Morgunblaðið - 28.06.1991, Blaðsíða 1

72 SIÐUR B/C/D
STOFNAÐ 1913
143. tbl. 79. árg. FÖSTUDAGUR 28. JÚNÍ 1991
Júgóslavía:
Slóvenar heyja stríð
við sambandsherinn
Prentsmiðja Morgxmblaðsins
Brakið af þyrlu júgóslavneska
hersins sem Slóvenar skutu nið-
ur yfir Ljublana, höfuðborg
landsins, í gær. I bakgrunni
sjást slökkviliðsmenn breiða
yfir lík tveggja hermanna sem
voru um borð í þyrlunni. Slóv-
enar segjast hafa skotið niður
sex þyrlur Júgóslavíuhers og
náð fimmtán skriðdrekum á sitt
vald.
- segir varnarmálaráðherra landsins
BARDAGAR hafa blossað upp víða í Slóveníu milli Júgóslavíuhers
og vopnaðra sveita Slóvena. Janez Jansa, varnarmálaráðherra Slóv-
eníu, sagðist í sjónvarpsviðtali í gærkvöld telja að um hundrað manns
hefðu fallið eða særst úr liði beggja í kjölfar þess að Júgóslavíuher
freistaði þess að leggja landið undir sig. „I stuttu máli sagt, Slóven-
ar heyja stríð,“ sagði ráðherrann. Fyrr um daginn höfðu slóvenskir
embættismenn sagt að manntjón væri mun minna. Duzan Rogelj,
talsmaður slóvensku sljórnarinnar, sem Morgunblaðið ræddi við í
gær, sagði að viðbrögð erlendis við sjálfstæðisyfirlýsingu Slóvena
hefðu valdið vonbrigðum. Slóvenar hefðu að vísu ekki búist við viður-
kenningu strax, en þeir væntu hennar, fyrst frá Austurríki og svo
frá öðrum ríkjum Fríverslunarbandalags Evrópu (EFTA). Níu Evrópu-
ríki hafa hvatt til þess að Ráðstefnan um öryggi og samvinnu í Evr-
ópu (RÖSE) láti ástandið í Júgóslavíu til sína taka. Stjórnmálanefnd
Evrópuþingsins vill ennfremur að utanríkisráðherrar RÖSE komi
saman þegar i stað til að ræða málið.
Reuter
Aðgerðir sérsveita sovéska innanríkisráðuneytisins í Litháen:
Reynt að sverta Gorbatsj-
ov fyrir iðnríkjafundinn
- segir talsmaður Sovétforsetans
Iielsinki, París, Moskvu. Reuter. Frá Lars Lundsten, fréttaritara Morgunblaðsins.
Jansa varnarmálaráðherra Slóv-
eníu kom fram í einkennisbúningi
að sögn Reutere-fréttastofunnar og
sagði að varðlið Slóvena hefði skot-
ið niður sex júgóslavneskar þyrlur
og náð fimmtán skriðdrekum. Slóv-
ensk lögregla skýrði fréttamönnum
frá því að júgóslavnesk þyrla hefði
verið skotin niður yfir höfuðborginni
Ljublana og hefðu tveir um borð
farist. Ljósmyndari fréttastofunnar
Associated Press sagðist hafa orðið
vitni að því er Slóvenar skutu eld-
flaugum á lest júgóslavneskra bryn-
vagna og hefðu fimm farist.
Júgóslavneski herinn náði á sitt
vald í gær flugvellinum í Ljublana
og fimm landamærastöðvum milli
Slóveníu og Austurríkis og Italíu.
Virðist honum hafa verið fyrirskipað
að bijóta sjálfstæðisviðleitni Slóv-
ena á bak aftur og riá aftur þeim
landamærastöðvum sem Slóvenar
tóku á sitt vald á miðvikudag.
Fréttamenn í Slóveníu urðu víða
vitni að því er skriðdrekar sam-
bandshersins óku yfir vegartálma
sem settir voru upp í útjaðri borga
og bæja.
Slóvenar hafa hafnað tilboði sam-
bandstjórnarinnar í Belgrad um
þriggja mánaða vopnahlé og segjast
ekki til viðræðu um slíkt fyrr en
herinn hverfi aftur til búða sinna.
Blaðamaður Morgunblaðsins náði
síðdegis í gær tali af upplýsingafull-
trúa stjórnvalda í Slóveníu, Duzan
Rogelj. Um aðgerðir Júgóslavíuhers
hafði hann þetta að segja: „Við lítum
f-kki á þetta sem stríðsyfirlýsingu,
heldur hernaðarofbeldi að fyrra
bragði af hendi annarrar þjóðar.
Herinn og sambandsstjórnin sýna
með þessu að sjálfstæðisyfirlýsing
okkar er að engu höfð. Við munum
veija okkar málstað. I desember í
fyrra var haldin þjóðaratkvæða-
greiðsla þar sem yfir 90% þjóðarinn-
ar lýstu yfir þeim vilja sínum að
þjóðin yrði sjálfstæð og sú afsaða
bindur stjórnmálamenn í Slóveníu."
Rogelj sagði að slóvenskt varðlið
væri þó vart nógu vel vopnum búið
til að takast á við sambandsherinn.
„Við höfum lítið af vopnum, en við
getum þó gert skriðdreka- og þyrlu-
sveitum sambandshersins skrá-
veifu.“ Hann sagði Slóvena
óánægða með viðbrögð Bandaríkja-
stjórnar við sjálfstæðisyfirlýsing-
unni 25. júní og þá skoðun hennar
að fyrirkomulag í Júgóslavíu eigi
að haldast óbreytt.
