Morgunblaðið - 16.04.1991, Blaðsíða 30

130
, MpRQyNBLAÐIÐ, ÞPMU^GUfi 16, APRÍjL 1991
Mengunarslys á Genúaflóa
Savóna
Olíuflekkir
* _ berast ó
^Marseille strendur -
'X<s> st
^Sj(_°pe4Ía®eS ^Mónakh
Fimmtudagur, 11. apríl:
Sprengina rýfur aat ó byrS-
ing olíuskips meö 143.000 t
innanborðs og eldur læsist
i olíunni. O
«s> Písa
Reuter
- Sunnudaaur, 14. apríl:
Skipið seðcur innan fimm
klukkustunda eftir mikla
sprengingu kl. 03:32.
Ítalía;
Olíuskipið er eins og
tifandi tímasprengja
KYPVERSKA olíuskipið Haven, sem logað hafði stafna í milli síðan
á fimmtudag, sökk á sunnudag undan Lígúríuströnd á ítaliu með um
80.000 tonn af olíu innanborðs. Er óttast, að gífurlegt mengunarslys
sé í uppsiglingu, ekki aðeins við Ítalíu, heldur einnig víðar við Mið-
jarðarhaf. Svo virtist þó í gær sem lítið læki úr skipinu þar sem það
liggur á hafsbotni og oliuna, sem þegar var komin í sjóinn, um 30.000
tonn, rak burt frá ströndinni.
Söguleg heimsókn Míkhaíls Gorbatsjovs til Japans:
Von á samkomulagi
um umdeíldar eviar
Tókýó. Reuter. Daily Telegraph.
MÍKHAÍL Gorbatsjov Sovétforseti kemur í dag, þriðjudag, í fjögurra
daga opinbera heimsókn til Japans og er þar með fyrsti sovéski leið-
toginn sem þangað kemur frá dögum Nikulásar Rússakeisara. Búist
hefur verið við því að í heimsókninni komist Japanir og Sovétmenn
að samkomulagi um fjórar umdeildar eyjar sem Sovétmenn lögðu
undir sig í lok seinna stríðsins en ágreiningur rikjanna um þær
hefur valdið því að þau hafa ekki samið sína á milli um formlegar
lyktir stríðsins. Gífurlegar öryggisráðstafanir hafa verið gerðar í
Japan vegna heimsóknar Gorbatsjovs.
Olíuflekkurinn frá Haven hefur
þegar náð að menga fjörur á ítölsku
Riveríunni en í gær rak meginflekk-
inn í vestur, í átt til Mónakó og
Frakklands. Er mikill viðbúnaður
þar og á Ítalíu hefur verið lýst yfir
neyðarástandi. Sérfræðingar telja
sig geta ráðið að mestu við olíuna,
sem nú er komin í sjóinn, en ef
Haven, sem er illa leikið eftir miklar
sprengingar, brotnar í sundur verð-
ur fátt við ráðið. Verður ástand
skipsins nú kannað með neðansjáv-
armyndavélum og að því búnu verð-
ur reynt að dæla olíunni yfír í ann-
að skip.
Lígúríuströndin er ein sú fegursta
og frægasta á Ítalíu og þjónusta
við ferðamenn mikill atvinnuvegur.
Hefur mengunarslysið þegar valdið
kreppu í atvinnugreininni og ef allt
fer á versta veg óttast menn algert
hrun. í Mónakó í 100 mílna fjarlægð
hafa menn líka miklar áhyggjur og
þá ekki síður í Cannes í Frakklandi
þar sem kvikmyndahátíðin stendur
fyrir dyrum.
Vegna deilunnar um eyjarnar
fjórar hafa Japanir ekki ljáð máls
á því að veita Sovétmönnum efna-
hagsaðstoð. Forseti japanska inn-
og útflutningsbankans í Tókýó
sagði í gær, að bankinn hefði engin
áform um að veita sovéskum stjórn-
völdum aðstoð og stefna bankans
yrði óbreytt meðan ágreiningur um
eyjarnar væri óleystur. Hann sagði
að 100 milljóna dollara matvælaað-
stoð til Sovétríkjanna í fyrrahaust
hefði verið veitt af mannúðarástæð-
um eingöngu.
