Morgunblaðið - 07.06.1991, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 7. JÚNÍ 1991
Jón Baldvin Hannibalsson utanríkisráðherra:
Skilyrða bæri efnahags-
aðstoð við Sovétríkin
„ÞAÐ sem mér fannst athyglisverðast á fundinum var matið á stöðu
mála i Sovétríkjunum," sagði Jón Baldvin Hannibaisson utanríkisráð-
herra um fund utanríkisráðherra Atlantshafsbandalagsins (NATO) í
símasamtali við Morgunblaðið i gær.
Reuter
Mannskæð átök í Alsír
Chadli Benjedid, forseti Alsírs, lýsti yfír umsátursástandi í landinu í
fyrrinótt og nokkrum klukkustundum síðar brutust út átök á milli
öryggissveita og félaga í Islömsku frelsisfylkingunni (FIS) með þeim
afleiðingum að tveir menn létust og fjórtán særðust. Að sögn APS-
fréttastofunnar í Alsír brutust átökin út þegar öryggissveitir reyndu
að leysa upp mótmælaaðgerðir sem félagar í FIS stóðu fyrir. Á mynd-
inni gengur alsírsk kona framhjá eftirlitssveit hersins í bænum Annaba.
„Það er ljóst að sovésk stjómvöld
leita nú mjög ákveðið eftir meirihátt-
ar efnahaghsaðstoð á Vesturlöndum.
Menn tala jafnvel um Marshall-
aðstoð við Sovétríkin. Tölur sem
nefndar eru í þessu sambandi um
óskir Sovétstjómarinnar em 30 millj-
arðar dollara á ári, jafnvirði 1.800
milljarða ÍSK.“
„Ég lýsti því viðhorfí okkar, að
greining á efnahagsástandi í Sov-
étríkjunum væri þess eðlis að efna-
Rudolf Streicher, samgönguráð-
herra Austurríkis, gaf út yfirlýsingu
um síðustu helgi þar sem sagði að
bilun hefði orðið í tölvubúnaði þot-
unnar með þeim afleiðingum að ann-
ar hreyfíllinn hefði skyndilega farið
í „bakgír". Við það hefði þotan orð-
ið stjómlaus, brotnað í sundur og
hrapað til jarðar.
Lauda sagðist í gær hafa gert til-
raunir í flughermi í London þar sem
líkt var eftir flugi þotunnar er fórst
í Thailandi. Fyrst hefði verið kannað
hvemig innbyggður öryggisbúnaður
virkaði sem slökkva ætti á hreyfli
ef honum yrði skyndilega gagnbeitt
á flugi. Allt hefði starfað eðlilega
og flugið haldið áfram eins og ekk-
ert hefði í skorist. Síðan var gerð
hagsaðstoð til alríkisstjómarinnar
væri eins og að moka peningum ofan
í svarta holu, hún væri þýðingarlaus.
í þessari stöðu ættu vesturveldin að
skilyrða efnahagsaðstoðina því að
raunverulegar áætlanir lægju fyrir
með skuldbindandi hætti um upp-
stokkun á þessu hmnda efnahag-
skerfí. Þar giltu ekki lengur gömlu
klisjumar um perestrojku. Menn yrðu
að athuga það að framtíð Sovétríkj-
anna byggist mjög á því að forystu-
tilraun þar sem þessi búnaður var
fýrirfram gerður óvirkur. „Flug-
hermirinn var á sjálfstýringu í
26.000 fetum. Ég reyndi að hugsa
um eitthvað allt annað til þess að
viðbragðstíminn yrði sem lengstur.
