Morgunblaðið - 28.06.1991, Blaðsíða 38

. MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUIt 28. JpNÍ ,1991
38
Minning:
Jón H. Guðmunds
son fv. skólastjóri
Fæddur 3. desember 1913
Dáinn 20. júnl 1991
Jón H. Guðmundsson fyrrverandi
skólastjóri lést 20. júní síðastliðinn
eftir stutta en erfiða sjúkrahúsvist.
Með Jóni er genginn maður sem
lifði ríku lífi, maður sem var alla tíð
ungur í anda og ferskur í hugsun.
Góður samferðamaður sem ávallt
miðlaði öðrum í krafti visku og hug-
sjónar. Eftir stendur stóríjölskyldan
hans, beygð í söknuði sínum en rík
í hjartanu að hafa átt hann að. Sjálf
kveð ég með þessum fátæklegu orð-
um elskulegan tengdaföður, kæran
vin og pólitískan samherja. Jón H.,
eins og hann var jafnan nefndur, var
einn þeirra sem aldrei spurði: „Hvað
fæ ég?“ heldur ávallt: „Hvað get ég
lagt af mörkum?“ Þetta viðhorf ein-
kenndi hann bæði í starfi og á póli-
tískum vettvangi en ekki síst í sam-
skiptum við börnin sín en þau áttu
í föður sínum einstakan vin.
Þeir sem þekktu fjölskylduna
höfðu það gjaman á orði hversu vilj-
ugur hann Jón væri að hjálpa börn-
unum sínum. Þannig var hann alltaf
boðinn og búinn hvort sem verið var
að byggja eða lagfæra, hvort sem
þurfti að leysa eitthvert mál eða rétta
ungviðinu í fjölskyldunni hjálpar-
hönd, t.d. í námi.
Börnin, tengdabömin og elstu
barnabömin kölluðu hann gjaman
„godfather“ og í því orði fólst ást
og virðing til manns sem í raun var
ættarhöfðingi í þess orðs fyllstu
merkingu.
Jón H. Guðmundsson var fæddur
3. desember 1913, sonur hjónanna
Guðrúnar Magnúsdóttur og Guð-
mundar Einarssonar refaskyttu og
bónda á Brekku á Ingjaldssandi.
Guðrún fæddi manni sínum 17 böm
en fyrir átti Guðmundur fögur börn
og gekk Guðrún einu þeirra í móður-
stað. Þrátt fyrir -að fimm bamanna
kæmust ekki á legg ólst Jón upp í
mjög stómm systkinahópi á Brekku.
Hann lauk kennaraprófí árið 1938
og kenndi við bamaskólana á Núpt,
í Njarðvík og Keflavík þar til hann
varð kennari við Bamaskóla ísafjarð-
ar, en þar starfaði hann frá 1942 til
1963, þar af sjö ár sem skólastjóri.
Þaðan lá leiðin til Kópavogs þar sem
hann tók við skólastjórn í nýbyggð-
um Digranesskóla haustið 1964 og
við þann skóla lauk hann sinni starfs-
ævi.
Jón kvæntist Sigríði M. Jóhannes-
dóttur 13. september 1938. Þau eign-
uðust saman átta börn og þessi ein-
stöku hjón hafa alla tíð búið bama-
hópnum sínum alveg yndislegt heim-
ili, sem seinna varð bamabömunum
líka einstakur griðastaður. Inn á
þetta heimili flutti ég ung að áram
þegar okkur Sverri, elsta syninum,
fæddist fyrsta barnið okkar. Frá
þeirri stundu má segja að Sigga og
Jón hafi gengið mér í foreldrastað,
því alla tíð síðan hafa þau komið
fram við mig sem væri ég eitt af
bömum þeirra.
Það hefur verið gott að lifa í ná-
vist Siggu og Jóns og böm þeirra
sérstaklega samheldin systkini.
