Morgunblaðið - 04.07.1991, Blaðsíða 1

64 SIÐUR B
148. tbl. 79. árg.
FIMMTUDAGUR 4. JULI 1991
Prentsmiðja Morgunblaðsins
Walesa í höfuðstöðvum NATO:
Mun tryggja öryggi
við breyttar aðstæður
Brussel. Frá Kristófer M. Kristinssyni, fréttaritara Morgunblaðsins.
„VIÐ jörðuðum Varsjárbandalagið endanlega 1. júlí, það var ánægju-
leg jarðarför," sagði Lech Walesa, forseti Póllands á blaðamanna-
fundi í höfuðstöðvum Atlantshafsbandalagsins (NATO) í Brussel í
gær. I ávarpi á fundi Norður-Atlantshafsráðsins fyrr um daginn
hafði Walesa sagt að NATO myndi gegna því mikilvæga hlutverki
að tryggja öryggi Evrópu við breyttar aðstæður.
Walesa er annar þjóðarleiðtogi
fyrrverandi kommúnistaríkis sem
heimsækir höfðustöðvar NATO
opinberlega, áður hafði Vaclav
Havel, forseti Tékkóslóvakíu heim-
sótt þær í mars sl.
í ávarpi sínu í gær sagði Walesa.
að Pólverjar væru ákveðnir í að
standa vörð um frelsi, sameiginlega
arfleifð og menningu á grundvelli
lýðræðis, einstaklingsfrelsis og
virðingu fyrir frelsinu. „Við lítum
á NATO sem varanlegan hluta af
framtíð Evrópu. Það mun sem fyrr
gegna því mikilvæga hlutverki að
tryggja öryggi Evrópu við breyttar
aðstæður,“ sagði Walesa.
Pólverja skipti vera bandarískra
og kanadískra hermanna í Evrópu
miklu máli. Hún væri staðfesting
sameiginlegra hugsjóna og hags-
muna Evrópu og Norður-Ámeríku.
Pólska lýðveldið styddi áherslur og
pólitísk markmið Atlantshafs-
bandalagsins og Pólverjar vildu
náið samstarf við það.
Walesa og Wörner ræðast við í Brussel í gær. Hundruð starfsmanna NATO stóðu
þegar forseti Póllands gekk um skrifstofubyggingu bandalagsins og klöppuðu höndum
Reuter.
frammi á göngum
honum til heiðurs.
Shevardnadze
úr kommún-
istaflokknum?
Moskvu. Reuter.
SOVÉSKA sjónvarpið skýrði
í gær frá því að Edúard She-
vardnadze, fyrrum utanrikis-
ráðherra, hygðist segja sig
úr kommúnistaflokknum.
Hefði Shevardnadze, sem er
einn þeirra sem stendur að nýj-
um stjórnmálasamtökum sem
stofnuð voru á mánudag, þegar
skýrt flokknum skriflega frá
þessu.
Míkhaíl Gorbatsjov, forseti
Sovétríkjanna, sagði í ræðu sem
birtist í gær í Prövdu, málgagni
kommúnistaflokksins, að ef
harðlínumenn innan flokksins
héldu áfram árásum á umbóta-
stefnu hans væri ■ flokkurinn
dauðadæmdur.
Sjá nánar frétt á bls. 23
Júgóslavíuher skipað að
láta af hemaðaraðgerðum
Hugsanlegt að Evrópubandalagið viðurkenni sjálfstæði Króatíu og Slóveníu
Ljubljana, Zagreb, Haag, Bonn, London, Washington. Reuter.
ANDRIJA Rasita, sá hershöfðingi Júgóslavíuhers sem er yfir sveit-
um í Slóveníu og Króatíu, sagði á blaðamannafundi í gær að ströng
fyrirmæli hefðu verið gefin til hermanna um að þeir ættu að hætta
hernaðaraðgerðum. Mættu þeir einungis beita skotvopnum ef á þá
væri ráðist. Ekkert benti þó í gær til að gefin hefðu verið fyrir-
mæli um að fylking 150 skriðdreka og þúsunda hermanna, sem
hélt áleiðis frá Belgrad til Slóveníu í gærmorgun, drægi sig til baka.
Skýrt var frá því í gær að ut-
anríkisráðherrar Evrópubandalags-
ins (EB) kæmu saman í Haag á
morgun til að ræða stríðsástandið
í Júgóslavíu. Talsmaður hollenska
utanríkisráðuneytisins sagði að
ráðherrarnir myndu ræða mögu-
leikann á því að EB viðurkenndi
sjálfstæði Slóveníu og Króatíu ef
júgóslavnesk stjómvöld myndu
ekki binda enda á aðgerðir hersins.
Franz Vranitsky, kanslari Aust-
urríkis, sagði koma til greina að
Austurríkismenn viðurkenndu
sjálfstæði lýðveldanna tveggja en
að þeir vildu ekki stíga það skref
einir.
James Baker, utanríkisráðherra
Bandaríkjanna, og Hans van den
Broek, utanríkisráðherra Hollands,
en Hollendingar fara nú með for-
ystu innan Evrópubandalagsins,
áttu í gær neyðarfund um málefni
Júgóslavíu í Washington. í sameig-
inlegri yfirlýsingu sem þeir sendu
frá sér að loknum fundinum er
hvatt til þess að þegar verði látið
af ofbeldisaðgerðum. Júgóslav-
neski herinn hafi greinilega hafnað
Hersveitir snúa aftur til búða en
Slóvenar óttast nýjar aðgerðir
Höfðum vonast eftir meiri samstöðu frá Króatíu, segir upplýsingaráðherra Slóveníu
Ljubljana. Frá Önnu Bjarnadóttur, fréttaritara Morgunblaðsins.
