Morgunblaðið - 27.09.1990, Page 26

26
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 27. SEPTEMBER 1990

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Arvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122.
Áskriftargjald 1000 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 90 kr. eintakið.
Olíuverðshækkun
Ferð íslensku ópi
unnar tíl Gautabf
Nú er komið að því, sem
sjá hefur mátt fyrir
vikum saman, að olía og
benzín hækki í verði. Hér
er um verulegar hækkanir
að ræða. Olíufélögin hafa
farið fram á 13-40% hækk-
un nú um mánaðamótin.
Talið er, að verð geti enn
hækkað á næstu vikum,
þannig að verð á benzínlítra
verði jafnvel orðið nálægt
70 krónum.
Verðhækkun á olíu og
benzíni kemur síðar fram
hér en í nálægum löndum,
þar sem verð til neytenda
hækkaði nánast samstund-
is. En um leið og verðið
hækkar hér finna bæði fyr-
irtæki o g almenningur
óþyrmilega fyrir afleiðing-
um Persaflóadeilunnar. Er-
lendis fara fram miklar
umræður um það, hvernig
við skuli bregðast. Ýmsir
helztu fjármálasérfræðing-
ar heims hafa setið á fund-
um í Bandaríkjunum að
undanförnu, bæði á ársfundi
Alþjóðabankans og Alþjóða-
gjaldeyrissjóðsins og einnig
komu fjármálaráðherrar sjö
stærstu iðnríkja heims sam-
an til sérstaks fundar.
Að sjálfsögðu hafa mis-
munandi sjónarmið komið
fram á þessum fundum, en
sú skoðun er útbreidd, að
ekki eigi að gera sérstakar
ráðstafanir til þess að veija
neytendur fyrir afleiðingum
olíuverðshækkana, heldur
sé nauðsynlegt að láta þær
fara út i verðlagið og að
neytendur taki þessar
hækkanir á sig að fullu. í
Bandaríkjunum er jafnvel
talað um að hækka skatta
á benzíni mjög verulega en
skattlagning á benzíni þar
er sáralítil. Ástæðan fyrir
slíkum umræðum er sú, að
einungis með því að hækka
verð á benzíni sé hægt að
draga úr benzíneyðslu
Bandaríkjamanna og gera
þjóðina þar með óháðari inn-
flutningi á olíu og benzíni
frá Miðausturlöndum. í kjöl-
far olíukreppunnar 1973
gerðu Bandaríkjamenn
miklar ráðstafanir til þess
að framleiða sparneytnari
bíla og náðu góðum árangri
á því sviði, en nú hafa þeir
slakað á kröfum, þannig,
að bílarnir eru stærri og
vélarnar öflugri og benz-
íneyðslan þar með meiri.
Hættan hér er sú, að
hækkun á olíuverði verði til
þess að draga úr þeim
árangri, sem náðst hefur í
efnahagsmálum í kjölfar
kjarasamninganna, sem
gerðir voru í febrúarmánuði
sl. Þess vegna skiptir miklu
máli, að unnið verði gegn
því, að olíuverðshækkanir
fari beint út í almennt verð-
lag, nema rökin fyrir því séu
augljós og þá á heldur ekki
að hika við það. Sem dæmi
má nefna, að útgerðin hefur
augljóslega svigrúm til þess
að taka á sig verðhækkanir
á olíu. Annars vegar með
því að fækka skipum í
rekstri og hins vegar vegna
verulegrar hækkunar á fisk-
verði, sem orðið hefur á
þessu ári. Það getur jafnvel
gerzt, að olíuverðshækkunin
verði útgerðinni til góðs með
því að ýta undir breytingar
og hagi’æðingu, sem ella
hefði ekki orðið. Á hinn bóg-
inn er jafn augljóst, að Flug-
leiðir hljóta að hækka far-
gjöld sín vegna eldsneytis-
hækkana, sem orðið hafa,
eins og flugfélög um allan
heim eru að gera um þessar
mundir. Svigrúm Flugleiða
til þess að taka á sig þessar
hækkanir er nánast ekkert.