Eftir að biluninni var skellt á fór
flughermirinn í 25 gráðu halla. Ég
tók sjálfstýringuna úr sambandi og
náði tiltölulega auðveldlega stjóm á
vélinni. Draga má af þessu þá álykt-
un að þotan á ekki að brotlenda þó
svona bilun eigi sér stað,“ sagði
Lauda. Hann sagðist álíta að önnur
vandamál hefðu fylgt f kjölfarið og
leitt til hins hörmulega slyss. Um
borð í þotu Lauda Air vom 223
menn og biðu þeir allir bana.
aðilar lýðræðisaflanna haldi velli og
ráði framhaldi þróunarinnar. Þá er
ekki að finna í alríkisstjóminni, held-
ur í lýðveldunum, í Rússlandi og ein-
stökum lýðveldum, ekki síst Eystra-
saltsríkjunum. Vesturveldin ættu
þess vegna að beina efnahagsaðstoð
sinni að lýðveldunum, hvort heldur
er á vegum opinberra aðila eða að
því er varðar samstarf á efnahags-
og tæknisviði milli fyrirtækja. Auk
þess ætti að skilyrða slíka efnahags-
aðstoð, eins og gert hefði verið í
Austur-Evrópu, því að lýðræðisleg
þróun á gmndvelli réttarríkis og
blandaðs hagkerfís héldi áfram, og
sérstaklega því að Sovétríkin skuld-
bindi sig til að hefja alvöru samninga
við Eystrasaltsríkin.
Undir þessi sjónarmið tók Uffe
Ellemann-Jensen, utanríkisráðherra
Dana, sem talaði á eftir mér, en að
öðm leyti fluttu Danir enga tillögu
um sérstaka stuðningsyfírlýsingu við
sjálfstæðisbaráttu Eystrasaltsríkj-
anna. Ég tók vel eftir því að James
Baker, utanríkisráðherra Bandaríkj-
anna, lagði mikla áherslu á Eystra-
saltsríkin í upphafsræðu sinni, miklu
skilmerkilegar en nokkm sinni fýrr,“
sagði Jón Baldvin.
Að öðm leyti vom aðalmál fundar-
ins samskipti austurs og vesturs,
ástand mála í Sovétríkjunum og mat
á þróun mála í Austur-Evrópu. Enn-
fremur framhald vinnu frá leiðtoga-
fundi NATO í Lundúnum fyrir ári
um breytingar á vamarstefnu banda-
lagsins, spumingar um styrkingu á
Evrópuþætti bandalagsins í varnar
og öryggismálum, sérstaklega um
hugmyndir Frakka um uppbyggingu
Vestur-Evrópubandalagsins sem ör-
yggis- og vamarmálabandalags Evr-
ópubandalagsins. Þá var rætt um
afvopnunarsamningana, sérstaklega
samkomulag sem tekist hefur að
fmmkvæði Bandaríkjanna við Sovét-
menn að þeir standi við CFE-IA
samningin um hefðbundin vopn í
Evrópu.
■ BELFAST - Leiðtogar fjög-
urra helstu stjómmálaflokka Norð-
ur-írlands komust á miðvikudag
að samkomulagi um að hefja við-
ræður um framtíðarskipan stjóm-
mála á svæðinu eftir sex vikna deil-
ur um hvemig þeim skuli háttað.
Árangur þessi er helst þakkaður
Norður-Irlandsmálaráðherra
bresku ríkisstjórnarinnar, Peter
Brooke, sem reynt hefur að miðla
málum í 16 mánuði. Enn hefur
ekki náðst samkomulag um hver
skuli stýra viðræðunum en ríkis-
stjóm írlands mun eiga fulltrúa í
þeim. Viðræðumar hefjast 17. júní
undir stjóm Peter Brookes ef ekki
hefur tekist samkomulag um ein-
hvem annan til að stýra þeim fyrir
þann tíma.
■ NIKÓSÍU - Forseti írans, Ak-
bar Hashemi Rafsanjani, hefur
boðað aukin samskipti milli írans
og Saudi-Arabíu eftir fund sem
hann átti með utanríkisráðherra
Saudi-Arabíu, Saud al-Faisal
prins, á fímmtudag. í útvarpsum-
Qöllun í íran sagði að samskipti
milli ríkjanna fæm stöðugt batn-
andi en beimsókn Sauds prins þýddi
þó ekki að öll deilumál væm úr
sögunni.
