Morgunblaðið - 27.09.1990, Page 27

er-
>rgar
afar fallegur. Hann er skeifulaga og
eru þijár hæðir af stúkum allt í kring-
um áheyrendabekki á gólfi. Salurinn
tekur alls um 600 áhorfendur, en af
þeim eru 120 í stæðum eða þar sem
ekki sést til leiksviðsins. Salurinn er
því ekki verulega stærri en salur
Islensku óperunnar í Gamla bíói.
Óperuhúsið er í eigu bæjarfélags-
ins í Gautaborg. Þar starfa um 400
manns, þar af 30 einsöngvarar, 32
manna kór (í honum er íslenski tenór-
inn Páll Jóhannesson), 64 manna
hljómsveit og 36 dansarar. Allt þetta
fólk er auðvitað fastráðið, en til gam-
ans má geta þess að^ aðeins eru 7
manns fastráðnir við íslensku óper-
una. Sýningar á aðalsviði hússins eru
venjulega um 180 á ári og sækja þær
'að meðaltali 70-80 þúsund áhorfend-
ur. Til samanburðar má geta þess
að sýningar íslensku óperunnar eru
um 40 á ári og áhorfendur á þeim
hafa verið um 15-20 þúsund eða
íjórðungur af áhorfendaíjöldanum í
Gautaborg.
Samanburður við íslensku
óperuna
Fróðlegt er að bera rekstur Stora
Teatern saman við rekstur íslensku
óperunnar. Ef reiknað er í íslenskum
krónum, þá fær óperan í Gautaborg
um 200 milljóna króna árlegan styrk
frá sænska ríkinu og um 600 millj-
óna króna styrk frá bæjarfélaginu.
Heildarrekstrarkostnaður Stora Te-
atern er um 800-900 milljónir króna
á ári og hefur óperuhúsið sjálft aflað
um 10% af rekstrarkostnaðinum með
tekjum af miðasölu og fleiru. ís-
lenska óperan hefur hins vegar fengi
14 milljóna króna fastan styrk frá
ríki, engan frá bæjarfélögum og afl-
ar sjálf 70% rekstraríjár síns! Þar
sem umfang starfsemi íslensku ópe-
runnar hefur verið um fjórðungur
af starfsemi Stora Teatern, þá þyrfti
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 27. SEPTEMBER 1990 2 7
Ljósmyndir Jón Kristinn Cortes
Óperustjórarnir Sven-Gunnar Tillius og Garðar Cortes. Á milli þeirra
er Sven-Olof Eliassen listrænn stjórnandi Stora Teatern.
Stora Teatern í Gautaborg.
stuðningur opinberra aðila á íslandi
því að hækka úr 14 milljónum króna
á ári í 200 milljónir króna til að sam-
svara þeim opinberum styrkjum sem
Stora Teatern fær.
Á sýningarskrá Stora teatern fyrir
næsta vetur eru ijórar óperur, einn
söngleikur og þijár ballettsýningar,
en einnig verða þar margar gestasýn-
ingar því auk heimsóknar íslensku
óperunnar koma sýningar frá óperu-
húsum ailra hinna Norðurlandanna
í heimsókn auk Eistnesku óperunnar
í Tallin. Þótt hús Stora Teatern sé
gamalt og glæsilegt þykir Svíum sem
starfsemin hafi löngu sprengt ramma
þess og eru nú uppi áform um að
byggja nýtt hús sem hefur verið
valinn staður við höfn Gautaborgar.
Kostnaðaráætlun vegna byggingar-
innar hljóðar upp á jafnvirði 4.500
milljóna íslenskra króna.
Sýningarnar
Fyrsta sýning íslensku óperunnar
var föstudaginn 14. september og
var hún sérstök hátíðarsýning haldin
til heiðurs forseta íslands, frú Vigdísi
Finnbogadóttur, sem stödd var í
Gautaborg til að opna bókasýning-
una. Sýning okkar var eingöngu fýr-
ir boðsgesti og ýmsa þá sem styrkt
höfðu Stora Teatern með fjárfram-
lögum. Þetta kvöld sýndum við-
„Carmina burana" eftir Carl Orffog
„Pagliacci" eftir Leoncavallo og það
var strax í upphafi ljóst að hinn góði
andi í húsinu hafði haft góð áhrif á
okkur. Allir söngvararnir voru í
skínandi formi og hljómsveitin lék
af öryggi undir stjóm Anthony Hose.
