Morgunblaðið - 28.07.1991, Page 20

20
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 28. JÚLÍ 1991
21
fWtripiwMijMti
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
' Ritstjórar
Fulltrúarritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Arvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálssón.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1100 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 100 kr. eintakið.
Vísum bölsým á bug
að ríkir svartsýni meðal þjóð-
arinnar um framtíðina.
Skýrsla Hafrannsóknastofnunar
veldur mestu um. Framan af ár-
inu var ástæða til að ætla, að
það væri að birta til og að við
værum á leið upp úr þeim efna-
hagslega öldudal, sem við höfum
verið í frá miðju ári 1988. Af-
koma fjölmargra fyrirtækja var
góð á síðasta ári. Stöðugleiki í
efnahagsmálum átti þátt í því en
ekki síður margvíslegar og ijöl-
þættar ráðstafanir, sem gerðar
hafa verið á undanförnum árum
til þess að hagræða í rekstri fyrir-
tækja, með sameiningu, niður-
skurði útgjalda, nýrri tækni
o.s.frv.
í kjölfar stjórnarskiptanna
hafa hins vegar komið upp á yfir-
borðið vandamál í atvinnulífinu,
sem vitað var um, en ekki hversu
alvarleg þau voru. Þar er um að
ræða gjaldþrot Álafoss, auk
gjaldþrota annarra fyrirtækja,
djúpstæð vandamál í fiskeldi og
rekstrarerfiðleikar í rækjuvinnslu
svo að eitthvað sé nefnt. Þegar
til viðbótar kom skýrsla Hafrann-
sóknastofnunar hefur þetta
ástand leitt til almennrar svart-
sýni og kjarkleysis og vantrúar
á framtíðina.
Þess vegna er það fagnaðar-
efni og tilefni til bjartsýni, að svo
virðist sem samningar um bygg-
ingu nýs álvers séu á lokastigi.
Forstjórar Atlantsálfýrirtækj-
anna koma hingað snemma í
ágúst til viðræðna við Jón Sig-
urðsson, iðnaðarráðherra. Einn
af ráðamönnum hollenzka fyrir-
tækisins, sem hlut á að máli,
sagði í samtali við Morgunblaðið
sl. fimmtudag, að hann væri
bjartsýnn á, að samningar væru
að takast. Þá eiga álfyrirtækin
eftir að ganga frá fjármögnun
framkvæmdanna af sinni hálfu
og fá samþykki stjórna fyrirtækj-
anna fyrir þessari ijárfestingu og
ríkisstjómin á eftir að leggja
málið fyrir Alþingi og fá sam-
þykki þess. Engu að síður er
staða álmálsins nú sú, að full
ástæða er til bjartsýni.
Verði af þessum samningum
og bygging álvers og stórvirkjana
hefst á næstu misserum mun það
virka eins og vítamínsprauta á
allt atvinnulíf í landinu. Fjárfest-
ingin í álverinu einu nemur um
60 milljörðum króna. Mikið líf
mun kvikna í tengslum við þessar
framkvæmdir og nýjar virkjana-
framkvæmdir. Þessir samningar
einir og út af fyrir sig munu því
gjörbreyta viðhorfum hér á næstu
ámm.
Til viðbótar kemur, að tölu-
verður skriður er kominn á
margvíslegar hugmyndir um end-
urskipulagningu og hagræðingu
í sjávarútvegi hvað sem líður
umræðum um fiskveiðistefnuna
að öðru leyti. Þar má benda á
þær hugmyndir, sem sprottið
hafa upp í kjölfar gjaldþrots hrað-
'frystihússins í Ólafsvík um end-
urskipulagningu sjávarútvegs á
Snæfellsnesi, viðræður um sam-
einingu sjávarútvegsfyrirtækja á
Árborgarsvæðinu og hugmyndir
um verulega endurskipulagningu
sjávarútvegs og fiskvinnslu í
Vestmannaeyjum. Enginn vafí
leikur á því, að þjóðin getur hagn-
azt um milljarða króna á því að
reka útgerð og fiskvinnslu með
hagkvæmari hætti en nú er gert.
