Morgunblaðið - 28.06.1991, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 28. JÚNÍ 1991
JMtogtmÞliifetfe
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
HaraldurSveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1100 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 100 kr. eintakið.
Umskipti hjá at-
vinnufyrirtækjum
Umræður um íslenzkt at-
vinnulíf beinast yfirleitt
að aðsteðjandi vandamálum,
sjaldnar að jákvæðum umskipt-
um, sem verða í rekstri fyrir-
tækja í kjölfar róttækrar end-
urskipulagningar. Slíkar breyt-
ingar eru hins vegar alltaf að
verða í fyrirtækjum og þá ekki
sízt undir forystu ungs fólks,
sem hefur fengið tækifæri til
þess að takast á við erfið
vandamál.
Eitt þessara fyrirtækja er
Sláturfélag Suðurlands, sem á
sér langa sögu, stofnað 1907,
og hefur haft mikil umsvif en
lenti í alvarlegum rekstrarerf-
iðleikum fyrir nokkrum árum.
Nú rofar til. í viðskiptablaði
Morgunblaðsins í gær birtist
athyglisvert viðtal við Steinþór
Skúlason, forstjóra Sláturfé-
lagsins, þar sem hann rekur
þær aðgerðir, sem forráðamenn
fyrirtækisins hafa gripið til í
því skyni að koma rekstri þess
á réttan kjöl.
í fyrsta lagi hefur fyrirtækið
hætt allri smásölu, þar sem
mikið tap var á þeim rekstri
og jafnframt taldi Sláturfélagið
ekki rétt að stunda smásölu í
samkeppni við aðra viðskipta-
vini sína. í öðru lagi hefur fyrir-
tækið selt eignir til þess að
binda ekki fjármagn í eignum,
sem skila ekki nægilegum arði.
I þriðja lagi var sútunarverk-
smiðja í eigu fyrirtækisins seld.
í fjórða lagi hefur starfsfólki
verið fækkað verulega, ársverk
hjá fyrirtækinu voru um 600
árið 1987 en 385 á síðasta ári.
í fimmta lagi hefur tveimur
sláturhúsum og tveimur frysti-
húsum verið lokað og kjöt-
vinnsla flutt frá Reykjavík til
Hvdsvallar.
Ýmislegt annað hefur orðið
tii þess að rétta við rekstur
Sláturfélagsins og þá ekki sízt
sú ákvörðun ríkisins að kaupa
nýbyggingu þess í Laugarnesi
en jafnframt hefur gengisþróun
og vaxtaþróun stuðlað að bætt-
um rekstri. Slík fyrirgreiðsla
af hálfu ríkisvaldsins getur ver-
ið réttlætanleg, ef hún stuðlar
að því að rekstur komist á rétt-
an kjöl án þess að það kosti
skattgreiðendur mikla fjár-
muni, eins og að var vikið í
forystugrein Morgunblaðsins
fyrr í vikunni.
Ekki fer á milli mála, að
forráðamenn Sláturfélags Suð-
urlands hafa beitt sér fyrir
mjög víðtækum aðgerðum til
þess að rétta við hag þessa
gamalgróna fyrirtækis. Þótt
þeirri endurskipulagningu sé
engan veginn lokið er þó
ástæða til að ætla, að hún hafi
heppnazt og að Sláturfélagið
sjái fram á betri tíð.
Víðtæk endurskipulagning
og hagræðing í rekstri
íslenzkra atvinnufyrirtækja
stuðlar tvímælalaust að bætt-
um lífskjörum fólksins í land-
inu. Það er fagnaðarefni, þegar
vel tekst til og rík ástæða til
að ýta undir viðleitni ungs fólks
til þess að láta að sér kveða í
atvinnulífinu með þeim hætti,
sem gerzt hefur hjá Sláturfé-
lagi Suðurlands.