Það er áreiðanlega viss
hætta á því að verðhækkun
á olíu verði notuð sem afsök-
un til þess að réttlæta ýms-
ar hækkanir og gegn slíku
þarf að vinna. Afkoma fyrir-
tækja í sumum greinum er
svo góð, að þau geta tekið
á sig verðhækkanir á olíu.
í öðrum tilvikum er ekki við
því að búast, að það gerist
án verðhækkana.
En hvað sem líður að-
stöðu einstakra atvinnu-
greina í þessum efnum er
augljóst, að verðhækkanir á
olíu eru áfall fyrir þjóðar-
búið í heild sinni og draga
úr líkum á því, að hægt
verði að tryggja launþegum
jafn mikla kjarabót og áður
hafði verið gert ráð fyrir.
eftirÁrna Tómas
Ragnarsson
Eins og kunnugt er af fréttum fór
íslenska óperan í ferð til Gautaborg-
ar dagana 12.-17. september. Alls
fóru um 140 manns út á vegum
Óperunnar; einsöngvarar, kór,
bamakór, dansarar, hljómsveit,
stjómendur og tæknimenn. Aldrei
fyrr mun svo stór hópur íslenskra
listamanna hafa haldið utan í einu
lagi til sýninga á erlendri grund, en
þetta er í annað sinn sem íslenskur
ópemflokkur sýnir erlendis (hið fyrra
var þegar farið var með „Silki-
trommu" Atla Heimis til Caracas í
Venezuela).
Aðdragandi
Snemma í vor barst íslensku ópe-
mnni bréf frá ópemstjóra Stora Te-
atem í Gautaborg um að koma í
heimsókn með gestasýningu. Það var
óskað eftir því að af heimsókninni
yrði um miðjan september því þá
yrði haldin bókasýning í borginni og
væri hún tileinkuð íslandi og íslensk-
um bókmenntum. Svíamir kváðust
reiðubúnir til að greiða allan ferða-
kostnað og uppihald fyrir íslenska
hópinn og var ljóst að eini kostnaður
íslensku ópemnnar yrði vegna æf-
inga og sýningarlauna. Þessu rausn-
arlega boði var að sjálfsögðu tekið
með þökkum.
Upphaflega var þess farið á leit
við Islensku ópemna að hún kæmi
með íslensk verk til sýningar. Þar
sem fjárráð Ópemnnar leyfðu ekki
æfingar og uppsetningu á nýju
ópemverki var þó horfið frá því ráði.
Sven-Gunnar Tillius ópemstjóri
heimsótti ísland í vor og sá þá sýn-
ingar íslensku ópemnnar á „Carmina
burana“ og „Pagliacci". Honum leist
svo vel á að hann bauð Ópemnni að
koma út með þessar sýningar um
haustið. Það babb kom þó í bátinn
að Stora Teatem ætlaði sjálft að
setja upp „Carmina burana" næsta
vetur og var því beðið um að ís-
lenska óperan hefði annað verk á
þeim tveimur sýningum sem opnar
væm almenningi, en „Carmina bur-
ana“ yrði aðeins sýnd á lokaðri gesta-
sýningu. Eftir vandlega umhugsun
var ákveðið að flytga alþingishátíðar-
kantötu Jóns Leifs „Þjóðhvöt“ ásamt
„íslenskum þjóðlögum" í útsetningu
Jóns Ásgeirssonar á síðari sýningun-
um.
U ndirbúningurinn
Strax í vor var hafist handa við
undirbúning ferðarinnar, en æfíngar
hófust þó ekki að ráði fyrr en í síðari
hluta ágústmánaðar þegar kórinn
kom saman til að æfa kantötu Jóns
Leifs. Það var erfítt að æfa verkið
og þurfti kórinn að leggja hart að
sér. Síðar hófust einnig æfingar ein-
söngvara, dansara og hljómsveitar
fyrir „Carmina burana“ og „Pagliac-
ci“ sem Óperan hafði sýnt vorið áð-
ur. Vegna naumra fjárráða íslensku
ópemnnar féllust allir listamennirnir,
sem þátt tóku í sýningunum, á að
æfa verkin endurgjaldslaust, enda
hefði að öðmm kosti ekki verið hægt
að halda utan. Auk æfínga og list-
ræns undirbúnings krafðist ferðin
sjálf mikils undirbúnings sem lenti
að mestu á herðum fámennrar skrif-
stofu Ópemnnar, en með góðri að-
stoð hinna sænsku gestgjafa tókst
þó að láta allt ganga upp áður en
lagt var af stað.
