Morgunblaðið - 30.10.1991, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 30. OKTOBER 1991
29
Vilja menn að
miðborgin deyi?
eftir Jón
Sigurjónsson
Það gerist æ oftar nú á dögum,
að rætt er um ákveðið efni í fjöl-
miðlum á fýrirferðarmikinn hátt,
án þess að nauðsynlegar upplýsing-
ar um málið komi fram. Fyrir vikið
er almenningur látinn taka afstöðu
til málefnis, sem hann veit mjög
lítið um. Gott dæmi um þetta er
umræðan um Austurstræti, sem
nýlega fór fram í tilefni af þeirri
ákvörðun borgarstjórnar að opna
götuna fyrir bílaumferð í tilrauna-
skyni um sex mánaða skeið.
Hér er um að ræða aðeins eitt
atriði af ótal mörgum varðandi
framtíð miðbæjarins í Reykjavík,
og það hefur verið misskilið og
rangtúlkað svo hrapallega, að ég
get ekki stillt mig um að stinga
niður penna. Ég hef rekið verslun
við Laugaveginn í aldarfjórðung,
svo að mér er málið skylt og ég
hef fýlgst vel með þróun þess um
langt skeið.
Gamli bærinn í Reykjavík er tal-
inn ná yfir svæðið frá Snorrabraut
að Garðastræti og Skothúsvegi að
Reykjavíkurhöfn. Miðborgin, sem
oftast er kölluð Kvosin, afmarkast
hins vegar af höfninni að norðan,
Tjörninni að sunnan, Lækjargötu
að austan og Aðalstræti að vestan.
Kvosin er elsti hluti Reykjavíkur,
miðpunktur höfuðborgar landsins,
og umræðan snýst fyrst og fremst
um hana. Breytingar á verslunar-
háttum í Reykjavík, sem orðið hafa
á skömmum tíma, hafa haft þau
áhrif að verslunum hefur fækkað
ört í Kvosinni, þannig að hún er
ekki lengur sú miðstöð verslunar,
viðskipta og þjónustu sem hún áður
var.
Menn tala um að miðbærinn sé
að deyja og hafa eðlilega áhyggjur
af því. Sama þróun hefur átt sér
stað erlendis, og borgaryfirvöld
hafa eytt stórfé til að blása lífi í
gamla og skemmtilega byggð, sem
átti sér langa sögu og hefð, en
varð fyrir barðinu á óhagstæðri
verslunarþróun sem ekki var brugð-
ist við í tíma.
Reykvíkingar sáu brátt hvað var
að gerast í miðborginni og brugð-
ust við því á ýmsan hátt. Samtökin
Gamli miðbærinn voru stofnuð árið
1985 og störfuðu af kappi til ársins
1990, en þá stofnaði Reykjavíkur-
borg Þróunarfélag Reykjavíkur,
sem tók við hlutverki þeirra. For-
maður félagsins er Vilhjálmur Þ.
Vilhjálmsson, borgarráðsmaður, og
framkvæmdastjóri er Pétur Svein-
bjamarson, en báðir eiga þessir
menn heiður skilinn fýrir vel unnin
störf. ítarleg skýrsla um Kvosina
er þegar komin út, þar sem skýrt
er frá ástandi hennar eins og það
er nú og margar hugmyndir reifað-
ar sem hugsanlega gætu orðið til
bóta. í undirbúningi er skýrsla um
Laugaveginn og þannig verður
haldið áfram, uns öllum gamla
bænum hafa verið gerð skil.
Tvenn samtök starfa einnig á
svæði Þróunarfélags Reykjavíkur:
Miðbæjarfélagið fyrir Kvosina, en
formaður þess er Helga Thorberg,
og Laugavegssamtökin fyrir
Laugaveginn, og er undirritaður
formaður þeirra.
Þannig er margt í bfgerð og mik-
ið unnið að því að bæta gamla
bæinn og koma í veg fyrir hnignun
hans.
En hvers vegna var ákveðið að
leyfa bílaumferð um þann hluta
Austurstrætis, sem verið hefur
göngugata?
