Morgunblaðið - 06.02.1991, Side 17

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 6. FEBRUAR 1991
17
MEÐAL ANNARRA ORÐA
VINSLIT?
eftir Njörð P.
Njarðvík
Þeir atburðir hafa nú gerst í
sjónvarpsmálum okkar Islend-
inga, að maður trúir varla augum
sínum né eyrum. Fyrst brýtur
Stöð 2 reglugerð um þýðingar-
skyldu með því að endurvarpa
fréttasíbylju CNN, svo breytir
menntamálaráðherra reglugerð-
inni til að leggja blessun sína yfir
brotið, og loks rennir ríkissjón-
varpið sér í sama kjölfar með
samskonar fréttasíbylju frá Sky.
Þessi tíðindi verða til þess að óhjá-
kvæmilegt er að íhuga á ný stöðu
og tilgang sjónvarps á Islandi, og
þá ekki síst þeirrar stofnunar sem
sjálf kallar sig besta vin þjóðar-
innar.
Við íslendingar erum agalítil
þjóð og sinnulaus um lög og regl-
ur. Við erum sem betur fer ekki
mjög ofbeldishneigð til glæpa-
verka. En við setjum oft skynsam-
leg lög og reglur án þess að ætl-
ast sé til þess að eftir þeim sé
farið. Við höfum t.d. sett lög um
reykingar sem eru þverbrotin hvar
sem maður kemur, nema kannski
á sjúkrahúsum upp á síðkastið. A
mínum vinnustað eru húsreglur
festar upp á veggi þar sem
reykingar eru bannaðar, en það
fer enginn eftir þeim og enginn
virðist ætlast til þess. Hvers vegna
skyldu menn þá taka önnur lög
alvarlega úr því að lög um heilsú-
vernd manna eru einskis virt?
Bijótið reglur og þeim
verður breytt!
Stöð 2 hefur lengi komist upp
með að brjóta þá reglu að ekki
megi íjúfa dagskrárliði með aug-
lýsingum, og nú hefur þeim þótt
sjálfsagt að bijóta einnig reglur
um þýðingarskyldu. Enda virtist
því næstum tekið fagnandi.
Menntamálaráðherra brást við
skjótt og breytti reglugerðinni
lögbrjótunum í vil. Það var bæði
vanhugsað og með öllu þarflaust.
Vanhugsað vegna þess m.a. að
reglugerðarbrot eru hæpin for-
senda þess að breyta reglugerð,
svo að ekki sé fastar kveðið að
orði. Bijótið reglur, og þeim verð-
ur breytt. Er það kannski hinn
nýi boðskapur? Auk þess virðist
ráðherra ekki hafa verið ljóst að
málið snertir ekki aðeins stöðu
íslenskrar tungu í íslenskum íjöl-
miðlum, heldur einnig reglur um
fréttaflutning. Og þarflaus var
þessi ráðstöfun ráðherrans vegna
þess að svo vill nefnilega tii að
hver sem þess óskar, getur náð
gervihnattasjónvarpi. Hann þarf
einungis að verða sér úti um þau
tæki sem til þess þarf. Rétt eins
og sá sem vill hlusta á erlendar
útvarpsstöðvar. Það kostar að
vísu dálítið. En frelsið er fyrir
hendi. Á því á hins vegar að vera
regin munur, hvort maður hlustar
á íslenska sjónvarpsstöð eða er-
lenda. Það er ekki hlutverk
íslenskra ljósvakamiðla að gerast
endurvarpsstöð erlendrar dag-
skrár. Ætli mönnum brygði ekki
í brún ef Ríkisútvarpið færi að
endurvarpa reglulega útvarps-
fréttum frá BBC World Service?
Og eru það þó vandaðar fréttir,
andstætt því sem hægt er að segja
um fréttaflutning CNN og Sky.