Tengdaforeldrar mínir ólu börn sin
upp við mikil jafnréttissjónarmið, svo
einstakt var á þeim tíma. Þrátt fyrir
hvað tengdapabbi var störfum hlað-
inn þegar bömin voru ung, tókst
honum að verða þeim fyrirmynd í
þeim efnum sem og svo mörgu öðra.
Þau hjón litu á bamalán sitt sem
sína mestu gæfu og sögðu oft eftir
að bömin uxu úr grasi að sínar bestu
og skemmtilegustu stundir ættu þau
með bömum sínum. Víst er að fyrir
aðra var það sérstök upplifun að
vera með þessari samheldnu og glöðu
fjölskyldu á góðri stund. Fjölskyldan
hefur, frá því að hún flutti í Kópa-
vog, búið að Álftröð 5 og öllum sem
þar bar að garði var tekið opnum
örmum. Þangað þótti gott að koma.
Álftröð 5 var miðstöð, þar hittist fjöl-
skyldan og síðasta áratug eftir að
Jón hætti í skólanum var Álftröðin
í enn ríkari mæli vettvangur um-
ræðna um hvað eina sem efst var á
baugi. Þó tengdamóðir mín,
hvunndagshetjan, muni áfram sinna
sínu gjöfula hlutverki er nú skarð
fyrir skildi í Álftröð, skarð sem ekki
verður bætt. Böm Jóns H. Guð-
mundssonar sem í dag kveðja hann
eru Sverrir Jónsson kvæntur undir-
ritaðri, Jóhannes Guðmundur kvænt-
ur Sigrúnu Sigurðardóttur, Jóna El-
ísabet gift Ulrik Arthúrssyni, Önund-
ur kvæntur Gróu Stefánsdóttur, Guð-
rún Helga gift Baldvin Erlingssyni,
Erlingur Andrés kvæntur Sigrúnu
Sigurðardóttur, Halldóra gift Ed-
ward Sverrissyni, Kristín Sigríður
gift Jóni Ólasyni og Ingibjörg í sam-
búð með Árna Ármanni Ámasyni.
Jón H. var mikill hagleiksmaður
og það lék allt í höndum hans. Hann
var listasmiður og að sama skapi var
hann andans maður, víðlesinn og bjó
yfir frásagnarlist og þeirri orðsnilld
sem er ríkidæmi þess er kallast góð-
ur penni. Jón H. var mikill skólamað-
ur og farsæll í starfí. Sem skóla-
stjóri bar hann mikið traust til sam-
kennara sinna og var opinn fyrir
nýjungum í skólastarfí, það fór því
fljótlega gott orð af hinum nýja
Digranesskóla og skólastjórinn var
vel látinn af samstarfsfólki. Það seg-
ir sína sögu um manninn að hann
lét af störfum um leið og hann komst
á aldur þrátt fyrir áskoranir, því
hann ætlaði ekki „að falla í þá gryfju
að hafa e.t.v. ekki dómgreind til þess
seinna að víkja tímanlega fyrir ungu,
hæfu fólki“.
Jón H. var mjög pólitískur og gekk
ungur jafnaðarstefnunni á hönd, sem
var ekki algengt um unga bænda-
syni í þá daga. Alla tíð síðan hefur
hann verið leiðandi afl í pólitísku
umhverfí sínu og tilbúinn til dáða.
Gilti þá einu hvort um var að ræða
forystuhlutverk fyrri ára, störfin í
bakvarðarsveitinni hin síðari ár eða
einfaldlega að taka til hendi í félags-
húsnæði okkar kratanna I Kópavogi
en þar átti hann ófá handtökin.
Félagsmálaferill hans spannaði
vítt svið. Hann var bæjarfulltrúi á
ísafirði á áranum 1950 til 1964 og
hafði áður verið varabæjarfulltrúi í
fjögur ár. Vann alla tíð að útgáfu
Skutuls, flokksblaðsins þar vestra,
formaður fulltrúaráðs Alþýðuflokks-
ins 1950 til 1963, formaður Bygg-
ingasamvinnufélagsins auk þess sem
hann í 17 ár var formaður Sjómanna-
félags ísfírðinga.
