Morgunblaðið - 07.06.1991, Blaðsíða 23

22
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 7. JÚNÍ 1991
23
JR*Y0uii&I*feií
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1100 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 100 kr. eintakið.
Breytt starfsemi SIS
Kaupfélögin og Samband
íslenzkra Samvinnufé-
laga hafa átt í rekstarlegri vök
að verjast um nokkurt árbil,
eins og reyndar margs konar
annar atvinnurekstur í
landinu. Aðalfundur SÍS, sem
haldinn var í júnímánuði 1990,
brást meðal annars við vand-
anum með ákvörðun um rót-
tæka endurskipulagningu á
starfseminni; ákvað að „gera
Sambandið að eignarhaldsfé-
lagi og yfirfæra rekstur þess
til sex nýrra hlutafélaga, sem
yrðu a.m.k. í helmingseign
Sambandsins".
Ársskýrsla SÍS 1990 ber
með sér að Sambandið hefur
rétt nokkuð úr kútnum. í
ávarpi Guðjóns B. Ólafssonar,
forstjóra SÍS, í ársskýrslunnþ
segir að „rekstrarniðurstaða
Sambandsins sýni nú hagnað,
330 milljónir króna, í saman-
burði við 751 m.kr. halla árið
1989“. í ársskýrslunni segir:
„Þegar niðurstaða ársins er
skoðuð verður að hafa í huga
þær miklu breytingar sem
verða á efnahag Sambandsins
og þeirra óreglulegu tekna og
gjalda, sem verða vegna skipu-
lagsbreytinggrinnar. Rekstr-
arhagnaður fyrir fjármagnsliði
og óreglulega liði nam 215
m.kr. á móti 203 m.kr. árið
áður. Aftur á móti er halli á
reglulegri starfsemi 30 m.kr.
á móti 606 m.kr. árið áður“.
í skýrslunni segir og:
„Batinn stafar því að lang-
mestu leyti af lækkun fjár-
magnskostnaðar og þá fyrst
og fremst af gengisfalli dollar-
ans á árinu“. Þannig voru bók-
færð vaxtagjöld, verðbætur og
gengismunur 2.724 m.kr. árið
1989 en 1.360 m.kr. árið 1990.
í skýrslunni er og áréttað að
óreglulegir liðir vegi þungt í
uppgjöri SÍS. Þannig nam
hagnaður af sölu eigna 1.247
m.kr. á árinu 1990 á móti 282
m.kr. árið áður. Viðskiptakröf-
ur og ábyrgðir voru færðar
niður um 827 m.kr. á móti 336
m.kr. árið áður.
Það má lesa út úr skýrsl-
unni að það er einkum þrennt
sem hefur stuðlað að betri
rekstrarniðurstöðu^ 1990 en
árin þar á undan. í fyrsta lagi
bætt almenn rekstrarskilyrði
atvinnulífsins, sem m.a. segja
til sín í hagnaði Sjávarafurða-
deildar og Skipadeildar SÍS.
Bætt rekstrarskilyrði byggð-
ust annars vegar á hjöðnun
verðbólgu, í kjölfar þjóðarsátt-
ar aðila vinnumarkaðarins, og
hins vegar á hærra útflutn-
ingsverði sjávarvöru. í annan
stað endurskipulagnipg og
hagræðing í rekstri. í þriðja
lagi söluhagnaður eigna, m.a.
samfara breytingu á rekstrar-
formi Sambandsins um sl. ára-
mót.
Fagna ber þegar ytri að-
stæður, endurskipulagning og
hagræðing leiða til bættrar
rekstrarniðurstöðu atvinnu-
vega og fyrirtækja, sem hafa
víðfeðm áhrif á atvinnu og
afkomu mikils fjölda fólks.
Þetta gildir um margháttaða
starfsemi, sem fram fer á veg-
um samvinnuhreyfingarinnar,
ekki sízt í strjálbýli. Reynslan
ein getur síðan skorið úr um
það, hvort endurskipulagning
samvinnuhreyfingarinnar
nægir henni til að halda velli
í harðnandi samkeppni nútíma
samfélags.