Hlutur Ríkisútvarpsins
Þótt hlutur Stöðvar 2 og
menntamálaráðherra sé slæmur í
þessu máli, þá er hlutur Ríkisút-
varpsins þó sýnu verri. Það er
engu líkara en Ríkisúivarpið sæ-
kist eftir slæmum fyrirmyndum,
elti lágkúru keppinauta sinna_ á
röndum. Það er sárt að sjá. Ég
veit ekki hvernig Stöð 2 lítur á
hlutverk sitt eða tilgang. En hvort
tveggja er skilgreínt í lögum og
reglugerð um Ríkisútvarpið. Þar
er m.a. ákvæði um að styðja og
efla íslenska tungu og þar er Iíka
ákvæði um óhlutdrægni. Ríkisút-
varpið er að hluta til rekið af al-
mannafé. Hver sá sem á útvarps-
eða sjónvarpstæki greiðir afnota-
gjald til Ríkisútvarpsins. Það
finnst mér rétt og eðlilegt og rétt-
lætist af nauðsyn þess að þjóðin
eigi fjölmiðil sem sé fyrirmynd
um meðferð tungunnar og um
vandaðan, óhlutdrægan frétta-
flutning. Þá ábyrgð verða forráða-
menn Ríkisútvarpsins að gera sér
ljósa. Ella er fallin forsendan fyr-
ir almennum afnotagjöldum. Og
það verða forráðamenn Ríkisút-
varpsins að játa að stofnunin brást
báðum þessum hlutverkum, þegar
hún fór að endurvarpa fréttas-
íbyljunni frá Sky. Ekki styrkir það
tunguna, svo mikið er víst. Og
þar að auki flytja CNN og Sky
óvandaðar og hlutdrægar fréttir,
og stundum reyndar engar fréttir
heldur blátt áfram kjaftæði, ef
nota má svo hranalegt orðbragð.
Þessar stöðvar lofsyngja hernað
þjóða sinna, eru í reynd hreinar
áróðursstöðvar. Ég var staddur í
Bandaríkjunum þegar þau réðust
inn í Panama og hofði þá á CNN.
Þá hurfu allar aðrar fréttir að
heita mátti og í staðinn upphófst
þvílíkur lofsöngur, að það setti
að manni klígju. Þess vegna er
CNN ekki fréttastöð í sama skiln-
ingi og t.d. aðrar bandarískar
stöðvar eins og ABC, CBS og
NBC. Það er nefnilega ekki raun-
verulegur fréttaflutningur að vera
á einum stað með beina útsend-
ingu. Atburði þarf að rneta og
túlka. Hitt leiðir til óundirbúins
snakks til uppfyllingar, sem
stundum getur blátt áfram verið
villandi og afvegaleiðandi í áróðri.
Dæmi um það er allt tal um tækn-
ina í hinu nýja stríði, útlistun á
tæknibrögðum einstakra vopna.
Stríð snýst ekki um tækni og
hefur aldrei gert. Stríð snýst ein-
ungis um yfirráð með ofbeldi og
manndrápum sem bitna á sak-
lausu fólki. Stríð er ekki tölvuleik-
ur, heldur mannlegur harmleikur
sem ber mannlega skynsemi ofur-
liði. Við þetta bætist sú augljósa
staðreynd að við eigum ekki að
horfa á heiminn frá Atlanta eða
London. Okkar staður er hér. Við
það á fréttaflutningur okkar að
miðast.
Menningarsókn
Menntamálaráðherra sagði í
Kastljósi sjónvarpsins að ekki
væri hægt að setja regnhlíf yfir
ísland. Um það hefur enginn beð-
ið. Mönnum á að vera fijálst að
velja sér erlent sjónvarpsefni frá
gervihnöttum. Hann hefur hins
vegar stuðlað að því að þetta er-
lenda gervihnattasjónvarp fyllir
dagskrár íslenskra sjónvarps-
stöðva. Það gætu reynst hættuleg
mistök. Menntamálaráðherra
sagði einnig að við ættum að
hætta að vera í vörn. Við ættum
að snúa vörn í sókn. Þessu ber
að fagna svo langt sem það nær.