■ BANGKOK - Rauðu kmer-
arnir skipuðu skæmliðum sínum í
gær, fímmtudag, að grípa á ný tii
vopna og bundu þannig enda á
fyrsta vopnhléð í stríði því sem
staðið hefur í Kambódíu i 12 ár.
Áður en síðustu friðarviðræður hóf-
ust hótuðu Rauðu kmeramir að
binda enda á vopnahléð ef stjóm-
völd gengju ekki að öllum þeim
skilyrðum sem sett vom í áætlun
Sameinuðu þjóðanna.
Niki Lauda um afdrif þotu sinnar í Tælandi;
Gagnverkan hreyfla
olli varla þotuslysinu
Vínarborg. Reuter.
NIKI Lauda, eigandi Boeing-767 þotunnar sem fórst á dögunum í
Tælandi, sagðist í gær vantrúaður á að þotan hefði farist vegna gagn-
verkunar hreyfla hennar.
Vikublaðið The European í forystugrein:
Brýnt að mynda ný samtök
til að stjórna hvalveiðum
EVRÓPSKA vikublaðið The European birti í gær forystugrein um
hvalveiðimál þar sem hvatt er til að Alþjóða hvalveiðiráðið verði
lagt niður og ný stofnun sett á laggimar í staðinn til að stjórna
hvalveiðum. Ætti hlutverk þeirrar stofnunar að vera að vemda
hvalastofna jafnt sem samfélög sem háð era hvalveiðum. Ekki eigi
að syrgja Alþjóða hvalveiðiráðið. Fundur þess í Reykjavík hafi ein-
kennst af óljósri hugsun og pólitískri tilgerð. Það sé því nauðsyn-
legt að mynda ný samtök þar sem hvalveiðimenn jafnt sem friðunar-
sinnar eigi sína fulltrúa. Ef þessir aðilar hunsi hvom annan bitni
það einungis á hvölunum. Heimila eigi hvalveiðar meðan stofnarnir
leyfa en hvalveiðiþjóðirnar verði að bera kostnaðinn af mjög ströngu
eftirliti með því.
í forystugrein The European
segir m.a.: „Nauðsynlegt er að
hafa mjög strangt eftirlit með
verksmiðjuskipunum sem bera
mikla sök á því að hvölum var
nánast útrýmt. Minni samfélög
hafa hvorki útbúnað til að tortíma
lifíbrauði sínu né neina ástæðu.
Þegar í stað verður að hefjast
handa við að mynda nýja hvalveið-
istofnun því brátt munu aðrar
hvalveiðiþjóðir fylgja fordæmi ís-
lands, segja sig úr hvalveiðiráðinu
og mynda samtök hvalveiðiþjóða.
Ef Álþjóða hvalveiðiráðið hefði
haft almennilega stjóm á hvalveið-
um hefði andstaðan gegn þeim
aldrei orðið eins mikil og raun ber
vitni og ráðið hefði ekki verið tek-
ið yfír af friðunarsinnum."
Siðferðilegxi rökin taka við
Þá segir að friðunarsinnar megi
ekki bera þær þjóðir ofurliði sem
séu háðar hvalveiðum. Sendi-
nefndir margra þjóða á fundi ráðs-
ins hafí verið skipaðar friðunars-
innum og greinilega ekki viljað
neitt samkomulag. Nú þegar sum-
ir hvalastofnar standi mjög vel
hætti menn að nota þau hagnýtu
rök að hvalir séu í útrýmingar-
hættu og noti í staðinn siðferðileg
rök, þ.e. að hvalveiðar væru harðn-
eskjulegar. Þessi röksemd sé hval-
veiðiþjóðum mun hættulegri þar
sem í henni felist að aldrei verði
hægt að heimila hvalveiðar á ný,
fallist menn á hana á annað borð.
Friðunarsinnar reyni meðal annars
að vísa til sérstakra gáfna hvala
og að þeir séu móttækilegri fyrir
sársauka en aðrar tegundir. Um
þetta séu mjög skiptar skoðanir
meðal dýrafræðinga. í besta falli
sé hægt að segja að þetta sé ekki
sannað.