Fjölmörg dæmi má nefna um
endurnýjun fyrirtækja, sem
hefur heppnast með myndar-
legum hætti, annað hvort með
endurskipulagningu í rekstri
eða sameiningu fyrirtækja, svo
sem uppbyggingu Flugleiða á
grunni Flugfélags íslands og
Loftleiða, sameiningu fjögurra
tryggingafélaga í tvö á síðustu
árum, sameiningu tveggja dag-
blaða í eitt, eflingu Eimskipafé-
lags íslands á síðasta áratug
með endurskipulagningu og
hagræðingu, og nú síðast sam-
einingu fjögurra viðskipta-
banka í einn. Ennfrempr sam-
einingu fyrirtækja i sjávarút-
vegi, sem hefur skilað góðum
árangri.
Aðgerðir af þessu tagi til
þess að efla atvinnulífið eru
ekki síður mikilvægar en ýmis
konar nýjungar, sem meiri at-
hygli beinist að en skila oft litl-
um árangri og kosta skatt-
greiðendur stundum mikla fjár-
muni. Þess vegna er full ástæða
til að gefa meiri gaum róttæk-
um breytingum í fyrirtækjum,
sem fyrir eru.
Á undanförnum árum hefur
safnazt mikil þekking og
reynsla hjá þeim forráðamönn-
um fyrirtækja, sem staðið hafa
að framangreindum breyting-
um. Þessi þekking og þessi
reynsla getur komið öðrum að
góðu gagni, sem standa frammi
fyrir áþekkum verkefntun í
sínum fyrirtækjum. Þess vegna
væri æskilegt, ef hægt væri
að koma þessari þekkingu á
framfæri á skipulagðan hátt
t.d. í samstarfi við viðskipta-
fræðideild Háskóla íslands.
Þannig getur hún komið marg-
falt fleiri að notum og stuðiað
að mikilli nýsköpun í íslenzku
atvinnulífi.
Verðbólguspá Seðlabankans:
Ekki tilefni til að búast
við verðbólgnskriðu
- segja hagfræðingar ASÍ, VSÍ og Seðlabanka
HAGFRÆÐINGAR hjá Seðlabanka, Alþýðusambandinu og Vinnu-
veitendasambandinu telja að ný verðbólguspá Seðlabankans um
meiri hækkun lánskjaravísitölunnar en í fyrri spám gefi ekki til-
efni til að búast megi við verðbólguskriðu og að ekki sé ástæða
til vaxtahækkana banka á grundvelli spárinnar. Þeir segja að
stakir liðir framfærsluvísitölu og launavísitölu hafi hækkað meira
en gert hafi verið ráð fyrir og að áhrif þeirra hækkana ættu ekki
að vera varanleg. Þeir búast því við að verðbólga, mæld á mæli-
kvarða lánskjaravísitölu, hjaðni á ný í haust, að því gefnu að
ekki komi fram einhverjar óvæntar hækkanir sem ekki eru séðar
fyrir nú.
Ný verðbólguspá Seðlabankans
er um 1,3% hækkun lánskjaravísi-
tölunnar í ágústmánuði næstkom-
andi. Eins og fram kom hér í
Morgunblaðinu í gær, samsvarar
sú hækkun, reiknuð til heils árs,
17,2% árshækkun. í fyrri spá
Seðlabankans frá 20. maí síðast-
liðnum var spáð að hækkunin í
ágúst samsvaraði 13,5% árshækk-
un.
Ekki ástæða til að örvænta
Guðmundur Gylfi Guðmundsson
hagfræðingur hjá ASÍ sagði að
undanfarna tvo mánuði hefði verið
meiri hækkun á framfærsluvísi-
tölunni en búist hafði verið við,
jafnframt hefðu laun hækkað
meira sem afleiðing af því. Hann
kvaðst einnig gera ráð fyrir að
6.300 króna eingreiðsla vegna við-
skiptakjarabata kæmi inn í launa-
vísitöluna, sem myndar lánskjara-
vísitöluna að einum þriðja hluta.