Ég held bara að við séum mörg
orðin þreytt á þessum orðum
stjórnmálamanna, af því að við
sjáum ekki að hugúr fylgi máli,
eða réttar sagt,’ að orðum fylgi
aðgerðir. Stjórnmálamenn verða
að skilja að þótt íslensk tunga sé
samsett úr orðum, þá bjarga þeir
ekki íslenskri tungu með orðum.
í sjónvarpsmálum hlýtur að
blasa við að tilgangur íslensks
sjónvarps er íslensk sjónvarpsdag-
skrá, að miklum hluta að minnsta
kosti. Því væri óskandi að hin
hrapallegu mistök yrðu til þess
að menn sæju nauðsyn þess að
efla íslenska dagskrárgerð í sjón-
varpi. Til þess þarf ekki orð, held-
ur fé. Það fé er til, ef menn vilja.
Að hluta til er það spurning um
sérstakar fjárveitingar úr ríkis-
sjóði, sem væru fyllilega réttlæt-
anlegar vegna þess að Ríkisút-
varpið hefur verið svipt lögbundn-
um tekjum. Að hluta til er um
innanhússvandamál að ræða,
þ.e.a.s. hvernig því fé er skipt sem
Ríkisútvarpið hefur til umráða.
Um eitt ættu allir að geta verið
sammála: Það er alltof litlu fé
varið til íslenskrar dagskrárgerð-
ar. Þess vegna vona ég að
menntamálaráðherra annars veg-
ar og forráðamenn Ríkisútvarps-
ins hins vegar bæti fyrir mistök
sín með því að tvöfalda að minnsta
kosti fjárveitingu til íslenskrar
dagskrárgerðar í sjónvarpinu,
fjölbreyttrar íslenskrar dagskrár-
gerðar á sviði lista, fræðslu,
skemmtunar og afþreyingar. Þótt
það kunni að kosta 300—400
milljónir á ári, þá er því fé ekki
illa varið. Því að nú er nauðsyn.
Nú býður þjóðarsómi. Nú reynir
á vináttu þeirrar stofnunar sem
segist vera besti vinur þjóðarinn-
ar.
Iiöfundur er rithöfundur og
dósentí íslenskum bókmenntum
við Háskóln íslands.
FARKLÚBBURINN AUGLÝSIR
5 DAGA FERÐ TIL AMSTERDAM
BROTTFÖR 15. FEBRÚAR
Pantanir skulu gerðar hjá eftirtöldum
söluskrifstofum Félags íslenskra
ferðaskrifstofa:
Ferðaskrifstofa Akureyrar; Ferðabær;
Ferðaskrifstofa Reykjavíkur; Ferðaskrifstofa
stúdenta; Ferðaval; Ferðaskrifstofa Guðmundar
Jónassonar; Saga; Samvinnuferðir-Landsýn;
Úrval-Útsýn; Söluskrifstofur Flugleiða, Islenskar
fjallaferðir; Land og Saga; Ratvís; Alís; Atlantik;
Veröld-Polaris; Ferðamiðstöð Austurlands;
Flugferðir-Sólarflug.
GILDIR AÐEINS
FYRIR HANDAHAFA
FARKORTS OG
GULLKORTS
VISA—ÍSLANDS
VERÐ KR.28.9
Innifalið: Flug, gisting í 4 nætur á hótel
Pulitzer ★★★★ , akstur til og frá flugvelli,
skoðunarferð, íslensk fararstjórn.
Verð á mann í tvíbýli kr. 28.900.-
Verð á mann í einbýli kr. 37.600,-
rsfl farkortI

FIF
EINFALDLEGA BETRA GREIÐLSUKORT
FARKORT ER SPARKORT