Þetta tvennt, stóraukin hag-
ræðing í sjávarútvegi og bygging
og rekstur nýs álvers og nýrra
stórvirkjana, mun stuðla mjög að
nýju vaxtarskeiði í efnahags- og
atvinnumálum okkar. Takist
samningar um evrópskt efna-
hagssvæði nú eða á næstu mán-
uðum. mun það líka ýta undir
aukna viðskipta- og atvinnustarf-
semi. Jafnframt þurfum við að
rækta garðinn okkar á öðrum
sviðum. Augljóst er, að ferða-
þjónusta er að verða atvinnu-
grein, sem ástæða er til að hlúa
að og margvíslegur iðnaður
mundi eiga meiri framtíðarmögu-
leika, ef rekstrarskilyrði hans og
sjávarútvegs væru jafnari en nú
er.
Þegar til lengri tíma er litið
er því ekki ástæða eða tilefni til
þeirrar bölsýni og þess kjarkleys-
is, sem einkennir þjóðlífið um
þessar mundir. Hins vegar eiga
erfiðar horfur næstu mánuði að
verða okkur hvatning til þess að
takast á við óleyst vandamál eins
og ríkisfjármál og margvíslegan
annan útgjaldavanda.
Það verður ekki gert nema
með átökum og að einhvers stað-
ar verði komið við hagsmuni og
lífskjör. Skoðanir geta verið
skiptar um hversu skynsamlega
hefur verið haldið á breytingum
á aðild ríkisins að lyfjakaupum.
Hitt er alveg ljóst, að það verður
enginn raunverulegur niður-
skurður framkvæmdur á ríkisút-
gjöldum, nema dregið verði úr
framlögum ríkissjóðs til heil-
brigðismála, tryggingakerfisins
og skólamála. Það er æskilegt
að fram fari málefnalegar um-
ræður um, hvernig það verður
bezt gert, án stóryrða og sleggju-
dóma.
Kjarni málsins er sá, að við
erum komin að leiðarlokum í viss-
um skilningi. Rekstrarvandi sjáv-
arútvegsins verður ekki lengur
falinn með stórauknum afla.
Fjárhagsvandi hins opinbera
verður ekki lengur falinn með
erlendum lántökum. Lífskjörum
verður ekki lengur haldið uppi
með sjálfsblekkingu. En við eig-
um eftir sem áður mikla mögu-
leika í þessu landi og eigum að
leggja áherzlu á að nýta þá betur
en við höfum gert. Þess vegna
eigum við að vísa bölsýni á bug.
1 £0 SKÖP-
X \JO «unarverk-
ið er ekki nema hálf-
karað í höndunum á
okkur. Þá fyrst seig á
ógæfuhliðina þegar
maðurinn tók við
verkinu af skapara sínum og sagði,
Nú get ég! En það er nú eitthvað
annað(!) Smíðagallarnir eru víða
augljósir. Alltaf eru háð blóðug stríð
einhvers staðar á jörðinni, hvar-
vetna er hungur og hörmungar.
Sköpunarverkið er einsog hálfkarað
hús. Það er í mesta lagi tilbúið
undir tréverk. Við stöndum í sköp-
unarverkinu miðju. Og hvað blasir
svo við? Erum við að byggja úr því
efni sem dugar okkur bezt eða er
hræran einhvers konar blanda af
tízku og hégóma; andlegu plasti?
Erum við að byggja gervihús? Eða
kannski spilaborg sem hrynur við
minnsta blástur.
Við höfum að vísu ýmsar ástæður
til að vera bjartsýn, framhjá því
má ekki líta. En fréttir eru ekki
uppörvandi. í norrænni tölfræði-
handbók sem Tíminn vitnar til 11.
janúar ’91 virðast íslendingar á
hraðleið inní Sódómu. Miðað við
aðrar Norðurlandaþjóðir sækjast
þeir „miklu fremur eftir skemmtan,
en hinar þjóðirnar meira í fróðleik-
inn. Aðrir Norðurlandabúar sækja
t.d. bókasöfn miklu
oftar en „bókaþjóðin
mikla“. Hún fer á hinn
bóginn 3-5 sinnum
oftar í bíó þrátt fýrir
2-3 sinnum meira af
bíómyndum og „sáp-
um“ í íslenzku sjónvarpi heldur en
stöðvum hinna Norðurlandanna“.