Rogelj var spurður af hveiju hann
teldi að herinn væri einkum með
viðbúnað í Slóveníu, ekki Króatíu,
sem lýsti þó yfir sjálfstæði á sama
tíma. „Fyrir þessu eru aðallega tvær
ástæður. í fyrsta lagi er herinn ekki
í stakk búinn til að hertaka hálfa
Júgóslavíu, hann verður að einbeita
sér að afmörkuðu landsvæði. í öðru
lagi óttast stjórnendur hans að meiri
mótspyrna yrði veitt í Króatíu. Serb-
ar eru ekki minnihlutahópur í Slóv-
eníu eins og þar, þannig að við átt-
um auðveldara með að lýsa yfir
sjálfstæði og framfylgja því.
Við áttum ekki von á skjótri við-
urkenningu frá neinni þjóð þegar
við lýstum yfir sjálfstæði, en bú-
umst við að verða viðurkennd sem
ný fullgild Evrópuþjóð í nánustu
framtíð, e.t.v. fyrst af Austurríki
og síðan af öðrum EFTA-löndum.
Það er afar flókið mál að breyta
landamærum Evrópu, en við lítum
svo á að ekki sé hægt að neita þjóð
um eigið sjálfstæði. Við erum þjóð
með þúsund ára langa sögu en höf-
um samt aldrei notið sjálfstæðis. “
Sjá fréttir á bls. 24-25.
MÍKHAÍL Gorbatsjov Sovétforseti
er þeirrar skoðunar, að taka
símstöðvarinnar í Vilnius í fyrra-
dag hafi e.t.v. verið tilraun af
hálfu harðlínumanna til þess að
eitra andrúmsloftið fyrir fund
sinn með leiðtogum sjö helstu
iðnrikja heims í London í næsta
mánuði, að sögn Vítalys ígnatenk-
os, talsmanns Sovétforsetans. Sér-
sveitir sovéska innanríkisráðu-
neytisins, sem lúta stjórn harðlínu-
mannsins Boris Púgo innanríkis-
ráðherra, réðust inn í símstöðina
og rufu sainband Litháens við
umheiminn I rúmar tvær klukku-
stundir.
ígnatenko sagði að Gorbatsjov
hefði verið skýrt frá töku símstöðvar-
innar þegar hún átti sér stað og
hefði hann samstundis fyrirskipað
Púgo innanríkisráðherra að rannsaka
málið. „Vart er hægt að veijast þeirri
tilhugsun að einhver sé með svo
ögrandi aðgerðum að reyna að eitra
andrúmsloftið áður en Sovétforsetinn
hittir leiðtoga sjö helstu iðnríkja
heims í London," sagði ígnatenko.
Hann bætti því að að þetta væri
skoðun Gorbatsjovs sjálfs á málinu.
Talsmaður sovéska innanríkis-
ráðuneytisins sagði í samtali við
Tass-fréttastofuna í gær að hertaka
símstöðvarinnar hefði verið lögleg
vopnaleit í samræmi við tilskipun
Gorbatsjovs um aðgerðir gegn ólög-
legri vopnaeign. Væri þar um svo
hversdagslega aðgerð að ræða að
ekki hefði verið ástæða til að til-
kynna Púgo um hana fyrirfram, hann
hefði öðrum hnöppum að hneppa.
Talsmaðurinn sagði að heimasmíðuð
skammbyssa, hvellhettur o.fl. hefðu
fundist í símstöðinni og sýndi sov-
éska sjónvarpið í gær myndir af hin-
um meinta vopnafundi.
Allir Pólverj-
ar hluthafar
Varsjá. Reutcr.
STJÓRNVÖLD í Póllandi kynntu
í gær áætlun um einkavæðingu
400 iðnfyrirtækja í eigu ríkisins
fyrir lok ársins og fær hver full-
orðinn Pólverji ókeypis lilut í fyr-
irtækjunum.
Hver Pólveiji fær kvittun fyrir
hlut í tuttugu stjórnunarfyrirtækjum,
sem - stofnuð verða til að annast
rekstur iðnfyrirtækjanna. Alls fá 27
milljónir Pólveija slíkar kvittanir.
60% einkavæddu fyrirtækjanna
verða þannig í eigu allra fullorðinna
Pólveija. Starfsmenn fyrirtækjanna
fá 10% hlut gefins og ríkið heldur
30%.
Hernaðaraðgerð-
ir gegn Irökum?
Washington. Reuter.
TALSMAÐUR bandaríska varn-
armálaráðuneytisins, Pete Will-
iams, vildi ekki svara því í gær
hvort Bandaríkjastjórn væri að
íhuga hernaðaraðgerðir til að
koma í veg fyrir að Irakar gætu
framlcitt kjarnorkuvopn.
„Ef við værum að íhuga þann
kost myndum við auðvitað ekki
segja frá því,“ sagði Williams á
blaðamannafundi í ráðuneytinu.
„Ljóst er af því sem við höfum séð
til þessa að Saddam Hussein (ír-
aksforseti) er .enn að reyna að
vernda það sem eftir er af þeim
búnaði sem írákar þurfa til að geta
framleitt kjarnorkuvopn. írakar
eru augljóslega að reyna að fela
eitthvað . . . og við getuin ekki lát-
ið það viðgangast,11 sagði hann.
Forseti Óryggisráðs Sameinuðu
þjóðanna, Jean-Jacques Bechio,
sendiherra Fílabeinsstrandarinnar,
fór þess á leit við íraka í gær að
þeir sýndu þegar í stað búnað sem
þeir eru taldir hafa falið fyrir
bandarískum eftirlitsmönnum, sem
eru að kanna hergagnaframleiðsl-
una í írak samkvæmt vopnahlés-
skilmála Sameinuðu þjóðanna. Tal-
ið er að írakar hafi notað búnaðinn
til að vinna úraníum í kjarnorku-
vopn.