Það hafa verið bæði skin og
skúrir hjá samvinnuhreyfing-
unni næstliðin misseri. Nokkur
stijálbýliskaupfélög hafa horf-
ið af sjónarsviðinu. Sú stað-
reynd að ekkert hefðbundið
kaupfélag er starfandi á höf-
uðborgarsvæðinu, eftir að
KRON beið lægri hlut í sam-
keppni við einkareksturinn,
segir og sína sögu. En sam-
vinnuhreyfingin hefur sýnt
viðleitni í þá átt að laga sig
að breyttum tímum, m.a. með
því að hagnýta sér hlutafé-
lagaformið. Það var meira en
tímabært.
Mikilvægt er fyrir allan
rekstur, hvort heldur hann er
á vegum einkaaðila eða sam-
vinnuhreyfingar, að varðveita
þann stöðugleika, sem vannst
í kjölfar þjóðarsáttar, til að
festa bætt almenn rekstrar-
skilyrði í sessi. Vert er að hafa
í huga að margs konar hættu-
teikn eru á lofti í þjóðarbú-
skapnum, m.a. hrikalegur
ríkissjóðshalli og lánsfjárhung-
ur hins opinbera, sem þrýsta
upp vöxtum. Fjöldi óleystra
vandamála fylltu skemmu frá-
farinnar ríkisstjórnar, eins
skuldastaða og margs konar
fjárhagslegar skuldbindingar
hins opinbera, rekstrarstaða
Síldarverksmiðja ríkisins,
vandi fiskeldis o.fl. vitna um.
Sumir fyrrum ráðherrar blása
og til aðfarar að þjóðarsátt á
haustdögum. Rekstraröryggi
fyrirtækjanna í landinu, hvert
sem rekstrarform þeirra er —
sem og atvinnuöryggi lands-
manna — veltur á því að sú
aðför verði að engu.
MORGUNBLAÐIÐ FOSTUDAGUR 7. JUNI 1991
Aðalfundur Sambands íslenskra samvinnufélaga:
Hagiiaðnr Sambandsins
330 milljónir á síðasta ári
Afkomubatinn að mestu rakinn til sölu- og gengishagnaðar
HEILDARHAGNAÐUR Sambands íslenskra samvinnufélaga nam á
sl. ári um 330 milljónum króna samanborið við 771 milljón króna tap
árið áður. Þessi umskipti í afkomu skýrast að langmestu leyti af óregl-
ulegum tekjum og gjöldum síðastliðins árs svo og misgengi milli þróun-
ar verðlags og gengis á árinu. Um 30 milijóna tap var á reglulegri
starfsemi og má að miklu leyti rekja þessa slöku afkomu til mikils
tapreksturs verslunardeildarinnar. A aðalfundi Sambandsins í gær
komu fram miklar áhyggjur yfir afkomunni á sl. ári. Samkvæmt
áætlunum fyrir yfirstandandi ár er hins vegar gert ráð fyrir að afkom-
an muni batna verulega í verslunarrekstrinum.
Samkvæmt ársreikningi Sam-
bandsins lækkuðu nettó fjármagns-
gjöld Sambandsins úr 809 milljónum
í 245 milljónir milli ára eða um 564
milljónir og má fyrst og fremst rekja
það til gengisfalls dollars á árinu.
Tap af reglulegri starfsemi varð því
um 30 milljónir samanborið við 606
milljónir árið áður. Hagnaður af
sölu eigna Sambandsins til nýju
hlutafélaganna nam 1.217 milljón-
um. Þá voru viðskiptakröfur færðar
niður um 827 milljónir samanborið
við 336 milljónir árið áður.
Afskriftir vegna Álafoss 96
milljónir
Fram kom hjá Sigurði Markús-
syni, stjórnarformanni Sambands-
ins, að af niðurfærslu viðskipta-
krafna eru 646 milljónir bókfærðar
í fjárhagsdeildinni en 181 milijón í
öðrum deildum. Lagðar eru til hliðar
205 milljónir vegna Þöngiabakka 1
hf. þar sem Kaupstaður var til húsa,
en þar er Sambandið í verulegri
áhættu, að sögn Sigurðar. Þá eru
lagðar til hliðar 200 milljónir vegna
Miklagarðs en þar af er talið að 100
milljónir hafi þegar tapast vegna
neikvæðrar eiginfjárstöðu Mikla-
garðs um sl. áramót. Afskriftir
vegna Áiafoss eru 96 milljónir og
sagði Sigurður að með því væri öll
áhætta vegna fyrirtækisins þegar
metin og lagt til hliðar fyrir henni.