Viðtökur áhorfenda voru einstaklega
góðar og í lok sýningar risu áhorf-
endur úr sætum sínum og fögnuðu
listafólkinu með langvinnu lófataki,
stappi og bravóhrópum. Á eftir heils-
aði Vigdís Finnbogadóttir upp á lista-
fólkið að tjaldabaki. Kvaðst hún á
stundum sem þessum vera sérstak-
lega hreykin af því að vera íslending-
ur. Svavar Gestsson menntamálaráð-
herra kom einnig og ávarpaði lista-
fólkið og þakkaði því fyrir glæsilega
sýningu.
Eftir sýninguna var listafólki ís-
lensku óperunnar haldið hóf í ópera-
húsinu. Þar ávarpaði Sven-Gunnar
Tillius óperustjóri hópinn og kvað
bað vera mikla synd ef hin glæsilega
uppfærsla á „Carmina burana" yrði
aðeins sýnd einu sinni. Hann hefði
því komist að samkomulagi við Garð-
ar Cortes um að hún yrði sýnd aftur
næsta kvöld ásamt þeim verkum sem
fyrirhuguð höfðu verið. Þessari til-
kynningu var tekið fagnandi af lista-
fólkinu þótt ljóst væri að sýningin
yrði býsna strembin, enda kom í ljós
að flutningurinn tók tæpar fjórar
klukkustundir með hléum.
Næsta kvöld var alveg troðfullt
hús óperugesta og hófst sýningin á
flutningi „íslenskra þjóðlaga" í út-
setningu Jóns Ásgeirssonar. Garðar
Cortes stjórnaði óperukórnum og
David Knowles lék undir á píanó.
Einsöngvarar voru Hrönn Hafliða-
dóttir, Loftur Erlingsson og Þorgeir
J. Andrésson og var flutningi lag-
anna vel tekið. Næst var röðin kom-
in að „Þjóðhvöt", alþingishátíðar-
kantötu Jóns Leifs, en hún er skrifuð
fyrir kór, barnakór og hljómsveit og
var þetta í fýrsta skipti sem verkið
var flutt í sinni upprunalegu mynd.
Kantatan er ómstritt verk og að
ýmsu leyti erfitt í flutningi. Það er
einnig nokkuð seintekið við hlustun,
en eins og önnur verk Jóns er það
þó afar frumlega samið og rammís-
lenskt að 'gerð.
Næst á eftir voru flutt sömu verk
og kvöldið áður, fyrst „Carmina bur-
ana“ þar sem þau Michael Jón
Clarke, Sigrún Hjálmtýsdóttir og
Þorgeir J. Andrésson fóru á kostum
í söng sínum. Dansarar úr íslenska
dansflokknum sýndu glæsileg tilþrif
og vakti sviðsetning Terence Et-
heridge á þessu verki mikla athygli.
Óperukórinn var þó í aðalhlutverki í
sýningunni og skilaði því með sér-
stökum sóma með söng sínum og
dansi. Þá var komið að „Pagliacci“
og aftur voru söngvararnir í miklu
stuði; þau Garðar Cortes, sem söng
aríuna “Vesti la giubba" með sér-
stökum glæsibrag, Ólöf Kolbrún
Harðardóttir, Keith Reed, David Ell-
is og Sigurður Björnsson. í sýningar-
lok risu áhorfendur úr sætum og
fögnuðu listafólkinu lengi og inni-
lega.
Þegar fólkið hafði þvegið sminkið
framan úr sér klæddist það í sitt
fínasta púss því nú var farið í mót-
töku borgarstjórnar Gautaborgar.
Þar létu hinir sænsku gestgjafar í
ljós ánægju sína með heimsókn Is-
lensku óperunnar. Garðar Cortes
þakkaði fyrir boðið og lagði áherslu
á hvað það hefði komið á heppilegum
tíma fyrir íslensku óperuna, sem ein-
mitt nú lifði í mikill óvissu um framtíð
sína og væri þessi ferð okkur því til
mikillar uppörvunar.
Daginn eftir var öllum hópnum
boðið að sækja bókasýninguna góðu
Dagens Nyheter (Hans Wolf).