„...Aðeins um 5% af íslenskri sjón-
varpsdagskrá flokkaðist undir
fræðsluefni, borið saman við 17% í
Noregi, 21 og 23% í Danmörku og
Svíþjóð og allt upp í 28% í finnskum
sjónvarpsstöðvum. Þar af gáfu
íslenskar sjónvarpsstöðvar flokkn-
um „menningu“ hlutfallslega tveim-
ur til þrisvar sinnum minni tíma en
stöðvar í nokkru hinna landanna.
Bíómyndir og „seríuþættir" voru
aftur á móti helmingur (44%) af
sjónvarpsdagskrá hér á landi, borið
saman við 20% í Danmörku og að-
eins 14-16% í hinum löndunum.“
Og ennfremur segir þar: „Hinar
þjóðirnar fá á hinn bóginn miklu
fleiri bækur lánaðar í bókasöfnum
sínum. Hér á landi voru útlán um
8 bækur á íbúa, en í Danmörku var
sama hlutfall 25 bækur á íbúa.
Sérlega er áberandi hve hinar þjóð-
irnar sækja miklu meira af allskon-
ar fróðleik á sín bókasöfn. Hér á
landi voru útgefnir bókatitlar um
1230 árið 1987 og hafði þá nær
ekkert fjölgað í áratug. Á sama
tíma fjölgaði útgefnum titlum á ári
um allt að 50% meðal hinna þjóð-
anna...“
Hvað segir þetta okkur? Getum
við einungis lesið úr þessu að
íslenzkt sjónvarp sé miklu lakara
en erlent? Að vísu þiggur landinn
það sem að honum er rétt. En
mundu sjónvarpsstöðvarnar bjóða
upp á þetta efni ef markaðurinn
krefðist annars? Hann hlýtur að
móta efnið að einhveiju leyti.
Og loks: Er einhver ástæða til
að reisa borgarbókasafn yfir fólk
sem hefur lítinn áhuga á alvörubók-
menntum? Hvað þá þjóðarbókhlöðu?
Einhvers staðar er pottur brot-
inn. Af einhverjum ástæðum er ég
að gera mér vonir um hann sé brot-
inn í norrænu tölfræðihandbókinni.
En ekki þeim íslenzka veruleika sem
við bindum allar okkar vonir við og
ætti í senn að vera yndi okkar og
ævintýri.
Það skyldi þó ekki vera við þyrft-
um á að halda nýjum spámönnum.
Eldhugum.
Fjölnismönnum.
Einhveijum sem sá til hveitis en
ekki illgresis; ræktunarmönnum en
ekki kjaftöskum og kverúlöntum.
Það er nóg af þeim í fjölmiðlum.
M.
(meira næsta sunnudag.)
HELGI
spjall

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 28. JULI 1991
HEIMSOKN UTANRIK-
isráðherra Dana, Uffe
Elleman-Jensens,
hingað til lands, hefur
orðið til þess, að við
íslendingar höfum
skýrari mynd af því,
sem er að gerast í
samningaviðræðum aðildarríkja EB og
EFTA um stofnun evrópsks efnahags-
svæðis en áður. Þegar Jón Baldvin Hanni-
balsson, utanrikisráðherra, kom heim á
miðvikudag eftir snögga ferð til Brussel,
var hann mjög svartsýnn á framhaldið.
Augljóst var af ummælum ráðherrans, að
hann hafði setið harða og erfiða fundi í
Brussel kvöldið áður með ráðamönnum
Evrópubandalagsins. Hann lýsti því yfír
við komuna til landsins á miðvikudag, að
fengist ekki niðurstaða í þessar samninga-
viðræður fyrir næstu mánaðamót væri
hugmyndin um EES úr sögunni. Jafnframt
var ljóst, að ráðherrann hafði fengið
óþægilegar upplýsingar í Brussel um af-
stöðu helztu vinaþjóða okkar og þá ekki
sízt Dana til þessara samninga.