Þá eru lagðar til hliðar 55 milljónir
vegna ísfilm sem Sambandið var í
ábyrgðum fyrir og er sú áhætta nú
talin að fullu metin. Afskrift vegna
íslandslax nemur 39 milljónum og
Frá aðalfundi Sambandsins í húsi þess á Kirkjusandi
er sú áhætta einnig að fullu metin.
Ennfremur eru lagðar til hliðar
17 milljónir vegna gjaldþrots Kaup-
félags Vestur-Barðstrendinga, 10
milljónir vegna Kaupfélags ísfirð-
inga, 17 milljónir vegna annarra
kaupfélaga og 17 milljónir vegna
annarra viðskiptamanna. Hjá versl-
unardeild eru 86 milljónir afskrifað-
ar, þar af 33 milljónir vegna Kaup-
félags ísfirðinga, 25 milljónir hjá
Jötni, 25 milijónir hjá skipadeild, 1
Friðrik Sophusson fjármálaráðherra:
Fyrirtæki í eigu ríkisins eiga
ekki að njóta forréttínda
Við verðum að komast inn í þann tíma, að menn hagi
sér eftir aðstæðum, í stað þess að horfa sífellt til ríkissjóðs
RÍKISSTJÓRNIN hefur undanfarið rætt vandamál í rekstri einstakra
ríkisfyrirtækja og atvinnugreina. Fiskeldi hefur verið dæmt vonlaus
atvinnugrein og Ijóst þykir að miHjarða tap sé framundan í fjölda-
gjaldþrotum innan greinarinnar, Álafoss stendur frammi fyrir gjald-
þroti að óbreyttu, ríkið á stóran hluta þess fyrirtækis, Sildarverk-
smiðjur ríkisins vantar 1.300 miHjónir króna um næstu áramót, rækju-
vinnslan og frystihúsin eiga í erfiðleikum og fjárfestingarlánasjóðir
hins opinbera horfa fram á milljarða króna tap þegar á næstu mánuð-
um. Friðrik Sophusson fjármálaráðherra vill taka á þessum málum
á annan hátt en gert hefur verið, hann vill gera menn ábyrga fyrir
rekstri sínum, sé fyrirtæki gjaldþrota beri mönnum að horfast í
augu við það og taka fyrirtækið til gjaldþrotaskipta í stað þess að
sækja fé til áframhaldandi tapreksturs i ríkissjóð. Að þessu leyti
eigi eitt að gilda, jafnt gagnvart ríkisfyrirtækjum sem öðrum. Morg-
unblaðið ræddi við Friðrik um viðhorf hans til þessara vandamála
sem nú eru að koma fram í dagsljósið.
— Hvaða vandi er þetta? Álafoss hefur gengið betur en á
„Þegar fyrrverandi ríkisstjórn undanförnum árum. Tapið er minna
tók við á haustdögum 1988, var
sagt að þá ætti að bjarga atvinnu-
fyrirtækjunum,“ segir Friðrik. „Það
var gert með því að taka erlend lán
o g stofna til Atvinnutryggingasjóðs
útflutningsgreina og Hlutafjár-
sjóðs. Svo var lengt í hengingaról
þessara fyrirtækja, þau héldu áfram
að starfa, söfnuðu skuldum mörg
hver og komust í mikil vandræði.
Hlutafjársjóður tapar, lánastofnan-
ir afskrifa hlutdeildarskírteini sín í
sjóðnum. Síðan þurfa þessir sjóðir
að standa skil á hinum erlendu lán-
um og þá kemur í ljós að höfuðstóll-
inn er neikvæður. Ymsar skuldbind-
ingar eru því núna að falla á ríkis-
sjóð með miklum þunga og skatt-
borgaramir taka á sig tapið, sem
nú er meira en ella vegna þess að
ekki var staðið að málunum með
réttum hætti í upphafi.
