöruflokkum?
„Það voru aðallega litarefni og
Þegar farið er til innkaupa í verslunum hérlcndis má sjá að stór
hluti matvæla og sælgætis á boðstólum er innfluttur. Varningurinn
kemur frá fjölmörgum löndum í nánast öllum heimsálfum. Nú er
vitað að ekki gilda sömu reglur í þessum ólíku löndum, hvað varðar
notkun varnar- og aukefna, hvorki við vinnslu eða ræktun matvæla.
Kröfur þjóða eru mismiklar i þeim efnum. Sumar þjóðir flylja ekki
inn matvæli sem ekki standast kröfur eins og t.d. Finnar, á meðan
aðrar kyngja því sem að þeim er rétt.
Gunnar Kristinsson matvælafræðingur. Við hvetjum neytendur til
að láta okkur vita ef þeir sjá á markaði vöru sem þeir telja að stand-
ist ekki kröfur.
Neytendasíðunni barst í hendur
sælgætispakki með hlaupi sem vin-
sælt er meðal yngri kynslóðarinnar.
Þegar pakkinn var kannaður nánar
kom í ljós að í sælgætinu voru 5
litarefni og þar af voru 3 litarefni
sem ekki eru leyfð hér samkvæmt
reglugerð um notkun aukefna í
matvælum og öðrum neysluvörum.
Einnig vantaði dagstimpil, en hon-
um var ætlaður staður á umbúðun-
um. Ákveðið var að fylgja málum
eftir og kanna hvernig staðið er að
eftirliti með innflutningi á matvæl-
um og sælgæti hér á landi.
Hollustuvernd — okkar
„sverð og skjöldur“
Leitað var til Gunnars Kristins-
sonar, matvælafræðings hjá Holl-
ustuvernd ríkisins. Hann var spurð-
ur hvort innihaldslýsingin á sæl-
gætispakkanum gæti ekki bent til
þess, að hér væri einskonar „rusla-
kista" Evrópu og hvort innihaldið
og skortur á dagsetningu á umbúð-
unum bentu ekki til þess að fram-
leiðendur teldu óhætt að senda
hingað vörur sem ekki væru taldar
söluhæfar annars staðar? En Gunn-
ar hefur ásamt öðrum starfsmönn-
um verið að vinna að því að setja
upp og skipuleggja innflutningseft-
irlit á vegum Hollustuvemdar ríkis-
ins.
Er ísland ruslakista Evrópu?
„Nei, ég tel að það sé ekki rétt,“
sagði Gunnar. „Það er ólíklegt að
allir erlendir framleiðendur þekki í
smáatriðum hvaða reglur gilda hér
á landi, sama gildir um suma inn-
flytjendur. Ég vona það breytist
með innflutningseftirlitinu sem hér
hefur nú verið komið á fót. Það eru
því miður dæmi þess að vörur með
óleyfilegum aukefnum séu fluttar
til landsins. En rétt er að taka það
fram að geymsluþolsmerkingar eru
ekki nauðsynlegar á sælgæti og því
ekkert við það atriði að athuga."
Gunnar sagði að áður en inn-
flutningseftirlitinu var komið á fót
hafi ekki verið starfrækt hér sér-
stakt innflutningseftirlit. Eftirlitið
hefði að mestu verið í höndum heil-
brigðisfulltrúa sem sjá m.a. um
heilbrigðiseftirlit í verslunum og
öðrum fyrirtækjum sem starfa á
matvælasviðinu. Nú væri verið að
koma upp markvissu eftirliti til við-
bótar við starf þeirra. Einnig væri
áformað að veita neytendum, inn-
flytjendum og öðrum ráðgjöf í sam-
bandi við matvælin.
bindiefni. í kakódufti sem flutt var
inn frá Ameríku voru litarefni og
bindiefni sem ekki er leyfð notkun
á hér á landi. Innflytjendur hafa
verið beðnir um að sækja um sér-
stakt leyfi til aukefnanefndar ef
óskað er eftir heimild til notkunar
efna sem ekki eru leyfð nú.“ Gunn-
ar sagði að mikið væri flutt inn af
bandarískum matvælum, en þar
vestra væri leyfilegt að nota auk-
efni sem ekki eru leyfð hér á landi.