Uffe Elleman Jensen hefur bersýnilega
í viðræðum við hinn íslenzka starfsbróður
sinn mótmælt harðlega sannleiksgildi þess-
ara upplýsinga, sem bezt kemur fram í
því, að á sameiginlegum blaðamannafundi
þeirra tveggja á föstudag, lýsti Jón Bald-
vin því yfir, að hann hefði sannfærzt um,
að þessar upplýsingar væru rangar og
danski utanríkisráðherrann kvaðst hafa
ítrekað afstöðu Dana til málsins við fasta-
fulltrúa Dana hjá Evrópubandalaginu þá
um morguninn. Þessar sviptingar varðandi
afstöðu Dana eru þeim mun athyglisverð-
ari, þar sem Jón Baldvin sat fundi í Bruss-
el sl. þriðjudagskvöld með sumum æðstu
ráðamönnum Evrópubandalagsins. Það
segir því nokkra sögu um þá erfiðleika,
sem eru samfara samningaviðræðum við
bandalagið, að ekki skuli hægt að treysta
upplýsingum, sem frá þeim koma um af-
stöðu einstakra aðildarríkja EB til samn-
ingaviðræðna við EFTA auk þess, sem
þeim hinum sömu má vera ljóst og er áreið-
anlega Ijóst, hversu viðkvæmar Norður-
landaþjóðimar, sem aðild eiga að EFTA,
era fyrir upplýsingum, sem gefi til kynna,
að Danir séu allt annað en hjálplegir í
þessum samningaviðræðum innan dyra hjá
Evrópubandalaginu.
Danski utanríkisráðherrann er greini-
lega ekki sammála mati íslenzka utanríkis-
ráðherrans á stöðu málsins, þótt hann fari
varlega í að andmæla skoðunum Jóns
Baldvins opinberlega meðan hann er hér
á landi. Af ummælum hans má ráða, að
hann telji þá spennu, sem nú er í þessum
viðræðum eðlilega og að ekki sé við öðru
að búast á lokastigum alþjóðlegra samn-
inga, þar sem 18 ríki eigi hlut að máli.
Raunar virðist Uffe Elleman-Jensen þeirr-
ar skoðunar, að EFTA-ríkin skilji ekki
samningaaðferðir og vinnubrögð Evrópu-
bandalagsins og sýnist ekki uppnæmur
yfir því, þótt við blasi, að þessar viðræður
geti verið að leysast upp. Það viðhorf má
ef til vill skilja í ljósi sögu EB síðustu
áratugi. Hversu oft hefur ekki virzt, sem
bandalagið væri í fullkominni upplausn?
Samningafundir milli aðildarríkjanna
stóðu oft nætur og daga og virtust raunar
standa nætur og daga til þess að knýja
menn til samninga, klukkan var stoppuð,
ef komið var yfir ákveðin tímamörk o.s.
frv.
Þá er á það að líta, að samningaviðræð-
ur við EFTA-ríkin eru áreiðanlega ekki á
blaði meðal mikilvægustu mála hjá Evr-
ópubandalaginu. Athyglisvert er, að þau
evrópsku dagblöð, sem fjalla reglulega og
ítarlega um málefni Evrópubandalagsins
minnast sára sjaldan á þessar viðræður
og stöðu þeirra. Það á a.m.k. við um dag-
blöð og tímarit í Bretlandi og í sumum
löndum á meginlandinu. í upplýsingarit-
um, sem Evrópubandalagið gefur regulega
út um þau mál, sem þar eru efst á baugi
hveiju sinni, er lítið fjallað um þessar við-
ræður. í samtali við Morgunblaðið í dag,
laugardag, staðfestir danski utanríkisráð-
herrann óbeint, að EES-viðræður séu ekk-
REYKJAVÍKURBRÉF
ert höfuðmál hjá Evrópubandalaginu.
Hann segir, að þær skipti Dani miklu en
mikilvægi þeirra sé talið minna, þegar
sunnar dregur í Evrópu.