HÆG FERÐ þúsunda hermanna og fjölda skriðdreka í vesturátt
frá Belgrad, höfuðborg Júgóslavíu og Serbíu, í gegnum Serbíu átti
hug allra í Slóveníu i gær. Hluti herfylkingarinnar hélt í gegnum
Króatíu í átt að Slóveníu. Selko Kacin, upplýsingaráðherra Slóv-
eníu, sagði Morgunblaðinu að hann hefði farið óhindrað yfir landa-
mæri Króatíu og Júgóslaviu. „Króatía er sjálfstætt ríki,“ sagði hann.
„Ef það kærir sig um ferðir júgóslavneska hersins á landsvæði sínu,
þá það um það. En við höfðum vonast eftir meiri samstöðu frá
nágrannaríki okkar.“ Hann vildi ekki segja að Slóvenar væru von-
sviknir með aðgerðaleysi Króata en óánægja, sorg og kvíði skein
úr svip hans.
Dimitrih Rupel, utanríkisráð-
herra Slóveníu, lagði höfuðáherslu
á tilraunir ríkisins til að fá umheim-
inn til afskipta af þróun mála í
gömlu Júgóslavíu á fundi með
fréttamönnum í gær. Hann sagðist
binda vonir við fund fulltrúa Ráð-
stefnunnar um öryggi og samvinnu
í Evrópu í Prag í gær, og sagði
að mikið starf ætti sér stað á bak
við tjöldin hjá Sameinuðu þjóðun-
um. Rupel sagði að fulltrúi Júgó-
slavíu á fundinum í Prag myndi
ekki gefa rétta mynd af ástandinu
í landinu en sagðist sannfærður um
að fulltrúar annarra ríkja, sem
hann hefur verið í sambandi við,
myndu tala máli Slóveníu. Hann
brást hinn versti við þegar hann
var spurður hvort hann og aðrir
leiðtogar Slóveníu myndu þola ör-
lög Slóvena með þeim ef til innrás-
ar kemur eða hvort þeim hefði ver-
ið boðið pólitískt hæli í nágrann-
aríki. Hann neitaði að svara spurn-
ingunni og sagði hana „sannarlega
ekki við hæfi“.
Það dró úr vopnaviðskiptum þeg-
ar leið á daginn í Slóveníu í gær.
Kacin sagði að júgóslavneskir her-
menn hefðu eyðilagt sex íbúðarhús
og að júgóslavneskar herþyrlur
merktar Rauða krossinum hefðu
flogið njósnaflug yfír landvarnar-
sveitir Slóveníu fyrri hluta dags.
Hann sagði Slóvena virða vopna-
hléið. Kacin sagðist vita að júgó-
slavneskum hermönnum hefði verið
skipað að undirbúa ný hernaðará-
tök sem gætu hafist á miðviku-
dagskvöld eða fimmtudagsmorgun.
Svo virtist þegar leið á kvöldið í
gær að herfylkingin frá Belgrad
myndi dreifa sér í kringum Stór-
Serbíu og ekki stefna beint á SIóv-
eníu. Hersveitir f Slóveníu sneru
heim í herbúðir sínar þar sem þær
voru staðsettar fyrir viku áður en
átökin hófust eftir sjálfstæðisyfir-
lýsingu Slóveníu og Króatíu. Hvort
þær verða þar um kyrrt eða end-
urnýja krafta sína til að taka þátt
í stórárás á Slóveníu innan tíðar
var með öllu óljóst hér í Ljubljana
í gærkvöldi.
borgaralegri stjórn. Á blaðamanna-
fundi sem Baker og van den Broek
héldu saman köm fram að jafnt
Bandaríkin sem Evrópubandalagið
íhuga nú að banna vopnasölu til
Júgóslavíu. Bretar stöðvuðu í gær
útflutning sinn á vopnum og há-
tæknivörum til Júgóslavíu.
Leiðtogar Þýskalands og nokk-
urra annarra Evrópuríkja sögðu að
Sameinuðu þjóðirnar kynnu að
þurfa að skerast strax í leikinn í
Júgóslavíu. Javier Perez de Cuell-
ar, framkvæmdastjóri Sameinuðu
þjóðanna, sagði hins vegar að ekki
væri tímabært að ræða slíkt og
láta ætti Evrópuríki um að stilla
til friðar.
Vestrænir stjórnmálamenn,
stjórnarerindrekar og hernaðarsér-
fræðingar voru í gær almennt sam-
mála um að stjórn Júgóslavíu hefði
misst stjórn á her landsins. „Herinn
er algjörlega stjórnlaus. Það hefur
í raun átt sér stað valdarán," sagði
vestrænn stjórnarerindreki í
Belgrad. „Það ríkir algjör glundroði
á meðal stjórnvalda. Æ minna
kveður að forsætisráðherranum og
herinn sniðgengur forsetann,“
bætti stjórnarerindrekinn við. Ný-
skipaður forseti Júgóslavíu, Króat-
inn Stipe Mesic, er samkvæmt
stjórnarskrá landsins æðsti yfir-
maður hersins en stjórnendur hers-
ins, sem langflestir eru Serbar,
hafa ekkert tillit tekið til friðar-
umleitana hans.
Nákvæmar tölur um mannfall í
borgarastyijöldinni í' Júgóslavíu
liggja ekki fyrir. Rauði krossinn í
Slóveníu skýrði í gær frá þvi að
29 hefðu fallið einungis á þriðju-
dag. Þá hefðu 1.080 hermenn Júgó-
slavíuhers verið handteknir og
rúmlega 700 hefðu hlaupist undan
merkjum.
Sjá nánar bls. 22