Undir fyrirsögninni „íslenskt
hraunrennsli í Stora Teatern“
segir m.a.;
„Samnefnari hinna fjögurra
verka sem voru á dagskrá var
eiginn tónn og stemning; hraun-
elfur sem rann yfir leikhússalinn.
Um Pagliacei segir; „Sem leik-
hússtjórinn Canio á hinn rauðgló-
andi tenór Garðars Cortes sér
varla nokkra hliðstæðu meðal
söngvara Stora Teatern. Einnig
var áhrifamikið að heyra þyngd-
ina í flutningi barytónsins Keith
Reeds á hlutverki trúðsins Tóníó
þótt minna bæri á blæbrigðum.“
„Að flytja Carmina burana
sem dansverk bauð upp á sefjandi
andstæður blómskrýddra meyja
við kórinn sem nafnlausan massa
miðaldanna. Sviðssetning Terence
Etheridge var sem draummynd
um betra líf langt frá nauð og
!ífsháska.“
GT i Dag (Ulf R. Johansson);
Undir fyrirsögninni „íslenskt
sælgæti er ekki alltaf með harð-
fiskbragði" segir m.a.:
Sýningin í Stora Teatern sýndi
skýrt að á Islandi er menningin
tekin í alvöru. Það var líka ljóst
að á íslandi eru og hafa verið
tónskáld sem eru þess virði að
uppgötva, það sýndi ekki síst Is-
landskantata Jóns Leifs, hrá og
klossuð, en þó aðgengileg langt
út yfir hin frumstæðu endamörk
tungumálsins.“
Svenska Dagbladet (Bo Lud-
vigsson); Undir fyrirsögninni
„Kraftur og gleði á íslensku
þar sem frú Anna Einarsdóttir var
í forsvari fyrir Islandsdeildinni.
Operufólkið þakkaði fyrir sig með
því að syngja nokkur íslensk þjóðlög
og var flutningnum vel tekið. Um
kvöldið var svo komið að þriðju og
síðustu sýningu okkar og voru þá á
dagskrá íslensku verkin og „Pagliac-
ci“. Þótt nokkurrar þreytu væri farið
að gæta í hópnum tókst sýningin
ágæta vel.
Nú var komið að okkur að halda
gestgjöfunum samsæti og fór það
fram í veitingasal nálægt óperuhús-
inu. Að loknum hefðbundnum ræðu-
höldum voi’u drengirnir, sem skip.uðu
barnakór Óperunnar, beðnir um að
syngja sjálfvalið efni til að lyfta fólki
upp. Þessir ungu drengir sem höfðu
staðið sig svo einstaklega vel í allri
ferðinni, bæði innan sviðs sem utan,
og unnið hug og hjörtu jafnt sam-
ferðarmanna sem óperugesta,
trítluðu nú upp á sviðið í einni hala-
rófu og sungu síðan“' „Maístjörnu"
Jóns Ásgeirssonar svo undur vel, að
straumar hrísluðust niður eftir baki
viðstaddra og sums staðar blikaði tár
á hvarmi.
Blaðaumsagnir
Talsvert var getið um heimsókn
íslensku óperunnar í sænskum blöð-
um og voru umsagnir þeirra um sýn-
ingarnar í heild mjög vinsamlegar.
Það vakti sérstaka athygli manna
hvílíkan eldhuga Garðar Cortes hafði
að geyma. Hann leiddi hópinn sem
óperustjóri, stjórnaði íslensku verk-
kvöldi“ segir m.a.: „íslensk þjóð-
lög í öruggri útsetningu Jóns Ás-
geirssonar töluðu beint til hjart-
ansþótttungumálið skildist ekki.“
— „Islandskantata Jóns Leifs býð-
ur upp á spennandi hljómaheim.
Þegar tónskáldið málar ísland
með krafti og alvöruþunga þá
virðist vellandi hraunstraumur
vera grunnliturinn.“ — „Sviðsetn-
ing Terence Ethridges á Carmina
burana var hápunktur kvöldsins.
Kór og hljómsveit náðu vel saman
undir stjóm Anthonys Hose og
af einsöngvurunum reis hæst
söngur Sigrúnar Hjálmtýsdóttur
í ástarsöngvunum.“ — í hefðbund-
inni uppsetningu á Pagliacci var
hið blóðuga drama oft túlkað ...