Þá er ijóst, að önnur og stærri mál draga
að sér athygli Evrópubandalagsins. Þar
er annars vegar um að ræða sameiningu
Þýzkalands og hins vegar frelsi Austur-
Evrópuríkjanna. Þótt Uffe Elleman-Jensen
segi það ekki berum orðum fer ekki á
milli mála, að sameining Þýzkalands vekur
upp blendnar tilfinningar hjá Dönum, sem
öðrum Evrópuþjóðum. Danir líta svo á,
að stór og voldugur nágranni sé risinn upp
í námunda við þá. Afstaða þeirra til þróun-
ar mála í Evrópu byggist augljóslega mjög
á því mati, að nauðsynlegt sé að tengja
sameinað Þýzkaland sameiningarþróun-
inni í Evrópu svo traustum böndum, að
hið nýja Þýzkaland verði evrópskt Þýzka-
land, eins og utanríkisráðherrann orðar
það í samtali við Morgunblaðið en að Evr-
ópa verði ekki þýzk Evrópa, m.ö.o., að
nýtt og öflugt Þýzkaland ráði ekki yfir
öllum nágrönnum sínum. Þetta era ekki
ný viðhorf í Evrópu. Þau era gömul, eins
og allir vita.
Jafnframt er ljóst, að Evrópubanda-
lagsríkin huga mjög að því, sem er að
gerast meðal hinna nýfijálsu ríkja Austur-
Evrópu og telja sér skylt að veita þeim
margvíslegan stuðning, þ. á m. að veita
þeim aðgang að mörkuðum bandalagsins.
Ef marka má ummæli Uffe Elleman-Jen-
sens vilja Danir taka þátt í því en jafn-
framt er þeim ljóst, að þar eru á ferðinni
keppinautar um sölu á landbúnaðarvörum.
Þótt allar umræður hér á landi og að
nokkru leyti í öðrum aðildarríkjum EFTA
snúist um EES-viðræðurnar fer því fjarri,
að þær séu eitthvert aðalmál í Brassel.
Við þurfum að gera okkur grein fyrir því
og það auðveldar okkur að ná áttum, þeg-
ar við metum viðræður okkar við EB-ríkin
og stöðu þeirra. Hér er vafalaust um að
ræða flóknustu viðræður um alþjóðamál,
sem við íslendingar höfum tekið þátt í.
Við hveija eram við að semja? Embættis-
menn í Brussel og ef svo er hvaða embætt-
ismenn? Stjórnmálamenn í Evrópubanda-
lagsríkjunum og ef svo er við hvaða stjórn-
málamenn? Æðstu menn þessara ríkja
hafa hver á fætur öðrum komið hingað
til íslands og fullvissað okkur um skilning
þeirra á sérstöðu okkar og að við yrðum
ekki skildir eftir í þessum viðræðum. Nú
er komið að því, að þeir standi við þessar
yfirlýsingar. En standa þeir við þær? Hvað
gera Mitterand og Kohl, sem stjórna Evr-
ópubandalaginu? Hvað gerir ítalski ut-
anríkisráðherrann, sem hér var á ferð í
vor og talaði á þann veg við íslenzka ráða-
menn að vakti mikla bjartsýni? Við íslend-
ingar bindum ekki sízt vonir við þær yfir-
lýsingar, sem Mitterand gaf hér á landi á
ÞAÐ ER GAGN-
legt að íhuga sam-
skipti okkar íslend-
inga og Dana í
tengslum við þessar
viðræður. Vegna
allrar sögu okkar og menningar era Danir
og Norðmenn þær erlendu þjóðir, sem við
teljum standa okkur næst og má ekki á
milli sjá, hvor þeirra er okkur hjartfólgn-
ari. Afstaða okkar til Dana var lengi mót-
sagnakennd. í áratugi var saga samskipta
þessara tveggja þjóða kennd í íslenzkum
skólum með þeim hætti, að hún stuðlaði
fremur að andúð íslenzkra ungmenna á
Dönum en um leið var horft til Danmerk-
ur um flesta hluti og þá ekki sízt, þegar
ungt fólk fyrir og eftir stríð leitaði háskóla-
náms erlendis. Þetta mótsagnakennda við-
horf einkenndi þá kynslóð, sem nú er á
miðjum aldri en unga fólkið í dag skilur
ekki hvað við er átt, þegar talað er um
andúð fyrri kynslóða á Dönum og er það
vel.
Sterk tengsl okkar og Dana um aldir
hafa áreiðanlega átt þátt í því, að við ís-
lendingar höfum lengi litið svo á, að við
sínum tíma.