Að mati Atvinnutryggingardeild-
ar Byggðastofnunar, áður Atvinnu-
tryggingarsjóðs, eru hugsanlegar
afskriftir vegna fyrirtækja sem eru
orðin gjaldþrota, eða hætta er á að
verði gjaldþrota, samtals um tveir
milljarðar, kannski á þriðja milljarð,
sem álitið er að þessi sjóður þurfi
að afskrifa vegna tapaðra útlána.
Þessar skuldbindingar eru nú að
falla á ríkissjóð. Þá kemur einnig
í ljós að Síldarverksmiðjur ríkisins
hafa verið reknar með slíkum hætti
að um næstu áramót verða skuldir
fyrirtækisins um 1.300 milljónir.
en áðuf, en það er áfram tap.
Rækjuverksmiðjurnar eru éínnig í
miklum vandræðum, á lánsfjárlög-
um er heimild til að skuldbreyta
hjá þeim 200 milljónum, en miklu
meiri peninga þarf til, ef á að bjarga
þeim. Síðan eru mörg frystihús á
barmi gjaldþrots.
Þetta er nú ástandið í öllu þessu
góðæri. Á sama tíma og stjórnar-
herrarnir héldu því fram að allt
væri í fullum blóma og þeir hefðu
gert ráðstafanir til þess að bjarga
atvinnurekstrinum, kemur í ljós að
þetta voru að mestu leyti víxlar sem
núna eru að falla á ríkissjóð, úr
þessum bjargráðasjóðum fyrrver-
andi ríkisstjórnar. í öðru lagi lét
ríkisstjórnin undir höfuð leggjast
mánuðum saman að taka á vanda
fiskeldisins, sem þýðir að nú verður
það að gerast. Þetta aðgerðarleysi
þýðir að verið var að sólunda pen-
ingum sem lendir-á ríkinu að greiða.
Síldarverksmiðjurnar og Alafoss
eru auðvitað vandamál sem við sitj-
um uppi með af því að frestað var
að taka á þeim þangað til eftir
kosningar."
Ríkisfyrirtæki njóti ekki
forréttinda
— Hvað á að gera?
„Mér finnst að fyrirtæki sem
skulda ríkinu eða eru í eigu ríkisins
eigi alls ekki að njóta einhverra
forréttinda fram yfir önnur fyrir-
tæki sem eru í einkaeign og þess
vegna hljóti að vera eðlilegt að
skoða rækilega þann kost, að þau
sæti sams konar meðferð og einka-
fyrirtækin. Þar á meðal eigi að líta
á það hvort gjaldþrotaskipti sé ekki
eðlilegust og hagkvæmust.
Mér finnst það ekkert óeðlilegt
að viðurkenna þá staðreynd, þegar
hún blasir við, að þessi fyrirtæki
séu gjaldþrota.
Á síðustu tveimur árum hafa um
20 ríkisstjórnarfundir verið haldnir
um vanda fiskeldisins. Nú, þegar
þessi ríkisstjórn tekur við, lætur
Halldór Blöndal fara fram könnun
á stöðunni í fiskeldinu og það kem-
ur því miður í ljós að varla er ljós
punktur í greininni. Það er ljóst að
bankarnir ætla að hætta að lána
afurðalán og þá er ekkert nema
dauðinn framundan. Spurningin er:
Hvernig á að setja punkt aftan við
þetta dæmi, því að ekki er enda-
laust hægt að reka fyrirtæki úr rík-
issjóðnum og allra síst ríkissjóði
sem á minna en ekki neitt.“
Nokkrir milljarðar falla á ríkið
— Hve há upphæð er í hættu
fyrir ríkissjóð eða þegar fallin?
„Við getum ekki sagt hvað raun-
verulega fellur á ríkissjóð vegna
fiskeldisins. Það á eftir að gera
þetta dæmi allt upp.