Astæðan er sú staðreynd, að
verelunum þar hefur fækkað ört
vegna minnkandi umsvifa, og nú
er svo komið að aðeins fjórar eru
þar eftir. Og mér er kunnugt um
það, að ef viðskipti aukast ekki á
næstunni, þá munu þessar fjórar
verslanir hætta innan skamms. Er
þá svo komið, að engin verslun er
íengur í þessum hluta Austurstræt-
is, sem eitt sinn var blómlegasti og
eftirsóttasti verslunarstaður í bæn-
um.
En finnst viðskiptavinum ekki
betra að versla þar sem göngugata
er, hef ég heyrt marga segja. Er
ekki Strikið í Kaupmannahöfn til
vitnis um það?
Reynslan hér á landi sýnir hið
gagnstæða. Við íslendingar höfum
kosið einkabílinn til að ferðast á,
og við verðum að geta komist sem
næst þeim stöðum þar sem við
ætlum að versla. Og veðrið hjá
okkur er ekki sérlega gott mestan
hluta ársins eins og allir vita, lang-
ir og strangir vetrardagar og um-
hleypingar tíðir.
En víkjum að Laugaveginum,
sem hefur verið um langt skeið og
er enn mesta verslunargata bæjar-
ins. Endurbygging hluta hans tókst
mjög vel og er til fyrirmyndar. Þar
er nóg rými fyrir gangandi vegfar-
endur, en einnig er hægt að keyra
rólega á einfaldri akrein niður alla
götuna.
Innan skamms munu kaupmenn
á Laugaveginum setja upp yfir-
byggingu yfir gangstéttir á tveimur
stöðum og verður gaman að sjá,
hvernig sú tilraun heppnast. Margt
fleira er einnig á döfinni til að gera
Laugaveginn eins þægilegan og
aðlaðandi fyrir almenning og mögu-
legt er.
Eftir að Kringlan var opnuð hef-
ur verið hamrað sífellt á þeim
Jón Sigurjónsson
„Þannig er margt í bí-
gerð og mikið unnið að
því að bæta gamla bæ-
inn og koma í veg fyrir
hnignun hans.”
áróðri, að hún muni ganga af allri
verslun á Laugaveginum dauðri.
Engu er líkara en um skipulega
áróðursherferð sé að ræða varðandi
þetta. Sannleikurinn er hins vegar
sá, að við kaupmennirnir á Lauga-
veginum höfum yfirdrifíð að gera
og fiestir í kringum okkur. Jólasal-
an í fyrra var til dæmis meiri en
áður, að ekki sé minnst á söluna í
góða veðrinu á nýliðnu sumri.
Hins vegar höfum við áhyggjur
af Kvosinni, og þeirri þróun sem
þar hefur orðið. Laugavegurinn og
Kvosin eru tveir kjarnar gamla
bæjarins sem eiga að styrkja hvom
annan sem heild. Hins vegar vantar
betri tengingu á milli þeirra að
mínum dómi og göngugatan kemur
meðal annars í veg fyrir hana.
Umferð niður Laugaveginn skilar
sér sáralítið í Kvosina, en á því
verður vonandi breyting.
Þótt verslun hafi minnkað í Kvos-
inni hefur miðborgin enn ótrúlega
sterkt aðdráttarafl fyrir fólk á
kvöldin og um helgar. Þeir sem vel
þekkja til eru ekkert hissa á því.
Rúnturinn er áratuga gamalt fyrir-
Mengxtn norræna kynstofnsins
eftir Kristján
Þórisson
Ég vil vekja athygli lesenda
Morgunblaðsins á því að þær radd-
ir, sem ennþá vegsama kynþátta-
fordóma í allri sinni nekt, eru því
miður ekki þagnaðar. Það var ein-
mitt hér í Morgunblaðinu, 3. sept-
ember 1991, bls. 43, sem ein slík
rödd fékk ráðrúm til að koma á
framfæri einkar ógeðfelldum boð-
skap um „vemdun” norræna kyn-
stofnsins. Höfundur þeirrar greinar
lætur móðann mása um ágæti og
mikilvægi hins norræna kynstofns
í okkar samfélagi, en hallar um leið
á aðra kynstofna og segir þá
„menga” norrænan kynstofn. Hann
leggur ennfremur mat á vem nokk-
urra þúsunda þeldökkra manna hér
á íslandi á þann veg, að verið sé
að „útrýma íslensku þjóðinni”.