Eftir að Jón H. flutti í Kópavog
var hann m.a. varabæjarfulltrúi tvö
kjöríímabil, í stjórn sjúkrasamlagsins
og í bygginganefnd íbúða fyrir aldr-
aða. Hann hóf fljótlega að sjá um
útgáfu Alþýðublaðs Kópavogs og var
ritstjóri þess til dauðadags. Hann var
sterkur liðsmaður og mótandi þátt-
takandi í því pólitíska samfélagi sem
Alþýðuflokksfélag Kópavogs er og
þar sem á öðrum vettvangi innan
flokksins, var hann rödd sem hlustað
var á. Hann var sterk rödd manns
með pólitískar rætur i fortíðinni,
manns með þekkingu og visku til að
vera síungur þátttakandi í átökum
pólitískra viðhorfa dagsins í dag, án
þess nokkum tíma að missa sjónar
á því sem var rauði þráðurinn í lífs-
viðhorfí hans, jafnaðarstefnunni.
Jón H. sinnti margvíslegum trún-
aðarstörfum fyrir Alþýðuflokkinn í
áranna rás. Hann átti fram á síðustu
ár sæti í flokksstjóm, var þinglóðs í
þingflokki Alþýðuflokksins eitt kjör-
tímabil, fulltrúi í Húsnæðismála-
stjórn hátt í tvo áratugi og ritstjóri
Alþýðublaðsins í afleysingum.
Jón H. Guðmundsson hafði hríf-
andi málflutning og það var gefandi
að eiga við hann pólitískar umræð-
ur. Við áttum margar góðar stundir
saman í eldhúskróknum heima á
Hlíðarvegi. Alltaf var hann tilbúinn
að ræða málin eða að hlusta og allt-
af virti hann skoðanir mínar til fulls
ef okkur greindi á um leiðir að því
sameiginlega marki sem við stefnd-
um að.
Ég mun sakna hans.
Eftir stendur minning um mann
sem alit sitt líf hafði áhrif á um-
hverfí sitt. Mann sem lagði sitt af
mörkum til að byggja gott og rétt-
látt þjóðfélag. Minning um góðan
mann.
Börnin okkar Sverris, Sigutjóna,
Eyjólfur Orri og Jón Einar, þakka
afa sínum ástúð og góða leiðsögn
gegnum árin.
Ég þakka kæram vini dýrmæta
samfylgd.
Rannveig Guðmundsdóttir
í minnirigu tengdaföður og afa,
Jóns H. Guðmundssonar, fyrrverandi
skólastjóra.
Jón H. Guðmundsson var maður-
inn sem einatt lagði hönd á plóginn.
Með verkviti sínu og rökréttri hugsun
rétti hann mörgum manninum hjálp-
arhönd á lífsleiðinni.
Jón H. var látlaus maður og lítillát-
ur, en í hjarta sínu stórhuga hugsjón-
amaður, sem lætur eftir sig mikið
starf og óeigingjarnt með fyölskyldu
sinni sem og í félagsmálum. Allir sem
Jóni H. kynntust náið, sáu eldinn
brenna í augum og fundu hlýja hönd
og heitt hjarta.
Þakklæti beram við í brjósti sem
fengum að vera samferðamenn hans
í þessu lífi og fáum að njóta hans í
afkomendum okkar. Blessuð sé
minning hans.
Edvard Sverrisson
Ég, tengdadóttir Jóns, vil skrifa
um hann nokkur orð, sem þakklætis-
vott fyrir það sem hann gaf mér.
Mér var tekið opnum örmum þeg-
ar ég kom í fölskylduna og fann strax
góðan vin í honum. Við áttum marg-
ar góðar stundir saman og alvaran
sat ekki alltaf í fyrirrúmi í samræð-
um okkar, enda ekki mín sterkasta
hlið. Þó gátum við rætt andans mál
með alvöra, þó svo alltaf væri stutt
i broslegu hliðarnar.