Fjárbindingin er hátt í átta millj-
arðar, þar af er þegar búið að af-
skrifa 500 milljónir. Þá sitja eftir
rúmir sjö milljarðar, en auðvitað
fæst eitthvað upp í þetta. Það eru
örugglega nokkrir milljarðar sem
þarna falla á ríkið.
Áætluð heildarfjárþörf Sfldar-
verksmiðja ríkisins til áramóta er
tæplega 800 milljónir. Ef við fáum
síðan meðalloðnuvertíð og meðal-
lánstími lána verður tíu ár, þá er
hugsanlegt að fyrirtækið geti staðið
undir 800 til 900 milljóna króna
skuld, sem þýddi að þó að við fær-
um í það núna að veita þetta 300
milljóna króna lán, þá þyrfti að létta
af fyrirtækinu 500 milljónum til
viðbótar. Þetta er að vísu fyrirtæki
sem gæti átt fyrir eignum. Samt
má spyija: Er ekki betra að segja
hér stopp. Þetta er fyrirtæki í sam-
keppni við aðra. Er ekki betra að
segja einfaldlega: Gott og vel, ef
enginn banki vill lána, þá á ríkið
ekki að gefa eftir eða lána þessu
fyrirtæki frekar en öðrum. Er ekki
eðlilegra að taka það til gjaldþrota-
skipta eða selja. Við getum selt það
í hlutum, því að fyrirtækið á marg-
ar verksmiðjur. Þar að auki er alls
óvíst að ríkið beri ábyrgð á skuld-
bindingum fyrirtækisins umfram
eignir þess.“
Menn verða að horfast í augu
við staðreyndir
— Ef rækjuvinnsla og fisk-
vinnsla um allt land er í erfiðleikum
má búast við þrýstingi frá jafnt
stjórnmálamönnum sem almenningi
á ríkisvaldið að það komi til hjálp-
ar. Hvernig vilt þú bregðast við?
„í rækjuvinnslu eru mjög fá ef
nokkur opinber fyrirtæki. Við meg-
um samt búast við að fyrirtækin
þrýsti á fyrirgreiðslu frá ríkinu. Þá
held ég að miklu betra sé fyrir
okkur að geta sagt: Af hverju ætt-
um við að gera þetta fyrir ykkur,
þegar við höfum gert annað gagn-
vart fyrirtækjum í eigu ríkisins, það
er að viðurkenna í raun þær stað-
reyndir að þau eru gjaldþrota. Ég
held að í rækjunni sé margt sem
má laga. Getur ekki verið að verðið
fyrir hráefnið sé einfaldlega of hátt?
Ætli verðið mundi lækka ef ríkið
setti peninga í rækjuverksmiðjurn-
ar? Væri ekki nær að segja nei.
Þá verða menn að horfast í augu
við að verðið sé of h'átt. Slík af-
staða gæti einnig ýtt undir það, að
til dæmis útgerðirnar komi með
nýtt hlutafé inn í fyrirtækin til þess
að tiyggja vinnsluna, svo að þær
geti haldið veiðunum áfram. Ríkis-
sjóður er ekki ótæmandi hít. Setji
hann peninga beint í þetta núna,
þá skapa stjórnvöld sér meiri vand-
ræði í framtíðinni.
Við verðum að komast inn í þann
tíma, að menn hagi sér eftir að-
stæðum, í stað þess að horfa sífellt
til ríkissjóðs.“
— 360 manns missa atvinnuna
ef rekstur Álafoss stöðvast, heil
byggðarlög verða fyrir stóráföllum,
er réttlætanlegt að grípa ekki inn
í með því að tryggja á einhvern
hátt áframhaldandi rekstur?
„Það er engum greiði gerður með
því að láta fólk vinna við fyrirtæki
sem safnar upp tapi. Við megum
ekki gleyma því að þótt gjaldþrot
fari fram, þá þarf það ekki að þýða
endalok starfseminnar sem slíkrar.