Haldið af stað
Það var syfjulegur 140 manna
hópur sem mætti klukkan hálf fímm
að nóttu fyrir utan hús íslensku ópe-
mnnar í Ingólfsstræti. Þar biðu okk-
ar þijár rútur sem fluttu hópinn til
Keflavíkur. Þegar þangað var komið
fór að glaðna nokkuð yfir mann-
skapnum og að sjálfsögðu var landið
kvatt með söng áður en stigið var
um borð í farkostinn, sem flytja
skyldi hópinn til Gautaborgar. Með
í för var fjöldi íslenskra skálda og
rithöfunda á leið á bókasýninguna
og fór vel á með þeim og óperu-
fólki. Það er alveg víst að aldrei fyrr
hafa svo margir íslenskir listamenn
yfírgefíð landið í einni og sömu ferð-
inni!
Skömmu eftir lendingu Ópemnnar
í Gautaborg tóku fulltrúar gestgjaf-
anna á móti okkur. Það var strax
ljóst að þeir vildu allt gera til að
dvöl okkar yrði sem ánægjulegust.
Fremst f flokki var þar „Ulla litla“,
en hún var fulltrúi ópemstjórans og
með bros á vör sá hún næstu dagana
til þess að öllum þörfum hópsins
væri fullnægt. Meginhluti hópsins
hélt með rútum til Lemm, sem er
lítill bær skammt utan við Gauta-
borg. Þar van dvalið í hóteli sem bar
hið skondna nafn „Good Morning
Hotel“ og hafði hópurinn það alveg
út af fyrir sig. Það kom sér auðvitað
vel því ekki er víst hvernig aðrir
gestir hefðu bragðist við hljóðum
þeim, sem söngvarar gáfu frá sér
við raddæfíngar eða hljómsveitar-
menn við lúðraþjálfun!
Þrátt fyrir lítinn svefn og erfíða
ferð beið hópsins ekki mikil hvíld því
fyrstu æfíngar áttu nú að hefjast í
ópemhúsinu, sem stendur í miðborg
Gautaborgar. Þar var æft sleitulaust
í tæpar fimm klukkustundir og það
var því heldur slæptur hópur sem
kom aftur heim á hótel seint um
kvöldið.
Dvölin úti
Næsta dag höfðu menn sofíð úr
sér mestu þreytuna. Veðrið var
áfram fagurt, sól ogtæplega 20 stiga
hiti. Áfram héldu æfingar og tækni-
menn okkar unnu baki brotnu með
sænskum kollegum sínum við að
koma leikmynd íslensku ópemnnar
fyrir í húsinu, en hún hafði öll verið
flutt til Gautaborgar nokkra fyrr.
Samstarfíð gekk frábærlega vel, en
sænsku tæknimennimir voru nokkuð
undrandi á því hversu hópur okkar
tæknimanna var fámennur og ekki
síður að þar gekk hver maður inn í
annars starf. Þar úti hefur hins veg-
ar hver maður sitt verksvið og inn
á það fer enginn annar. Óhætt er
að fullyrða að þessi hópur vann þrek-
virki við að koma öllum sviðsbúnaði
og ljósum fyrir og í gagnið á mjög
stuttum tíma.
Stora Teatern
Stora Teatem er næststærsta
óperuhús Svíþjóðar. Húsið var byggt
árið 1859 og var í upphafi notað
undir allar greinar leiklistar, bæði
óperur og leikrit, en frá árinu 1920
hefur það þó eingöngu verið ætlað
til ópemsýninga. Salur hússins er
Kór og barnakór íslensku óperunnar sungu íslandskantötu Jóns Leifs
Carmina burana.