í hvert sinn er við kvöddumst,
spurði ég hann sömu spurningarinn-
ar, íblandinni alvöra: „Nonni, elsk-
arðu mig ennþá, föðurlausan aum-
ingjann?" Og hann svaraði ávallt um
leið og hallaði undir flatt: „Já, Gróa
litla, hvað get ég annað."
Þetta er sú minning sem stendur
mér efst í huga á þessari stundu
þegar ég kveð elsku vin minn og
megi Guð og allt sem best er vera
með honum alla tíð.
Þér, elsku Sigga mín, og ykkur
öllum úr Álftröðinni sendi ég mínar
innilegustu samúðarkveðjur og vona
að Guð og gæfan geymi og verndi
ykkur öll.
Gróa
Hann er dáinn hann elsku afi
minn, Jón H. Guðmundsson, og það
er með þungum huga og söknuði sem
ég kveð hann í dag.
Mig langar að minnast hans í örfá-
um orðum, en á svona stundum finnst
best hve fátækleg orð era í höndum
þess sem ekki kann að nota þau.
Og hann afí kunni að koma fyrir sig
orði, hann var lengst af skólastjóri,
fyrst í barnaskólanum á ísafirði, síð-
ar í Digranesskólanum í Kópavogi.
Hann kenndi íslensku og var mjög
umhugað um móðurmálið, það var
honum metnaðarmál að við kynnum
góða íslensku. Hann var góður kenn-
ari, og við eram ófá bamabömin
hans sem nutum góðs af því og tala
ég þar af reynslunni. Ég var 12 ára,
nýkomin úr nokkurra ára dvöl er-
lendis og íslenskukunnáttan bágbor-
in. Þá tók afí mig í einkatíma sem
fengu tvöfalt gildi; ég kynntist hon-
um afa upp á nýtt og lærði móð-
urmálið í eitt skipti fyrir öll. Sam-
skipti okkar úr einum af fyrstu tím-
unum okkar hafa fylgt mér alla tíð,
ég hef sjálfsagt ekki verið nógu
áhugasöm, því hann afí horfði smá-
stund á mig, síðan dæsti hann, lyfti
augabrúnunum og sagði svo með
fullum þunga: „Jóna litla, móðurmál
þitt er. menningararfurinn þinn og
grunnur góðrar menntunar er að
kunna vel málið sitt!“ Og það var
rétt, móðurmálið var ein besta gjöfm
sem hann gaf mér. Seinna þegar ég
kom hlaupandi inn með umsóknir,
bréf eða ritgerðir, þá gaf hann sér
ávallt tíma ti! að fara yfir málfarið
og útskýra hversvegna betra væri
að orða hlutina öðravísi. Hann var
góður lærifaðir.
Afí var pólitískur og tók virkan
þátt í starfí Alþýðuflokksins og væri
hann ekki í skólanum, eða úti í bfl-
skúr, þá var hann á fundi. Lengst
af voru helstu fundimir hans hús-
næðisstjórnarfundir. Mér fannst
hann afí alveg rosalega mérkilegur,
því fyrir 20 áram voru fundir ekki
eins algengir og í dag og ég þekkti
engan annan en afa sem fór á fund.
Afí var félagslyndur og aldrei
ánægðari en með fullt húsið af böm-
um sínum, bamabömum og vinum.
Þá ljómaði sá gamli, gekk um allt
og tautaði: „Ég er gamall og leiðin-
legur, það vill mig enginn,“ kímdi
og naut þess að vera sannfærður um
eigið ágæti! Bemsku minnar jól í
Álftröðinni hjá afa og ömmu era með
sælustu bemskuminningum mínum.
Öll stórfjölskyldan samankomin í
sínu fínasta pússi á mestu hátíð árs-
ins, afi las á pakkana og það mátti
bara opna einn í einu, afí sá um
það. Sinalco og appelsín uppi í
geymslu, smákökur og kleinur inni
í búri og ailir máttu drekka og borða
eins og þá lysti.