Stjórnmálaskýrendur sögðu hins
vegar í gær, að enginn ávinningur
yrði af Japansförinni fyrir Gor-
batsjov kæmi hann ekki þaðan með
samninga og loforð um efnahagsað-
stoð að jafnvirði hundruð milljarða
ÍSK. Ennfremur yrði afar mikil-
vægt fyrir hann að vinna nýja sigra
í utanríkismálum og því beindist
athyglin fyrst og fremst að eyjunum
ijórum.
Samkomulag hefur crðið milli
japanskra og sovéskra yfírvalda,
að deilan um eyjarnar verði fyrsta
og helsta málið í viðræðum Gor-
batsjovs og Toshiki Kaifu forsætis-
ráðherra Japans. Embættismenn
og vestrænir stjórnarerindrekar
hafa sagt síðustu daga, að búast
megi við að leiðtogarnir gangi frá
samstarfssamningum ríkjanna á
sviði viðskipta og umhverfisvernd-
unar. Auk þess er sagt að Japanir
muni heita Gorbatsjov aðstoð við
að treysta umbætur í sessi og einn-
ig muni þeir tilkynna um sérstaka
áætlun til að hjálpa fórnarlömbum
Tsjernóbýl-slyssins.
Borís Jeltsín Rússlandsforseti
sagði í gær, að ekki kæmi til greina
að Sovétmenn létu eyjarnar af
hendi í skiptum fyrir efnahagsað-
stoð, eins og embættismenn hafa
látið í veðri vaka að gert yrði. Sam-
kvæmt sovéskri stjórnskipan eru
eyjarnar hluti af sovétlýðveldinu
Rússlandi og getur Jeltsín því haft
mikið að segja um hugsanlegar
lyktir deilunnar um þær. Þykir það
segja sína sögu um hvaða mikil-
vægi mál þeirra hefur í heimsókn-
inni að í föruneyti Gorbatsjovs eru
þrír af æðstu embættismönnum
Rússlands.
Og ljóst má vera að Gorbatsjov
er vandi á höndum því Valentín
Fjodorov landsstjóri á Sjakalín-eyju
sagði á blaðamannafundi í gær, að
afhenti forsetinn Japönum yfirráð
á eyjunum fjórum, Hahomai, Shi-
kotan, Kunashiri og Etorofu, yrði
hann sviptur völdum. Eyjarnar falla
undir lögsögu Fjodorovs. Hann var-
aði Japani við of mikilli bjartsýni
og sagðist telja skynsamlegra að
tekin yrði upp náin efnahagssam-
vinna milli eyjanna og Hokkaido,
nyrstu eyju Japans, og fullt ferða-
frelsi þar á milli innleitt.
EB og S-Afríka:
Dregið úr
þvingunum
Luxemborg. Reuter.
UTANRÍKISRÁÐHERRAR Evr-
ópubandalagsríkjanna ákváðu í
gær að draga enn frekar úr efna-
hagslegum refsiaðgerðum gegn
Suður-Afríku vegna þess, sem
þar hefur verið gert til að binda
enda á aðskilnaðarstefnuna.
Innan tíðar verður afnumið bann
við innflutningi gullmyntar, járns
og stáls frá Suður-Afríku og Bretar
vilja raunar ganga lengra og heim-
ila innflutning hráolíu til Suður-Afr-
íku og taka upp eðlileg samskipti
við íþróttasamtök þar í landi. í des-
ember sl. ákvað EB að afnema bann
við nýjum fjárfestingum í Suður-
Afríku.
F. W. de Klerk, forseti Suður-
Afríku, fagnaði tíðindunum í sér-
stakri yfirlýsingu og svo var einnig
með samtök atvinnurekenda. Tals-
maður Afríska þjóðarráðsins, einna
samtaka blökkumanna, sagði þau
hins vegar afar óheppileg.