Samskipti
Islands og
Danmerkur
Laugardagur 27. júlí
Svipmynd úr Reykjafirði á Ströndum.
Morgunblaðið/Þorkell
gætum ætlast til ýmissa hluta af Dönum
og sjálfsagt höfum við stundum verið
haldnir minnimáttarkennd gagnvart þeim.
Okkur hefur verið illa við að tapa fyrir
þeim í knattspymu og höfum bölvað þeim
í hljóði fyrir að greiða okkur ekki atkvæði
í Evrópusöngvakeppnum! En fyrst og
fremst höfum við þó verið þeirrar skoðun-
ar, að við ættum hauk í horni, þar sem
Danir og raunar aðrar Norðurlandaþjóðir
kæmu við sögu, t.d. í Vestmannaeyjagos-
inu. Af þessum ástæðum m.a. höfum við
haft tilhneigingu til þess að gera þá kröfu
til Dana, að þeir stæðu með okkur í EES-
viðræðum, þótt þeir séu hinum megin við
borðið og þess vegna hafa upplýsingar af
því tagi, sem utanríkisráðherra íslands
fékk í Brassel sl. þriðjudagskvöld um af-
stöðu Dana komið illa við okkur.
Um þessar hugleiðingar segir Uffe Elle-
man-Jensen í samtali við Morgunblaðið í
dag, laugardag: „Við munum alltaf byggja
á sameiginlegri sögu og menningu. En það
hafa orðið breytingar á síðustu tveimur
áratugum. Þær hafa ekki orðið til í minni
ráðherratíð eða af mínum völdum, heldur
vegna þess, að þær kynslóðir, sem komu
við sögu fyrr á áram eru horfnar af vett-
vangi. Ég lít til íslendinga sem þjóðar, sem
ég ber hlýjar tilfínningar til en sem sjálf-
stæðrar þjóðar, sem ég finn til tengsla
við, en ég skulda ekki neitt og þið skuldið
okkur Dönum ekki neitt. Þetta er eðlileg
þróun eftir að þær kynslóðir eru horfnar
af sjónarsviðinu, sem áttu þátt í samskipt-
um ríkjanna fyrr á árum.“
Sjálfsagt er það rétt hjá danska utanrík-
isráðherranum, að kynslóðaskipti eiga þátt
í því, að samskipti þessara tveggja þjóða
eru með nokkuð öðrum hætti en áður var
og í því ljósi hljótum við að meta afstöðu
Dana m.a. í EES-viðræðunum. En stund-
um þurfa menn á gömlum vinum að halda.
Nú þurfum við íslendingar á Dönum að
halda. Vonandi fer Uffe Elleman-Jensen
með það veganesti til Brussel.
Frjáls að-
gangur að
markaði og
höfnum?
TIL ÞESS AÐ
sýna íslendingum
fram á og sannfæra
okkur um góðan
vilja Dana í EES-
viðræðunum lýsti
Uffe Elleman-Jen-
sen því yfir á blaða-
mannafundi á föstudag, að Danir væru
tilbúnir til að styðja tollfrjálsan aðgang
fyrir íslenzkar sjávarafurðir að mörkuðum
Evrópubandalagsins en jafnframt litu þeir
svo á, að með ætti að fylgja jöfnun sam-
keppnisskilyrða en í því felst, að við opnum
íslenzkar hafnir fyrir fískiskipum frá EB-
ríkjunum þannig að þau geti sótt hingað
varahluti, viðgerðarþjónustu, vistir og
veiðarfæri og landað fiski hér ýmist til
flutnings áfram til Evrópu eða til sölu á
fiskmörkuðum hér. Hvað felst í þessu?