„Það er auðvitað aukinn káup-
máttur í sjálfu sér og þetta kemur
vissulega allt saman inn í láns-
kjaravísitöluna," sagði hann. „En
þetta eru í rauninni atriði sem
koma einu sinni inn, til dæmis
vaxtahækkunin sem kom inn í
framfærsluvísitöluna í gegnum
húsnæðisliðinn. Launahækkunin,
þessi eingreiðsla, kemur inn og
væntanlega inn í kauptaxta í haust
í staðinn og þar af leiðandi verður
ekki eins mikil hækkun á
launavísitölunni þá og annars
yrði.“
Guðmundur Gylfi sagði að hins
vegar hefðu verðhækkanir á vöru
ekki orðið meiri en vænst hafi
„Eg hef hugsað mér að fá álit
bæði Þjóðhagsstofnunar og Hag-
stofu á þessum spám. Ég vil þó
vara við að láta spárnar sjórna sér
og vil leita að þeim sérstöku skýr-
ingum sem þarna kunna að búa að
baki,“ sagði Jón Sigurðsson við
Morgunblaðið.
Spá Seðlabankans gerir ráð fyrir
því að lánskjaravísitalan hækki um
1,3% í ágúst, _sem þýðir 17,2% verð-
bólgu á ári. í mánaðargamalli spá
bankans var gert ráð fyrir að ágúst-
hækkunin samsvaraði 13,5% árs-
hækkun.
Þegar Jón Sigurðsson var spurð-
ur, hvort þetta þýddi, að ríkisstjórn-
in væri að missa tök á verðbólg-
unni, sagðist hann vilja vara mjög
við að nota tölur fyrir einn mánuð,
venð. „Mér finnst því í sjálfu sér
ekki nein ástæða til að örvænta
út af þessu. Þetta virðist vera
holskefla sem ríður yfir núna sem
fjarar út aftur þegar frá líður.
Hvað verður síðan samið um í
haust er svo auðvitað opin spurn-
ing ennþá.“ Hann sagði þetta ekki
hafa áhrif á gildandi samninga,
þar sem síðasta rauða strikið svo-
nefnda væri þegar komið.
„Með tilliti til þess hvernig horf-
urnar eru finnst mér engin ástæða
fyrir bankana að fara að rjúka af
stað með vaxtahækkanir af því
að þessi spá hafi komið núna og
þessi hækkun verði kannski núna
einn mánuð á lánskjaravísitölu,“
Sagði Guðmundur Gylfi.
Vítahringur lánskjara-
vísitölunnar
Hannes G. Sigurðsson hagfræð-
ingur Vinnuveitendasambandsins
sagði lánskjaravísitöluna aðallega
vera launavísitölu á móti vísitölu
verðlags og byggingarvísitölu.
„Nú eru launahækkanirnar meiri
í júní en gert var ráð fyrir og þá
hækkar auðvitað lánskjaravísital-
an meira.“
Hann sagði að miðað við að ein-
greiðslan vegna viðskiptakjarabat-
ans sé tekin inn í launavísitöluna
á þriggja mánaða tímabili sé um
að ræða 3,5% hækkun hennar í
stað 2% eins og gert hafði verið
ráð fyrir í fyrri spám. „Ég sé nú
ekki að það geti haft mjög slæm
áhrif á kjarasamninga ef laun eru
að hækka mikið, eða umfram for-
sendur.“
Hannes sagði það hins vegar
ráða sveiflur frá mánuðum til mán-
aða í einstökum verðlagsþáttum,
sem varasamt er að draga af álykt-
anir. Það er svo ef til vill ofætlan
ríkisstjórninni að hafa tök á verð-
bólgunni, því það má nú ekki kenna
allt við hana sem gerist í hagkerf-
inu, sem betur fer,“ sagði viðskipta-
ráðherra.
Hann bætti við, að hann liti frek-
ar á þessa verðbólguspá sem hvatn-
ingu til stjórnvalda að reyna ac
stilla saman kraftana með öðrum
aðilum í hagkerfinu, til þess ein-
mitt að ná tökum á efnahagsþróun-
inni að nýju. Hann sagðist ekki vilja
nefna aðgerðir sem kæmu til greina
í því sambandi.
