Morgunblaðið - 16.04.1991, Blaðsíða 13

vegna þess að almennt telja opin-
berir starfsmenn að þeir búi við
lakari launakjör en aðrir og vilja
að tekið sé á öllum þáttum
samtímis.
Það verður reyndar að teljast
ólíklegt, að allir verði sammála um
að greiða hærri prósentu af launum
til lífeyrissjóðanna. Þess vegna hafa
menn fremur einbeitt sér að þeim
kosti að draga úr þeim skuldbind-
ingum sem sjóðirnir taka á sig,
einkum með því að skerða makalíf-
eyri að hluta eða öllu leyti. Konur
ná að meðaltali hærri aldri en karl-
ar og það eru því einkum þær sem
njóta makalífeyris. Skerðingin er
réttlætt með því að nú sé atvinnu-
þátttaka kvenna orðin almenn, og
því sé óþarfi að þær njóti annars
lífeyris en þess sem tengist þeirra
launum. Þessi rök standast hins
vegar ekki, því laun kvenna eru
mun lægri en karla, af margvísleg-
um ástæðum. Verði eftirlaun
kvenna aðeins byggð á launum
þeirra, þá munu þær búa við mun
verri kjör í ellinni en í kerfi þar sem
þær njóta einnig ekkjulífeyris.
Skattar hér, skattarþar,
skattar alls staðar
Annað óréttlæti sem tengist líf-
eyrisgreiðslum er margsköttun. Þau
4% launa, sem launþeginn greiðir til
lífeyrissjós, eru skattlögð eins og
aðrar tekjur. Þegar lífeyrir er greidd-
ur er hann skattlagður eins og venja
er um tekjur. En ekki nóg með það.
Hið opinbera hefur ákveðið að eng-
inn ellilífeyrisþegi skuli vera undir
ákveðnum tekjumörkum. Þess vegna
fá margir aldraðir, auk venjulegs
ellilífeyris, svonefnda tekjutrygg-
ingu, sem á að tryggja að enginn
fái tekjur undir ákveðnu lágmarki.
Höskuldur Þráinsson
þeir hafi unnið nokkur atkvæði
með því bragði, en bragðið var
auðvitað sama eðlis og vígorðið
sjálft: tilraun til að fá menn til að
stytta sér leið og hugsa ekki.
Við getum líka tekið nýrra dæmi
úr stjórnmálabaráttunni um vald
orðanna. Fyrir örfáum misserum
átti, að því er mér skilst, að gera
tilraun til þess að jafna lífskjör
með óbeinum skatti, skatti sem
átti að leggja á neysluvörur. Um
leið átti að gera hliðarráðstafanir
til að tryggja það að þeir sem
mest þurftu á því að halda fengju
þessa fjármuni aftur til baka. En
þessar upplýsingar komust í raun
aldrei almennilega til skila af því
að andstæðingar skattheimtunnar
völdu fyrirbærinu nafnið matar-
skattur. Þetta bragð heppnaðist
vel — og það var í raun miklu
lævíslegra en það sem áður var
nefnt. Heitið gerði skattinn þegar
mjög óvinsælan, enda hljóta að sjá
að það er Ijótt og ósiðlegt að leggja
skatt á mat, eða hvað? Þannig
hindraði þetta heiti í raun að al-
menningur fengist til að skoða
málið á hlutlausan hátt og átta sig
á því hvað þarna var um að ræða
í raun og veru.
Gagnstætt dæmi er svo auðvitað
þjóðarsáttin margnefnda. Hætt
er við að færri hefðu sætt sig við
hana hefði hún verið kölluð launa-
frysting eða eitthvað álíka kulda-
legt þótt'ihhíhaldið hfefði vefið það
’ ’MÓRÓÖNBLÁbÍÐ’ÞRÍÐjlíIDAGÚR'16.’APRÍL 1991
C13
Benedikt Jóhannesson
Þeir, sem hafa sýnt þá fyrirhyggju
að borga sjálfir í lífeyrissjóð, fá hins
vegar skerta tekjutryggingu; þeim
er refsað fyrir forsjálnina. Með svip-
uðum hætti er farið um greiðslur
þeirra sem dveljast á elliheimilum.