Gamlárskvöldin hafa alltaf verið
haldin í Álftröðinni, skemmtilegustu
„partíin“ í öllum bænum þar sem
allir aldurshópar skemmtu sér sam-
an. Á þeim stundum kom berlegast
I Ijós hve fróður og skemmtilegur
afi var, því hann var góður sögumað-
ur og naut þess að segja frá, en
hafði jafnframt þann hæfileika að
draga fram frásagnarhæfileika ann-
arra.
Sem barn gisti ég mikið hjá afa
og ömmu, bjó þar jafnvel langdvölum
ásamt foreldram mínum. Þá var afi
vinsælastur í kvöldsöguna, þó hélt
hann því fram að aldrei væri góð
vísa of oft kveðin og svæfði okkur
Kristínu alltaf með sömu sögunni;
sögunni um „Eineyg, Tvíeyg og Þrí-
eyg“. Síðan breiddi hann vel ofan á
okkur og kyssti okkur „blautan"
koss á ennið. Við voram orðnar ansi
gamlar þegar afí sagði okkur söguna
síðast.
Afí var hagyrðingur góður og
smíðaði stökur og vísur um öll böm-
in og bamabörnin sín, en honum var
ekki bara lagin hugarsmíðin, hann
var einnig afbragðsvölundur. Það var
góð tilfinning að leggja framburðinn
sinn í rúm sem hann afi smíðaði með
ást og umhyggju 30 árum áður fyrir
fyrsta barnabarnið sitt. Alls staðar
í kringum okkur má sjá handverkin
hans og á heimilum okkar liggja ófá.
handtökin hans, því hann lá ekki á
liði sínu þegar stórframkvæmdir vora
á heimilunum.
Það var ávallt auðsótt að fá hann
afa til að smíða fyrir sig þótt hann
hefði nóg af verkefnum í smíðavinn-
unni. Hann innréttaði smíðaverk-
stæði í bílskúmum og síðustu 10
árin mátti fínna afa þar, með sag
undir skónum sínum, pípuna í munn-
vikinu, bograndi með spýtu milli
handanna yfir ískrandi vélunum.
Þannig undi sá gamli sér best, varð
annarshugar, og hann afí var helst
ekki truflaður úti í bílskúr, þar var
hans heimur, hans afdrep. í dag eru
vélamar þagnaðar og spýturnar
safna ryki úti í bílskúr.
í stuttri minningargrein verður
aldrei hægt að gera þessum merkis-
manni nógu góð skil. Allri kímninni
sem hann átti til, hlýjunni, umburðar-
lyndinu, skapinu, því enginn gekk
of langt nærri honum afa heldur,
hann var skapheitur maður, hann
var — hann var afi minn sem mér
þótti afskaplega mikið vænt um!
(„Jóna litla, aldrei tvö lýsingarorð í
röð.“)
Núna þegar ég er að kveðja hann
afa streyma fram minningamar og
upp í hugann kemur brot úr sam-
skiptum okkar síðustu árin og ég sé
hann standa í eldhúsinu í Álftröð
með pípuna í annarri hendi, hin að
leita að eilíflega týndum eldspýtum
og segja: „Jæja Jóna litla, hvað er
svo að frétta utan úr hinum stóra
heimi?" Þau era þung sporin heim í
dag!
Kæram frændsystkinum mínum
samhryggist ég og þá sérstaklega
ömmu minni, Sigríði Jóhannesdóttur,
og litlu sólargeislunum hans afa,
Pésa og Perlu, sem leita afa og fínna
hann ekki.
Guð blessi elsku afa minn.
„Jóna litla“
Sigurjóna Sverrisdóttir
í minningu föður míns, Jóns H.
Guðmundssonar.
Við áttum saman eftirlætiskvæði,
Skógarhind eftir Davíð Stefánsson
frá Fagraskógi.