Fyrir utan alla þá hróplegu van-
þekkingu á ólíkum menningum og
kynstofnum sem rödd þessi lætur
skína í, er athyglisverðast að skoða
hina glórulausu umfjöllun um mikil-
vægi litarhátta í samfélögum norð-
ursins. Sérstök áhersla er lögð á
blá augu, en þau eru sögð forsenda
norræns kynstofns og þá jafnframt
forsenda þess að menning og vel-
megun geti blómstrað. Eftir því sem
bláum augum fækkar, segir grein-
arhöfundur, „vex fátækt og ómenn-
ing”, og eiga því aðrir kynstofnar,
að hans mati, ekki að geta annað
en leitt „fátækt og ómenningu yfír
þessi lönd”. (Leturbreyting mín.)
Ekki tel ég þörf á að eyða mörg-
um orðum í að elta ólar við skoðan-
ir þessa bréfritara, enda á hann
vafalaust fullan rétt á að hafa þær.
Aftur á móti vil ég beina athygli
lesenda Morgunblaðsins að þeim
fjölmiðli sem veitir slíkum skoðun-
um brautargengi, því öllu alvar-
legra er að kynþáttafordómar skuli
yfirleitt fá að Ieika lausum hala í
eins útbreiddum fjölmiðli og Morg-
unblaðið telst vera.
Þar sem gera má ráð fyrir því
að ekki séu allir lesendur Morgun-
blaðsins jafn „bláeygðir” og fyrr-
nefndur bréfritari, þá hlýtur það
að vera kappsmál margra að fá það
á hreint hvort fleiri greinar sem ala
á kynþáttafordómum eigi eftir að
sjá dagsins ljós á síðum blaðsins í
framtíðinni. Morgunblaðið verður
að gera það upp við sig hvort það
sé í raun málefnalegur grundvöllur
fyrir slíkum skrifum, þar sem óhjá-
kvæmilega má ætla, að fáir úr þeim
hópi sem fordómarnir beinast að,
geti borið hönd fyrir höfuð sér, og
að enn færri geti treyst sér til að
standa uppi í hárinu á íslenskum
rasistum.
Það er því ljóst að fjölmiðill sem
veitir kynþáttafordómum viðtöku
sýnir mikið ábyrgðarleysi og enn
meira virðingarleysi gagnvart les-
endum sínum með birtingu slíks
efnis. Ef fjölmiðill vill láta taka sig
alvarlega, verður hann að vera stöð-
ugt á varðbergi gagnvart því að
málstaður, sem hefur eingöngu
kynþáttafordóma að leiðarljósi,
hefji sig til flugs í krafti útbreiðslu
sinnar. Með því móti má tryggja
að stór hópur manna og kvenna sem
les þetta blað, ósköp „venjulegar”
manneskjur sem hafa ekki unnið
sér annað til saka en að tilheyra
sínum kynþætti, verði aldrei framar
fyrir jafn lævísum svívirðingum og
augljóslega felast í margumræddri
Kristján Þórisson
„Hvað varðar þennan
ólánsama greinarhöf-
und vil ég benda á að
það eru einmitt menn
eins og hann sem lengst
hafa gengið í að
„menga” norrænan
kynstofn - með ein-
strengingslegum for-
dómum.”
grein sem vísað er til hér í upp-
hafi. (Vinsamlegast athugið að
mannéskjur hafa ekki valkosti um
að tilheyra kynþáttum.)
Hvað varðar þennan ólánsama
greinarhöfund vil ég benda á að
það eru einmitt menn eins og hann
sem lengst hafa gengið í að
„menga” norrænan kynstofn — með
einstrengingslegum fordómum. En
með því að krefjast kynþáttaað-
skilnaðar á opinberum vettvangi og
hvetja þannig til kynþáttamisréttis
— í virtu dagblaði — hefur maður
þessi sannlega valdið þjóðinni óbæt-
anlegu tjóni. Maðurinn á helst skil-
ið að vera rassskelltur að góðum
íslenskum sið, en ég læt duga að
segja við hann: — og mundu það
vesæli maður svo lengi sem þú lifír
að brúneygður kynblendingur hefur
kallað þig hugleysingja.