Ef í ljós kemur að í vörunni eru
litarefni eða önnur aukefni, sem
ekki eru leyfð hér á Iandi þá eru
tekin sýni og þau könnuð og at-
hugasemdum komið á framfæri við
viðkomandi innflytjanda. Ef um
óleyfileg aukefni er að ræða fá inn-
flytjendur ákveðinn frest til að inn-
kalla vöruna. Þeir fá ekki að flytja
hana inn á ný nema gerðar séu
endurbætur á henni, eða heimild
sé veitt til notkunar efnanna, sam-
kvæmt þeim reglum sem hér eru í
gildi."
Neytendum eru
upplýsingar nauðsynlegar.
— I sumum kextegundum voru
litarefni eins og EllO tatrasín sem
tekið hefur verið hér af markaðn-
um. Hversu gamalt má kexið vera
sem hér er á markaði? Ekki er óal-
gengt að fá kex sem greinilega er
svo gamalt að það smakkast eins
og sag.
„Dagsetningar eiga að vera á
kexi og kökum þegar geymsluþol
er undir 18 mánuðum,“ sagði Gunn-
ar. „Framleiðendur gefa þessum
vöruflokkum um ár, en það er að
sjálfsögðu háð samsetningu vör-
unnar. Geymsluþolið getur verið 18
mánuðir eða jafnvel lengra. Fram-
leiðendur bera ábyrgð á vörunni á
þeim tíma sem gefinn er upp.“
Hver er ábyrgur fyrir
öryggi neytenda?
— Kex eða kökur sem geyma
má í svo langan tíma hljóta að inni-
halda talsvert magn af rot- og þráa-
varnaefnum. Það getur einnig verið
erfitt fyrir unga neytendur að átta
sig á óleyflegum og óæskilegum
litarefnum eins og E102 tartrasíni
og EllO sunset yellow, en þessi
efni fundust einnig í örbylgjupopp-
inu. Hver ber ábyrgð á öryggi neyt-
enda?
„Það er misskilningur að mikið
sé af rot- og þráavarnaefnum í
þessum vörum," sagði Gunnar.
„Kexvörur eru ekki viðkvæm mat-
væli sem nauðsynlegt er að rot-
veija, en þráavarnaefni geta verið
í kökum. Það sama á við um rot-
vamaefni, en þess ber að geta að
flestar innfluttar kökur hér á mark-
aði sem hafa langt geymsluþol eru
án rotvarnaefna. Geymsluþol þess-
ara vara er í staðinn tryggt með
sérstakri pökkunaraðferð við fram-
leiðslu.
Kryddtegundirnar sem teknar
voru úr umferð voru frá Bretlandi
og var þar um að ræða krydd sem
ekki hefur mikið borið á. Það var
tekið af markaði vegna þess að það
innihélt litarefnin E102 og E110.“
Innköllun matvæla
Gunnar var spurður hvers vegna
neytendum væri ekki skýrt frá því
hvaða vörutegundir væru innkallað-
ar? Innköllun matvæla hlýtur hér
sem annars staðar að ná til vöru
sem neytendur hafa þegar keypt í
þeirri trú að hún innihaldi ekki
óleyfileg aukefni og sé þeim skað-
laus?
„Heilbrigðisyfirvöld hafa ákveðið
að skýra ekki frá aðgerðum sem
gripið er til nema hætta sé talin á
heilsutjóni, m.a. vegna aðskotaefna
eða í vissum tilvikum þegar um
alvarleg eða 'ítrekuð brot er að
ræða af hálfu innflytjanda eða
framleiðanda. Stöðugar tilkynning-
ar geta rýrt gildi þeirra viðvarana
sem mestu máli skipta, þannig að
neytendur og aðrir verði ekki eins
vel á verði þegar þörf er á. Varð-
andi þessi litarefni má geta þess
að efnin eru óæskileg fyrir þá ein-
staklinga sem hafa óþol gegn efn-
unum, en ekki fýrir aðra neytend-
ur. Þessir einstaklingar geta varast
vörur þar sem efnin eru tilgreind í
innihaldslýsingu, en að, sjálfsögðu
eiga slíkar vörur ekki að vera á
markaði ef notkun efnanna er ekki
leyfð,“ sagði Gunnar.