á dálítið gamaldags hátt... Það
er sjaldgæft að norræn ítalska
hljómi svo ítalskt. Einkum á þetta
við um tenórinn Garðar Cort-
es...“
Göteborgsposten (Hákan
Dahl); Undir fyrirsögninni
„Ópemlist í blóina þrátt fyrir erf-
ið skilyrði“ segir m.a:
„Heimsókn Islensku ópemnnar
var kannski ekki stór í sniðum,
en það var þó stórkostleg reynsla
að fá að kynnast hinum mörgu
litríku listamönnum hennar. Þar
var í sérflokki Garðar Cortes
óperustjóri, einsöngvari og stjórn-
andi. Hann er söngvari á heims-
mælikvarða og til sóma hvaða
ópemhúsi sem er. Mann sundlar
við tilhugsunina um það hve mikla
þýðingu hann hefur haft fyrir
óperulistina í heimalandi sínu.“
Um „Carmina burana" segir:
unum og söng síðan aðalhlutverkið
í „Pagliacei“ með glæsibrag. Aðrir
söngvarar fengu einnig mjög lofsam-
leg ummæli. Uppsetning Óperunnar
á „Carmina burana" vakti aðdáun
sænskra gagnrýnenda, en sumum
fannst „Pagliacci" vera of hefðbund-
in. í heild undruðust flestir á því að
óperulistin hefði náð svo háu stigi á
íslandi við jafn frumstæðar aðstæður
og íslenska óperan hefði mátt búa
við. Glefsur úr dómum sænsku blað-
anna em birtar annars staðar í þessu
blaði.
Haldið heim
Á sjötta degi var svo haldið heirn
á leið. Það var heldur þreyttur hópur
sem sneri aftur í íslensku óperuna.
Allir voru þó ánægðir með vel heppn-
aða ferð og eins og venjulega var
lagið tekið áður en fólk kvaddist.
Óhætt er að segja að þessi ferð
hafi þjappað listafólki íslensku óper-
unnar saman í þeirri baráttu sem
framundan er til að tryggja áfram-
haidandi tilvist hennar. Við skulum
vona að með góðra manna hjálp
muni sú barátta skila tilætluðum
árangri og að ferð okkar til Gauta-
borgar marki upphafið að enn þrótt-
meira starfi íslensku óperunnar, en-
verði ekki svanasöngur hennar.
Höfundur er í stjórn
Styrktarfélags Islensku
óperunnar og var fararsijóri í
ferðinni.
„Kórinn í aðalhlutverki íklæddur
munkakufli með grímu á hnakk-
anum, dró fram myndir og hrynj-
andi form, sem dansarar og ein-
söngvarar komu fram í með atriði
sín. Myndir og litir framkölluðu
sefjandi áhrif, sem drógu þó frem-
ur fram andrúmsloft og stemn-
ingu en innihald textans. Með
hliðsjón af verkinu sjálfu og for-
sendum þess var sýningin þó mjög
gefandi. Flutningur hljómsveitar
og söngvara var mjög góður þrátt
fyrir einstaka ójafnvægi í hrynj-
andi og vandamál með tónmynd-
un, sem hurfu þó strax í skugg-
ann fyrir túlkunarkrafti kórsins
og góðri frammistöðu einsöngva-
ranna. Sérstaklega góð var
frammistaða Þorgeirs J. Andrés-
sonar í hlutverki steikta svansins.
Hlutverkið er þakklátt, en túlkun
hans var engu að síður mjög góð.“
Um „Pagliacci11 segir: „Upp-
setningin var mjög hefðbundin
þar sem ástríðuleikurinn í leiknum
var hápunkturinn og mjög vel
útfærður sem slíkur á allan
hátt... Garðar Cortes var stór-
kostlegur sem Canio og þau Ólöf
Kolbrún Harðardóttir, Keith Re-
ed, Sigurður Björnsson og David
Ellis stóðu sig með sóma í öðrum
einsöngshlutverkum. Litla hljóm-
sveitin lék hér nrjög vel undir
stjórn Anthony Hose. Af viðtök-
unum mátti sjá að heimsóknin var
bæði velkomin og mikils metin og
er Islensku óperunni óskað alls
velfarnaðar. Af því sem við höfum
heyrt og séð er hún verðug betri
aðbúnaðar."
Umsagnir sænskra blaða