Annars vegar er hægt að líta á þetta
jákvæðum augum: Með því að opna hafn-
ir okkar svo að erlend fiskiskip, sem eru
að veiðum, t.d. við Grænland, geti fengið
hér margvíslega þjónustu erum við að efla
ýmiss konar viðskipti. Vélaverkstæði og
skipasmíðastöðvar, sem annast viðgerðir
geta fengið aukin verkefni. Varahlutasalar
selja meira af varahlutum. Veiðarfærasal-
ar selja meira af veiðarfærum. Það skap-
ast vinna við landanir á fiski úr þessum
skipum og íslenzk skipafélög fá hugsan-
lega aukin viðskipti vegna flutninga á
þessum fiski til Evrópu. Hugsanlegt er,
að íslenzkar fiskvinnslustöðvar gætu feng-
ið meira hráefni til vinnslu, þótt það sé
hæpið vegna verðmunar á mörkuðum hér
og erlendis. Við getum því séð fyrir okkur
lífleg viðskipti, aukna atvinnustarfsemi og
auknar tekjur með því að gera Island að
þjónustumiðstöð fyrir erlend fiskiskip, sem
væru þá fyrst og fremst að stunda fiskveið-
ar í grænlenzkri fiskveiðilögsögu.
Á móti kemur þetta: Þessi fiskiskip eru
að veiða fisk úr fiskistofnum, sem ganga
á milli okkar lögsögu og Grænlendinga.
Því meira, sem þeir veiða, þeim mun minna
fáum við. Því betri aðstöðu, sem þeir hafa,
þeim mun meira geta þeir veitt. Evrópu-
bandalagið borgar Grænlendingum nú fyr-
ir karfakvóta, sem nemur 55 þúsund tonn-
um en þeir veiða ekki nema 5.000 tonn
m.a. vegna aðstöðuleysis. Hvaða vit er í
því fyrir okkur, að auðvelda þeim að veiða
þennan fisk ef afleiðingin verður sú, að
við fáum minna af honum?
Þá segja menn: það er í lagi að opna
íslenzkar hafnir fyrir þessum erlendu fiski-
skipum með því skilyrði, að við náum
samningum við Grænlendinga um skipt-
ingu þessara fiskistofna milli okkar og
þeirra. Ef við náum slíkum samningum er
í lagi að opna hafnir okkar fyrir erlendum
skipum. En er hægt að ná samningum við
Grænlendinga? Uffe Elleman-Jensen segir
í viðtali við Morgunblaðið í dag, laugar-
dag, að hann geti ekki þvingað Grænlend-
inga til samninga við okkur um þessa fiski-
stofna, en bætir því við, að hann hafi
ástæðu til að ætla, að þeir geti verið já-
kvæðir. Þeir íslendingar, sem bezt þekkja
til telja afar erfitt og jafnvel ómögulegt
að ná samningum við Grænlendinga um
þessi málefni.
En jafnvel þótt samningar náist við
Grænlendinga vaknar sú spurning, hvort
hægt sé að treysta fiskiskipum frá Evrópu-
bandalagsríkjunum. EB-ríkin eru þekkt
fyrir að bijóta alla samninga. Fiskiskip frá
þessum ríkjum eru þekkt fyrir að svindla
á kvótum, eins og þau framast geta eins
og Kanadamenn þekkja og jafnvel fyrir
ofbeldi á fiskimiðunum, eins og írar hafa
kynnzt af hendi Spánveija. Hvaða trygg-
ingu höfum við fyrir því, að þeir veiði 55
þúsund tonn af karfa en ekki 100 þúsund
tonn, ef við auðveldum þeim það með því
að hleypa þeim inn í okkar hafnir? Það
eru sjónarmið af þessu tagi, sem hljóta
að koma til skoðunar í sambandi við þá
yfirlýsingu, sem danski utanríkisráðherr-
ann gaf á blaðamannafundinum á föstu-
dag.
„ Af þessum
ástæðum m.a.
höfum við haft til-
hneigingu til þess
að gera þá kröfu
til Dana, að þeir
stæðu með okkur
í EES-viðræðum,
þótt þeir séu hin-
um megin við
borðið... Sjálfsagt
er það rétt hjá
danska utanríkis-
ráðherranum, að
kynslóðaskipti
eiga þátt í því, að
samskipti þessara
tveggja þjóða eru
með nokkuð öðr-
um hætti en áður
var og í því ljósi
hljótum við að
meta afstöðu
Dana m.a. í EES-
viðræðunum. En
stundum þurfa
menn á gömlum
vinum að halda.
Nú þurfum við Is-
lendingar á Dön-
um að halda. Von-
andi fer Uffe Elle-
man-Jensen með
það veganesti til
Brussel.“