A allbreiðu tekjubili er það svo, að
þeir njóta þess í engu að hafa meiri
lífeyristekjur. Tryggingastofnun
greiðir það sem á vantar til þess að
lífeyrir og aðrar tekjur dugi fyrir
vistgjaldi, en ráðstöfunarfé fer ekki
að vaxa með tekjum fyrr en þær eru
orðnar verulegar. Kerfíð er því fjarri
því að hvetja fólk til þess að sýna
fyrirhyggju með því að greiða í líf-
eyrissjóði. Væri það ekki skylda, þá
myndu flestir launþegar ekki sjá sér
neinn hag í því að vera í lífeyris-
sjóði (nema ef vera skyldi vegna
lánsréttinda sem til skamms tíma
þóttu gulls ígildi).
sama. Hér gilda nefnilega svipuð
lögmál og í viðskiptum: miklu varð-
ar að umbúðirnar séu aðlaðandi.
Þá sætta menn sig frekar við inni-
haldið, enda skoða menn það ekki
alltaf mjög gaumgæfílega.
Um kröfur og tilboð
Til þessa höfum við eingöngu
tekið dæmi af þeim vettvangi þar
sem ekki er gert ráð fyrir hlutleysi
í málflutningi. En gildishlaðin orð
eru þó notuð víðar í þjóðmálaum-
ræðunni, jafnvel þegar menn halda
að þeir séu að setja málin fram á
hlutlausan hátt. í umræðu um kjar-
amál er t.d. alltaf talað um kröfur
launþega og tilboð launagreið-
enda atvinnurekenda þegar samn-
ingar eða kjaradeilur eru að hefj-
ast. Þessi orð eru gildishlaðin í
sjálfu sér: menn krefjast einhvers
með hörku, bjóða eitthvað í vin-
semd eða jafnvel af örlæti. í raun
og veru mætti alveg snúa þessu
við og segja að í upphafi kjara-
samninga gerðu launþegar launa-
greiðendum tilboð um að vinna
Hvað er til ráða?
Lífeyrismálin verða ekki leyst
nema með þeim hætti einum að
framlag til lífeyrissjóðanna verði
hækkað verulega. Einu gildir hvort
það er látið heita svo að atvinnurek-
andi greiði gjöldin eða launþeginn,
í raun er það alltaf launþeginn sem
ber byrðina. Hins vegar er það sjálf-
sagt réttlætismál að lífeyrisgjöld
verði aðeins skattlögð einu sinni og
í nágrannalöndum er venja að und-
anþiggja iðgjöld skattgreiðslum.
Einnig verður að afnema það órétt-
læti að refsa fólki fyrir forsjálni,
með því að láta lífeyrisgreiðslur
skerða rétt til annarra bóta. Nýlega
var lagt fram á Alþingi frumvarp
sem gengur enn lengra í þá átt en
áður. í þessu frumvarpi eru tillögur
um að tekjutengja hefðb.undinn elli-
lífeyri. Hugmyndin er að spara rík-
issjóði útgjöld, en hætt er við að
það verði skammgóður vermir,
vegna þess að með því dregur enn
úr mönhum að leggja til'hliðar til
elliára.
í þessari grein hefur ástandinu
í lífeyrismálum þjóðarinnar verið
lýst, en ekki farið út í það með
hvaða móti ætti að standa að út-
færslu á úrbótum. Um slíka tillögu
mun ég fjalla í grein á öðrum vett-
vangi á næstunni. Það kemur í ljós
að með auknu fijálsræði á þessu
sviði mun lífeyriskerfíð einfaldast á
skömmum tíma, ellilífeyrir mun
aukast og þær tekjur sem ríkið
verður af vegna afnáms margskött-
unar, munu á nokkrum árum skila
sér ríflega til baka með minnkandi
útgjöldum til tekjutryggingar.