Að lokum vil ég vona að íslend-
ingar beri gæfu til að umgangast
samlanda sína með gagnkvæmri
virðingu í framtíðinni. En aldrei
skulum við afgreiða kynþáttafor-
dóma með einhverjum vettlingatök-
um, heldur verður einfaldlega að
bryðja slíkan málflutning jafnharð-
an niður í duft. Og ekki harma ég
það þótt niðurlag þessara skrifa
minna verði jafnframt versta mar-
tröð íslenskra rasista: það skiptir
nákvæmlega engu máli hvers konar
kynstofn kemur til með að mynda
þessa þjóð á ókomnum öldum. (Vin-
samlegast athugið að íslenskir ras-
istar hafa valkost til að vitkast og
breyta um afstöðu).
Við erum komin til að vera.
Höfundur er fuUtrúi & Skattstofu
Rcykjavíkur í máJefnum
útlendinga.
Athugasemd: Morgunblaðið seg-
ir greinarhöfundum ekki, hvaða
skoðanir þeir eiga að hafa á
málum, hvorki þeim, sem um er
rætt í þessari grein, né höfundi
hennar.
bæri í Reykjavíkurlífinu. Ungt fólk
safnast saman í skemmtilegu um-
hverfí, Kvosin fyllist af fólki og
bílum og þar iðar allt af mannlífí.
Vandamálið telja menn hins vegar
ólæti, drykkjuskap, slagsmál, rúðu-
brot og önnur skemmdarvérk.
Ástandið var ekkert betra í gamla
daga; munurinn er aðeins sá að nú
blása fjölmiðlar þetta upp með til-
heyrandi upphrópum um, hvað mið-
bærinn sé orðinn skelfílegur. Nýi
borgarstjórinn okkar hafði á tak-
teinum réttu lausnina á þessu vand-
amáli og hún var stóraukin lög-
gæsla til að hafa hemil á þeim örf-
áu óróaseggjum sem eyðileggja fyr-
ir fjöldanum.
Röskun á verslun er engin ný
bóla á Islandi. Einu sinni var Eyrar-
bakki mikill verslunarstaður -og.
einnig Seyðisfjörður, en sú tíð er
löngu liðin. Kvosin í miðbæ Reykja-
víkur var mesti verslunarstaður
landsins, en er það ekki lengur og
verður það tæpast aftur í bráð,
þótt vonandi takist að efla verslun
þar, svo að hún deyi ekki út.
Bankar og aðrar stofnanir lögðu
Kvosina að mestu leyti undir sig,
og þeir báru ekki gæfu til að átta
sig á því í tíma hvert stefndi. Þeir
hefðu að mínum dómi getað rýmt
til fyrir verslunum og gefíð eftir
jarðhæðirnar, sem ekki eru nauð-
synlegar fyrir afgreiðslu banka og
stofnana.
Mín persónulega skoðun er sú,
að ekki sé lengur hægt að leggja
að jöfnu verslun í Kvosinni og á
Laugaveginum. Kvosin er ekki
lengur fyrst og fremst verslunar-
staður, heldur afmarkaður stjóm-
sýslu- og þjónustukjarni.
Laugavegur er aftur á móti ótví-
ræð verslunargata, sem hefur að-
dráttarafl fyrir alla landsmenn,
enda er verslun þar blómleg. Þar
njóta menn kosta gamla bæjarins
og þess heillandi umhverfís og and-
rúmslofts, sém slíkir bæir hafa upp
á að bjóða um allan heim.
Höfundur er gullsmiður og
formaður Laugavegssamtakanna.
Skmandi
UNDRAEFNI
FYRIR ULLARÞVOTT
Woolite er undravert þvotta- og
mýkingarefni fyrir ull og annan
viðkvæman þvott.
3 mínútur í köldu vatni nægja!
FIskagfjörð
4 $ á i j $ Ji U ii S 1 Í i)
HólraaslóS 4, 101 Reykjovík, sími 24120