Langt inn í skóginn leitar hindin særð
og leynist þar, sem enginn hjörtur býr,
en yfir hana færist fró og værð.
Svo ijarar lífið út...
0, kviku dýr
Reikið þið hægt, er rökkva tekur að
og ijúfið ekki heilög skógarvé,
því lítil hind, sem fann sér felustað
vill fá að deyja ein á bak við tré.
Um blóð, sem fyrr var bæði ungt og heitt
mun bleikur mosinn engum segja neitt.
En þú, sem veist og þekkir allra mein,
og þú, sem gefur öllum lausan taum,
lát fólnað laufið falla af hverri grein
og fela þennan hvíta skógardraum.
Er fuglar he§a flug og morgunsöng
og fagna því, áð ljómar dagur nýr,
þá koma öll hin ungu, þyrstu dýr
að uppsprettunnar silfurtæru lind, -
öll nema þessi eina, hvíta hind.
Í huga mínum og systkina minna
var hann pabbi okkar besti pabbi í
heimi. Megi hann hvfla í friði.
Prinsessan
Þeir vora tveir. Annar var formað-
ur Sjómannafélags ísfírðinga. Hinn
var formaður Verkalýðsfélagsins
Baldurs. Báðir áttu þeir sæti í bæjar-
stjórn ísafjayðar og veittu Alþýðu-
flokknum á ísafírði forystu í bæjar-
málum. Báðir voru þeir kennarar við
, Barnaskólann á Isafirði. Saman rit-
stýrðu þeir Skutli, blaði Alþýðu-
flokksins á ísafírði, sem kom þá
reglulega út. Vora uppnefndir „Skut-
ulskennararnir“. Auk þess að vera
daglegir samstarfsfélagar vora þeir
nánir vinir og um skeið sambýlis-
menn í því fræga húsi Alþýðuhúsinu
á Isafirði. Annar þeirra var faðir
minn, Björgvin Sighvatsson. Hinn
var Jón H. Guðmundsson sem við
kveðjum nú í dag.
Samstarf þessara tveggja manna
var náið og vinskapur mikill frá
fyrstu tíð, en þeir komu báðir til
starfa við Bamaskólann á ísafírði
um svipað leyti, Jón H. Guðmundsson
einu ári áður en faðir minn. Kunn-
ingsskapur hafði verið með þeim
áður en strax á fyrstu ísafjarðarár-
unum tókst með þeim mjög náinn
vinskapur sem og milli fjölskyldna
þeirra beggja. Skoðanir þessara
tveggja manna féllu mjög í sama
farveg. Báðir höfðu þeir mikinn
áhuga á verkalýðsmálum og stjóm-
málum og vora einarðir og afdráttar-
lausir stuðningsmenn jafnaðarstefn-
unnar. Báðum vora þeim falin mikil
trúnaðarstörf í vestfírsku verkalýðs-
hreyfíngunni og í bæjarmálum fyrir
Alþýðuflokkinn á ísafírði. Á þessum
vettvangi urðu þeir svo nánir sam-
starfsmenn að varla var annar nefnd-
ur til sögunnar án þess að hins væri
jafnframt getið. Alþýðuflokkurinn á
Isafírði átti því láni að fagna að eiga
marga mjög merka forystumenn í
sínum röðum. Jón H. Guðmundsson
var í þeim hópi.
Minningin um Jón H. Guðmunds-
son og fjölskyldu hans er því samof-
in minningu bemskuáranna í huga
mínum. Á bemskuárum mínum
bjuggu Jón H. Guðmundsson og kona
hans, Sigriður, ásamt bömum sfnum
um skeið á efstu hæðinni í Aiþýðu-
húsinu andspænis foreldram mínum
og samgangur var mikill milli fjöl-
skyldnanna. Jón H. Guðmundsson
var auk þess einn af aðalkennuram
mínum í barnaskóla en hann fékk
allra manna Iof fyrir góða kennslu.
Hann hélt góðum aga og naut virð-
ingar hjá nemendum sínum og for-