Höfundur er stærðfræðingur og
hefurkennt bæði við raunvísinda-
og viðskiptadeild Háskóla íslands.
fyrir tiltekið kaup. Ef launagreið-
endurnir hafna því tilboði eru þeir
um leið að kreijast þess að laun-
þegar vinni fyrir lægra kaup. Þá
mætti tala ufn tilboð launþega
og kröfur launagreiðenda. Með
þvi að breyta orðalaginu á þennan
hátt gætu fjölmiðlar kannski stuðl-
að að því að menn hugsuðu málin
upp á nýtt næst þegar „aðilar vinn-
umarkaðarins“ fara að ræðast við.
Látum ekki villa okkur sýn
Eg geri nú ekki ráð fyrir því
að þessi stutta grein valdi neinni
byltingu í þjóðmálaumræðunni. En
það væri gaman ef hún gæti minnt
einhveija á að reyna að skyggnast
stöku sinnum á bak við orðin sem
notuð eru og reyna t.d. á næstu
dögum og vikum að gæta þess að
láta hvorki fögur né ljót orð villa
sér sýn. Tungumálið á að auðvelda
okkur að hugsa, ekki að kom í veg
fyrir að við gerum það.
Höfundur er prófessor við
Háskóla íslands.
■■ centrum
VINDUER OG DORE
ÚTSALA
á gluggum og hurðum
Utvega af lager hurðir og glugga á niðursettu
verði. Gluggarnir og hurðirnar eru fullglerjaðar
með lömum og skrám og sumir fullmálaóir.
Framleiðslan er ekki gölluó, en hefur vegna, mann-
legra mistaka ,t.d. ranga opnun eða ekki rétta
stærð frá upprunalegu pöntuninni. Tilvalið í sumar-
bústaðinn, bílskúrinn eða viðbygginguna.
Tapphengi
Tegunil Stærfi Floldl vert
n, BR. xHÆÐ
ul 588 x 588 9 12.384,-
588 x 788 6 13.723,-
x 988 19 15.248,-
x 1188 6 16.358,-
788 x 1188 15 18.460,-
888 x 588 16 14.601,-
x 788 3 15.753,-
x 988 17 17.236,-
998 x 1188 28 18.460,-
948 x 588 4 14.918,-
948 x 988 25 17.582,-
x 1188 38 19.008,-
1188 x 588 12 16.358,-
x 788 10 17.769,-
x 988 7 18.979,-
x 1188 26 20.592,-
x 1320 39 22.708,-
1308 x 118819 21.859,-
x 1320 8 22.809,-
1488 x 1188 2 23.976,-
Veltigluggi
02 r ••■•"••--‘4
948 x 1188 11 23.400,-
1 188 x 1 1881 1 25.430,-
Fastur
08 -r----------------- -4-
588 x 588 8 11.200,-
888 x 21 18 5 18.561,-
948 x 2118 10 19.310,-
1188 x 1 188 6 13.824,-
1188 x 158811 18.230,-
Hurð
12
888 x 2050 27 40.407,-
948 x 1900 8
948 x 2050 12 41.212,-
948 x 2118 75
948 x 2118 23
Útitiurð
15
948 x 2118 36 57.686,-
Hliðarstykki
17 -f=4
240 x 2050 12 14.572,-
240 x 2118 23 14.860,-
360 x 2050 6 15.854,-
360 x 2118 34 16.128,-
480 x 2118 16 16.934,-
540 x 2118 16 17.942,-
588 x 2118 8 18.250,-
948 x 2118 10 23.960,-
20
888 x 2050 34 34.819,-
948 x 2050 24 35.856,-
948 x 2118 34 36.676,-
1488 x 2118 4 59.529,-
1788 x 2050 3 62.841,-
1788 x 2118 2 64.195,-
50 I" ■ 1 ‘I
588 x 588 15 15.048,-

'Bntwz-v,
53
1188 x 1188 3 24.406,-
1188 x 1320 3 30.139,-
888 x 2118 4 36.475,-
948 x 2118 4 37.713,-
SÝNINGARSALUR OPINN FRÁ KL. 09-18
Páll Emil Beck
Kársnesbraut 112,
s. 641644.