Það er vel hugsanlegt að einhver
kaupi þann hluta fyrirtækisins sem
getur skilað hagnaði og ráði þá til
sín fólk við þá starfsemi. Aðalatrið-
ið er að eigendur og lánardrottnar
verða að sætta sig við að skuldirn-
ar hverfa með þeim hætti sem
gjaldþrotaskipti gera ráð fyrir. Þess
vegna má segja að gjaldþrotaskipti
séu út af fyrir sig góð hreinsun
fyrir fyrirtæki vegna þess að þá eru
mestar líkumar fyrir því að nýr
aðili sem tekur við fyrirtækinu taki
við því á þeim grundvelli að það
sé rekstrarhæf eining sem geti skil-
að hagnaði og veitt fólki vinnu.
Vandi Álafoss hefur meðal ann-
ars falist í því að efnahagur fyrir-
tækisins Jiefur verið allt of stór, það
hefur setið uppi með kostnaðarsam-
ar eignir sem skila engum arði og
fyrirtækið heldur áfram að safna
skuldum. Nú blasir gjaldþrot við,
ríkið gæti tapað þar um 800 milljón-
um, fyrir utan það sem Landsbank-
inn tapar. Er betra að setja meiri
peninga inn í fyrirtækið og fá stærri
skell síðar?
Gjaldþrot oft réttmætast og
sanngjarnast
Ég held að það geti ekki verið
nokkru fyrirtæki til góðs að bjarga
því með því einu að lengja sífellt í
hengingarólinni. Það er í mörgum
tilfellum þannig að réttmætasta og
sanngjarnasta aðferðin er að fara
í gjaldþrot, fremur en að neyða
ríkisvaldið til að afskrifa það sem
skattborgararnir, þjóðfélagið, á í
slíkum fyrirtækjum og halda síðan
taprekstri áfram. Það hlýtur að
vera agaspursmál að þeir sem eru
að reka fyrirtæki átti sig á því að
þeir verða að bera ábyrgð á
rekstrinum."
— Fjárfestingarlánasjóðir ríkis-
ins tapa væntanlega miklu fé, eru
áætlanir um að leggja einhveija
niður, sameina eða breyta þeim á
annan hátt?
„Það liggur fyrir ríkisstjórninni
frumvarp frá iðnaðar- og viðskipta-
Friðrik Sophusson fjármálaráð-
herra.
ráðherra um að opna þessa sjóði
og gefa þeim leyfi til þess að lána
í fleiri þætti en þeir gera í dag,
breyta þeim í hlutafélög, koma þeim
yfír til annarra en ríkisins og gera
þá aðila sem eiga sjóðina ábyrga
fyrir rekstrinum og afkomu þeirra.
Það hlýtur að vera til góðs að ríkið
reyni að koma sér sem allra mest
út úr afskiptum af atvinnurekstri,
því að of mikil afskipti ríkisins af
rekstri leiða alltaf til þiýstings á
stjórnmálamenn til að þeir rétti fyr-
irtækjunum hjálparhönd. íslending-
ar verða að fara að uppgötva það
að þeir geta ekki hagað sér öðru
vísi en aðrar vestrænar þjóðir, ef
þeir ætla að halda uppi svipuðum
lífskjörum og þar er haldið uppi.
Svo einfalt er það nú.“
Synd að sá ekki í þann jarðveg
— Ríkisfyrirtæki sæti sömu
meðferð og hver önnur einkafyrir-
tæki gagnvart gjaldþrotum, ríkið
hætti að veita fé í taprekstur. Ger-
ir þú þér grein fyrir hve langan tíma
þessar breytingar tækju, af á annað
borð tekst að ná þeim fram?
„Því fyrr sem verður byijað, þeim
mun styttri tíma tekur það. Það er
ljóst að ef ríkisstjórn tekur ekki á
svona málum í upphafi ferils síns,
þá á hún mjög erfitt með að byija
á því síðar á kjörtímabilinu.“
— Er jarðvegur fyrir svona
breytingum í þessari ríkisstjórn?
„Ég held að það sé betri jarðveg-
ur fyrir svona þankagangi í þessari
ríkisstjórn heldur en í nokkurri
ríkisstjórn sem hér hefur starfað á
undanförnum áratugum og það
væri synd ef ekki væri sáð í þann
jarðveg. Ef við missum þetta kjör-
tímabil frá okkur, þá verður upp-
skeran lítil og við bara þeim mun
meiri eftirbátar annarra þjóða í
framtíðinni."
milljón hjá iðnaðardeild og 45 millj-
ónir hjá búvörudeiíd.