Ótti við breytt valdahlutföll í Mið-Austurlöndum:
Við styðjum ekki upp-
lausn íraska ríkisins
- segir upplýsingaráðherra Ómans í samtali við Morgunblaðið
„Saddam Hussein stjómar írak
en Qaboos soldán hér. Svo einfalt
er það nú. Við höfum góðan þjóð-
höfðingja og ég held að Saddam
Hussein höfði ekki til okkar sem
stjómandi, sjáðu til!
Heldur þú að það«takist að
græða sárin?
„Það verður að takast. En sár
skilja eftir sig og þau verða um
ókomin ár. En Flóaráðið hefur nú
stofnað sjóð til hjálparþeim Araba-
ríkjum sem stóðu gegn Saddam.
Ómanir vilja að úr þeim sjóði verði
einnig veitt til Jórdaníu og Jemen.
Það er ekki tímabært að þrýsta á
það. En það munum við gera. Við
vitum að þessar þjóðir eiga við
mikla erfiðleika að stríða. Ég minni
á að milljón Jemenar voru látnar
fara frá Saudi-Arabfu og það er
skelfílegt fyrir fátækt land. Jórd-
anir glíma einnig við mikla erfið-
leika. Vonandi geta Ómanir hjálp-
að eitthvað upp á
Uppreisn Kúrda í Irak
Við snemm okkur að málefnum
Kúrda og ásökunum um að framin
hafí verið fjöldamorð á þeim.
„Þeir em hluti írösku þjóðarinn-
ar og það þyrfti að breyta heims-
kortinu ansi mikið ef minnihluta-
hópar risu upp. En hinn mannlegi
þáttur er í fyrrirrúmi og við viljum
einnig að þeir virði lög og rétt síns
lands. Við teljum ekki að Kúrdar
í Irak séu verr settir en Kúrdar
annars staðar. Þeir hafa þó átt sér
Múskat, Óman. Frá Jóhönnu Kristjónsdóttur, blaðamanni Morgunblaðsins.
„EF Israelar og Palestínumenn tala saman finna þeir leið til að
ná sáttum. Þegar ágreiningur er annars vegar lít ég svo á að ekk-
ert sé betra en að ræða saman. Viðræðurnar gætu orðið flóknar.
En að tala saman í hreinskilni og af gagnkvæmri virðingu, það
er lóðið. Við höfum arabískan málshátt sem segir: „Orð eru til
alls fyrst“. Það er mikið til í því.
Þetta sagði Abdel Aziz Rowas,
upplýsingamálaráðherra Ómans, í
samtali við Morgunblaðið á skrif-
stofu sinni í Múskat í gær. Þó er
Eid-hátíðin gengin í garð og stjóm-
arskrifstofur, skólar og verslanir
lokaðar næstu sex daga sem hátíð-
in stendur.
Aðspurður um hvort hann héldi
að samstaða Araba í fjölþjóðahem-
um, sem safnað var saman til að
frelsa Kúveit úr höndum íraka,
hefði riðlast ef ísraelar hefðu svar-
að eldflaugaárásum íraka sagði
hann þá staðreynd blasa við að það
hefðu Israelar ekki gert. „Það em
mörg EF í því máli öllu og ég vil
síður fara nánar út í þá sálma.“
Hemámssvæðin og
hagsmunir Israela
Ég sagðist hafa heyrt að Kúveit-
ar hefðu sett Israel inn á landa-
kort Mið-Austurlanda, (sem er
óþekkt fyrirbæri hér í löndum
Araba) og jafnvel væri talað um
að þeir veittu landinu viðurkenn-
ingu. Hvað teldi hann um það svo
og viðurkenningu annarra Ara-
baríkja?
„Ég held að ísraelar verði ekki
síður að viðurkenna Araba. Réttur
nágranna ísraela hefur ekki verið
virtur. Nú viðurkenna allar þjóðir
í þessum heimshluta landamæri
nágrannaríkis nema ísrael. Þeir
verða að skilja og virða alþjóðalög.