vera slæmt hvernig lánskjaravísi-
talan vinnur. „Það er orðin mjög
brýn spurning, hvort ekki sé tíma=
bært að ræða það alvarlega, í
tengslum við umræðu um að festa
gjaldmiðilinn okkar við ECU og
gera hann að alvörugjaldmiðli,
hvort þessi lánskjaravísitala þurfi
ekki að fara að fjara út. Við getum
tekið dæmi af því að fyrir stuttu
ákvað ríkisstjómin að hækka vexti
af ' spariskírteinum. Bankarnir
brugðust þannig við að þeir hækk-
uðu raunvexti á vísitölubundnum
lánum. Þessir raunvextir hækkuðu
húsnæðislið framfærsluvísitölunn-
ar, sem síðan kemur inn í láns-
kjaravísitöluna og hækkuðu þann-
ig nafnvextina. Þannig að raun-
vaxtahækkunin er tvisvar komin
inn í nafnvextina,“ sagði Hannes.
„Þetta er vítahringurinn sem
sést í þessari tölu í Morgunblað-
inu. Ef þeir ætla að leggja 9,8%
raunvexti ofan á einhveija svona
tölu, þá erum við að tala um nafn-
vexti upp á kannski 25%, sem
voru 13% í ársbyijun.“
Hannes gagnrýndi verðbólguút-
reikninga á ársgrundvelli út frá
eins mánaðar tölu. „Það er gjör-
sanilega óþolandi þegar menn eru
að taka einn mánuð í 12. veldi og
eru að tala um einhveija 17% eða
14% verðbólgu. Verðbólgan hefur
verið aðeins á uppleið, enda hafa
kostnaðarhækkanir verið töluvert
mikið meiri á undanförnu misseri
en misserið þar á undan. Við erum
með tæplega 3% launahækkun
bæði í desember og mars og síðan
erum við með þéssar launahækk-
anir núna, þannig að það er mjög
eðlilegt og allir reiknuðu með því
að verðbólgan færi aðeins upp í
sumar og svo niður aftur í haust.“
Hann sagði VSÍ ekki bera sér-
stakan kvíðboga fyrir kjarasamn-
ingum í haust vegna þessarar
spár.
Enginn vandi að
blása upp tölur
Már Guðmundsson hagfræðing-
ur hjá Seðlabankanum sagði að
.þessi munur á spám væri ekki
nærri eins mikill og ýjað hefði
verið að í Morgunblaðinu. „Það
er enginn vandi að blása þessar
tölur upp með þessum ársgrund-
velli. Ef maður setur í tólfta veldi,
þá fæst gífurlegur munur, þótt
munurinn í raun sé ekki mikill.
Það sem núverandi spá gengur út
á er 1,3% hækkun í ágúst. Fyrri
spá, frá því um 20. maí, var um
1%. Munur sem nemur 0,1% er
skekkjumörk í þessari spá, þannig
að það eru um 0,2% sem þarf að
skýra,“ sagði Már.
Hann sagði skýringarnar í meg-
inatriðum vera þær, að hækkun
framfærsluvísitölunnar hefði verið
meiri núna í júní en gert var ráð
fyrir í spánni í maí. „Mér virðist
að skýringin á því sé sú að það
séu sérstakir hækkunarþættir í
vísitölunni í júni, kannski einkum
vextirnir, sem eru ekki venjubund-
inn hluti af þessum líkönum og
þarf að taka tillit til sérstaklega.
Það var greinilega ekki gert í
nægilega ríkum mæli, enda voru
þær hækkanir ekki allar komnar
fram þá.“
Már sagði að ekki væri vitað
um neitt sérstakt sem benti til að
verðbólgan sé að komast á ein-
hvem varanlegan skrið. „Það er
ljóst að kúfur er á verðbólgunni,
og ef ekkert nýtt kemur upp, þá
dregur úr honum aftur,“ sagði
Már Guðmundsson.
Viðskiptaráðherra um verðbólguspána:
Hvatning til að stilla
saman krafta gegn
verðbólgunni
JÓN Sigurðsson viðskiptaráðherra ætlar að leita álits annara efna-
hagsstofnana á nýrri verðbólguspá Seðlabankans, en segist líta á
hana sem hvatningu til stjórnvaida að stilla saman krafta með öðrum
aðilum í hagkerfinu til að ná aftur tökum á verðbólginni.
sem vísbendingu um verðbólgustig-
ið sem á bak við byggi. „Mjög oft