Heildareignir Sambandsins í árs-
lok námu alls 7.672 milljónum sam-
anborið við 12.447 milljónir árið
áður. Eigið fé og sjóðir námu 1.840
milljónum samanborið við 1.706
milljónir í ársbyijun.
Samkvæmt ársreikningi var fjár-
munamyndun reksturs neikvæð um
279 milljónir en var neikvæð um
487 milljónir árið áður.
Tap verslunardeildar 485
milljónir
Á fundinum var gerð nokkur
grein fyrir afkomu einstakra deilda
Sambandsins og kaupfélaganna á
sl. ári. Fimm af sjö deildum skiluðu
hagnaði á árinu en árið áður voru
þær allar reknar með tapi. Þannig
var sjávarafurðadeild með um 62
milljónir í hagnað, búvörudeild 7
milljónir, skipadeild 47 milljónir,
skinnaiðnaður 29 milljónir og aðrar
deildir 711 milljónir. Hins vegar var
tap verslunardeildar 485 milljónir
eða svipað og árið áður en einnig
var Jötunn með 43 milljóna tap sem
er verulegur bati frá árinu áður.
Áætlanir gefa til kynna að skipu-
lagsbreytingar á verslunardeild sem
urðu í byijun ársins muni leiði til
verulegrar hagræðingar þannig að
takist að snúa taprekstri í viðunandi
afkomu. Breytingarnar fólu sem
kunnugt í sér að heildverslun á veg-
um verslunardeildar var sameinuð
starfsemi Miklagarðs hf., en um
mánaðmótin mars/apríl 1990 hafði
Mikligarður hf. tekið við þeirri smá-
söluverslun sem fram að þeim tíma
hafði verið starfrækt hjá KRON.
Hlutafé Miklagarðs hf. aukið
um 400 milljónir
Fram kom á aðalfundinum að
stjórn Sambandsins hefur samþykkt
að veija 400 milljónum króna til
hlutafjáraukningar í Miklagarði.
Sigurður Markússon, stjórnarfor-
maður, vék sérstaklega að þessu
máli á fundinum. „Nú vilja kannski
einhverjir spyija, hvort við Sam-
bandsmenn höfum vaknað upp við
þann vonda draum í lokaþætti end-
urskipulagningarinnar, að Mikla-
garð hf. vantaði 400 milljónir króna
sem ekki hafði verið reiknað með.
Hér er því til að svara að í okkar
fyrstu áætlunum var gert ráð fyrir
400 til 500 milljónum króna í félag
um heildsölustarfsemi Sambandsins.
Nú gerist þessa ekki lengur þörf og
sýnist ljóst að fjárfesting þessi sé
mun betur komin í hinum endurskip-
ulagða Miklagarði.“
Hagnaður af rekstri kaupfélag-
anna nam á árinu 729 milljónum
samanborið við 19 milljóna hagnað
árið áður. Jókst eigið fé þeirra um
tæpan 1,6 milljarð á árinu. Heildar-
velta nam alls 33,4 milljörðum og
hafði aukist um 5% frá árinu áður.
Rekstrarhagnaður jókst um 14%
milli ára og var 1.068 milljónir sam-
anborið við 939 milljónir árið áður.
Fjármunamyndun var jákvæð um
863 milljónir samanborið við 321
milljón árið áður.
Eftirsóknarvert að opna
hlutafélögin
Nokkur umræða skapaðist á að-
alfundi Sambandsins um hvort opna
ætti hlutafélög þess til að afla eigin
fjár á hlutabréfamarkaði.„Mér fynd-
ist að það væri mjög eftirsóknarvert
að þróunin yrði í þá átt að sem flest
af félögunum yrðu opnuð almenn-
ingi,“ sagði Sigurður Markússon.
Er fyrirhugað að stjórn Sambands-
ins taki þetta mál á dagskrá síðar
í sumar.