Israelar hefðu ávinning af því að
láta land af hendi fyrir frið eins
og gerðist með friðarsamningum
við Egypta. Þeir myndu örugglega
græða á því að gera slíka friðar-
samninga við fleiri".
Hvað með Óman?
- Rowas hló við. „Við emm langt
frá ísrael, það er ekki á dagskrá.
En okkar stefna er friðsamleg
samskipti við allar þjóðir og við
viljum ekki að á rétt einstaklings
né þjóðar sé gengið. Við lögðum
okkur fram um að ná samningum
svo ekki kæmi til styijaldarátaka
og Qaboos soldán krafðist þess
jafnan að Irakar færa frá Kúveit.
Það var aldrei spurning um hvort
við legðum fram liðsinni okkar
fyrst íraksforseti þverskallaðist við
öllum.áskorunum. Við erum Fló-
aríki og ég get fullvissað þig um
að allt var reynt þó sumt færi
ekki hátt því það er ekki í eðli
Ómana að blása sig út um alla
hluti.“
Er það rétt að Saddam Hussein
hafí notið stuðnings hér?
Reuter
Gamalli, kúrdískri konu hjálpað upp í tyrkneskan herflutninga-
bíl. Yfirvöld í Óman telja, að splundrist írak verði ringulreiðin
og vandamálin í Miðausturlöndum enn erfiðari viðfangs en nú.
sitt land í írak og okkur fínnst
þeir eigi að hlíta lögum þess. Það
færðust margir steinar úr stað ef
íraskir Kúrdar splundmðu írak.
Það gleymist líka að þjáningar
margra annarra eru geigvænlegar
í Irak eftir stríðið og þær hafa
fallið í skuggann. Við styðjum ekki
upplausn íraska ríkisins. Þar með
kæmu upp önnur vandamál og enn
illleysanlegri en þau sem við er að
glíma nú.“
I samtölum við háttsetta menn
aðra hér kemur greinilega fram
tregða við að valdahlutföll breyt-
ist. Menn hafa af því áhyggjur að
splundrist Írak geti íranir leikið
lausum hala á þessu svæði. Sömu-
leiðis hefur sú skýring heyrst á
seinlæti Kúveita við að tilkynna
um umbætur í lýðræðisátt að það
stafí einfaldlega af því að Saudar
beijist gegn því með kjafti og klóm.
Þeir séu því milli steins og sleggju.
Saudar afberi ekki þá tilhugsun
að komið verði á lýðræðislegum
umbótum í Kúveit því þá væri þess
ekki langt að bíða að valdafjöl-
skyldan í Saudi-Arabíu lenti í mikl-
um vanda vegna þess algjöra
skorts á lýðræði sem þar ríkir. Því
séu Kúveitar í hinum mesta vandir
staddir. Menn telja að málefni
Kúrda verði örugglega ekki leyst
því það gengi á skjön við hags-
muni Tyrkja, Sýrlendinga og Ir-
ana.
„Vegna olíunnar í þessum
heimshluta munum við gegna mik-
ilvægu hlutverki í framtíðinni. En
þótt nokkur olía sé hér í Óman er
það ekkert í líkingu við grannríkin.
Við leggjum mikið upp úr því að
mennta fólk og að allir leggi sig
fram við vinnu sína. Og vinni vel.
Við höfum málshátt sem segir:
„Vinnan göfgar manninn“ og við
hefðum ekki náð svo langt á stutt-
um tíma nema vegna þess að allir
vilja leggja sig fram. En fyrst og
fremst erum við sjómenn og bænd-
ur. Sjómennskan er ríkur þáttur í
menningararfleifð okkar og því
breytir olían ekki. Sjómennskan
gefur manni þolinmæði og ákveðna
forlagatrú. Gildir ekki það sama
um Islendinga sem eiga allt sitt
undir sjósókn?" sagði Abdul Aziz
Rowas upplýsingaráðherra að lok-
um.