í lok forystugreinarinnar segir:
„Hvalveiðar eru ekkert frábrugðn-
ar öðrum veiðum. Allur saman-
burður við vinnulag í sláturhúsum
koma því málinu ekki við. Hval-
veiðiþjóðir væru hins vegar hyggn-
ar ef þær reyndu að fínna mann-
eskjulegri aðferð við að leggja
bráðina að velli. Þegar öllu er á
botninn hvolft eru hinar nýju rök-
semdir friðunarsinna frekar til
þess fallnar að spila á tilfínningar
almennings en höfða til skynsemi
hans. Þar til þeir geta borið fram
eitthvað trúverðugra verða
ákvarðanir um hvalveiðar að
byggjast á ástandi hvalastofna
einvörðungu."
Forsíðufrétt um sjónarmið
Islendinga
í síðustu viku var aðalforsíðu-
frétt blaðsins frétt um að íslenskir
hrefnuveiðimenn væru staðráðnir
í að hefja veiðar á ný í sumar.
„Við gerum engum mein heldur
erum einungis að reyna að fram-
fleyta okkur. Við getum ekki leng-
ur leyft útlendingum að segja okk-
ur fyrir verkum. Ef einhver reynir
að stöðva okkur verður blóðbað,"
segir talsmaður þeirra m.a. við
blaðið. Þá segir m.a. að reiði sé
meðal þjóðarinnar vegna hval-
EtJROPEAM
WtN
The rebel whalers £
síðustu viku fjallaði aðalfrétt-
inn á forsíðu The European um
að íslenskir hrefnuveiðimenn
vildu hefja veiðar á ný hvað sem
það kostaði.
veiðibannsins og mikill stuðningur
við að veiðar verði hafnar að nýju.
Mikið af reiðinni beinist gegn al-
þjóðlegum umhverfissinnum og
telji Islendingar og nágrannar
þeirra í N-Atlantshafí sig vera
fórnarlömb óréttláts áróðurs.
Vilja kynna hina hliðina
Bima Helgadóttir, blaðamaður
á The European í London, sem
skrifaði umrædda frétt, sagði í
samtali við Morgunblaðið, að mik-
ill áhugi væri á hvalveiðimálum í
Bretlandi. Hefði þannig verið mik-
ið rætt um fund Álþjóða hvalveiði-
ráðsins í breskum fjölmiðlum.
Bima sagði að það sem fyrir henni
hefði vakað með fréttinni hefði
verið að kynna sjónarmið hvalveið-
imannanna sjálfra. Það hefði af-
skaplega lítið af fréttum komið
sem skýrðu frá þeirri hlið mála.
Flestir blaðamenn létu sér nægja
að endurvarpa sjónarmiðum
Grænfriðunga og annarra sam-
taka. „Fyrir mig persónulega sem
íslending er mikilvægt að sjónar-
mið hvalveiðimanna komi fram og
fólk sjái að þetta séu ekki bara
einhveijir villimenn sem eru að
drepa hvali af hreinni mann-
vonsku. Það kom t.d. mörgum hér
á ritstjóminni á óvart að til væri
önnur hlið en hlið friðunarsamtak-
anna,“ sagði Bima.
Bima sagðist ekki vera alveg
nógu ánægð með þær ljósmyndir
sem fylgdu greininni en þær eru
frá Grænfriðungum komnar. Sýnir
önnur þeirra blóðrauðan sjó eftir
að hvalur hefur verið veiddur með
skutli. Hún hefði ekki tekið þátt
í að velja myndimar og væri það
hennar skoðun að greinin fengi á
sig nokkuð annan svip vegna
þeirra.
Fyrir um þremur vikum birtist
grein eftir Birnu í The European
þar sem viðhorf hvalveiðiþjóða
vom kynnt almennt. Sagði hún
Útflutningsráð íslands m.a. hafa
notað þá grein í kynningu sinni
meðan á fundi Alþjóða hvalveiði-
ráðsins í Reykjavík stóð.