Hermann Hanson, kaupfélags-
stjóri Kaupfélags Austur-Skaftfefl-
inga, gerði að umtalsefni í umræð-
um á fundinum hin nýju lög um
samvinnufélög og þann möguleika,
sem þar er gert ráð fyrir, að hægt
sé að selja samvinnuhlutabréf.
„Menn hafa misjafnlega mikla trú
á því að þetta sé hægt, að menn
vilji leggja fram fjármuni. Og-ég
held að sé virkilega ástæða til þess
líka að undirbúa það og fá til þess
menn sem til þess eru hæfir að
meta hvernig gæti markaður verið
fyrir svona bréf þannig að við séum
undir það búin að fara út á markað-
inn og selja samvinnnuhlutabréf og
kalla þannig inn áhættufjármagn
inn í samvinnufélögin. Ef að það
gengur ekki verður í ríkara mæli
en verið hefur að hafa þann rekstur
sem við höfum með höndum í opnum
hlutafélögum. Og ég held að við
verðum að fá á því raunhæft mat
hvort að hægt sé að ná árangri í
því að selja þessi samvinnuhluta-
bréf.“
Fyrirhugað að selja hluta
Sambandshússins
I ræðu sinni um skipulagsmál
Sambandsins sagði Sigurður Mark-
ússon að áætluð hækkun eigin fjár
Sambandsins væri um 1 milljarður
á árinu 1991 þegar duldir varasjóð-
ir kæmu fram við áætlaðar eignasöl-
ur. Kom fram að þar væri um að
ræða fasteignir og hlutabréf. í sam-
tali við Morgunblaðið sagði Sigurður
að fyrirhugað væri að selja 2-3
hæðir í húsinu við Kirkjusand. Þá
er gert ráð fyrir að selja hlutabréf
í nýju félögunum en þar á Samband-
ið samtals 80% hlutafjár. Sam-
kvæmt áætlun um eignasölur .er
gert ráð fyrir að eiginfjárstaðan
gæti verið komin 2.839 milljónir og
eiginfjárhlutfall í 50% í lok ársins
1991. Hins vegar er talið rétt að
hafa 400-500 milljóna fyrirvara á
þessari áætlun. Áætlanir gera enn-
fremur ráð fyrir samtals um 188
milljóna hagnaði hjá nýju hlutafé-
lögunum á þessu ári og batnandi
afkomu verslunarrekstrarins eða 39
milljóna tapi hjá Miklagarði.
Nýju hlutafélögin engin
allsherjarlækning
Nokkrir fundarmenn lýstu yfir
áhyggjum af afkomu Sambandsins
á sl. ári. Hermann Hansson benti á
að fjármagnsstreymið hjá Samband-
inu hefði verið neikvætt þrátt fyrir
þau góðu skilyrði sem talin hefðu
hafa verið fyrir atvinnurekstur á sl.
ári. „Það er kannski öðru fremur
verslunarreksturinn sem hefur verið
slæmur og við sjáum nú hvernig
þessi blóðuga samkeppni er í versl-
uninni. Vafalaust er það orsök fyrir
talsverðum hluta af því sem þarna
er niðurstaðan. Við höfum oft rætt
um það áður á aðalfundum Sam-
bandsins að verslunarreksturinn sé
ekki í lagi og ég held að það sé virki-
lega enn og aftur þörf á því að
huga að því.“
Hermann sagðist telja þörf á því
að hafin yrði ný sókn í verslunarmál-
um til að ná betri árangri en verið
hefur. „Það eitt að Mikligarður taki
yfir bæði heildsölu- og smásölu sam-
vinnumanna er ekki nóg. Við lendum
upp á skeri fyrr enn varir, sjálfsagt
á þessu ári.“
Hann benti ennfremur á að geng-
isþróunin á þessu ári hefði breyst
til verri vegar, vextir hækkað og
verðbólgan væri að fara af stað.
Þess vegna væri þörf á mikilli að-
gæslu hjá nýju hlutafélögunum því
stofnun þeirra væri engin allsheij-
arlækning."
Nokkur umræða varð um vaxta-
mál á fundinum og lýstu fundar-
menn yfir áhyggjum vegna vaxta-
hækkana að undanfömu.
Stjórn Sambandsins var endur-
kjörin á fundinum.