Morgunblaðið - 08.12.1991, Blaðsíða 4

4 FRETTIR/YFIRLIT
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 8. DESEMBER 1991
ERLENT
INNLENT
Dagsbrún
boðar
verkfall
Verkamannafélagið Dagsbrún
hefur boðað tímabundin verkföll
við olíu- og bensínafgreiðslu, flug-
afgreiðslu innanlands, hjá skipa-
félögunum og Mjólkurstöðinni í
Reykjavík 11.-24. desember. Til-
gangurinn er að knýja á um svör
við kröfum í sérkjaraviðræðum.
Ríkisstjórnin ræðir úrsögn
úr Hvalveiðiráðinu
Þorsteinn Pálsson, sjávarútvegs-
ráðherra, vill að ríkisstjórnin taki
ákvörðun um úrsögn úr Alþjóða-
hvalveiðiráðinu í samræmi við nið-
urstöður hvalveiðinefndar um eða
uppúr miðjum mánuðinum. Málið
var rætt ítarlega á ríkisstjómar-
fundi en engin ákvörðun tekin.
Úrsögn er hvorki á dagskrá í
Noregi eða Grænlandi á næstunni.
200 þúsund tonna aukning
loðnukvóta
Hafrannsóknastofnun telur að
hægt verði að leyfa veiðar á 450
þúsund tonnum af loðnu það sem
eftir er vertíðarinnar. Um er að
ræða nálægt 200 þúsund tonna
aukningu veiðiheimilda frá því í
október þegar leyfð var veiði á
240 þúsund tonnum af loðnu.
ERLENT
4 milljarða sparnaður frá
fjárlagafrumvarpi
Ríkisstjórnin gerir ráð fyrir að
draga úr útgjöldum ríkisins um 2
milljarða miðað við fyrirliggjandi
fjárlagafrumvarp í frumvarpi um
ráðstafanir í ríkisfjármálum á
næsta ári.
Lögð verða fram frumvörp um
ýmsar lagabreytingar til að spara
tæpa 2 milljarða til viðbótar á
næstunni. Fyrirhugað er að fækka
ríkisstarfsmönnum um 600, draga
úr launakostnaði, ferðakostnaði
og risnu, lækka dagpeninga ráð-
herra, þingmanna og embættis-
manna. Forsætisráðherra segir að
Búnaðarbanka íslands verði
breytt í hlutafélag í upphafi næsta
árs.
Hagnaður Flugleiða meiri en
reiknað var með
Flest bendir nú til að hagnaður
Flugleiða verði 100-150 milljónir
króna á þessu ári og er það mun
betri afkoma en reiknað var með
í sumar. Heildarhagnaður af allri
starfsemi félagsins fyrstu níu
mánuði ársins nam 478 milljónum
króna en var á sama tímabili í
fyrra um 721 milijón króna.
Metdagur í loðnuveiði
9.000 tonn af loðnu veiddust norð-
ur af Melrakkasléttu á föstudag.
Ekki hefur veiðst meira af loðnu
á einum degi það sem af er vertíð-
inni. 14 skip voru á veiðum á
svæðinu.
* .
Ukraína
lýsir yfir
sjálfstæði
Yfirgnæf-
andi meirihluti
Úkraínumanna
var því fylgj-
andi í þjóðarat-
kvæðagreiðslu,
sem fram fór á
sunndag fyrir
viku, að landið
yrði sjálfstætt
og jafnframt
var forseti þess kjörinn Leoníd
Kravtsjúk. Er hugmynd Míkha-
íls Gorbatsjovs, forseta Sovét-
ríkjanna, um nýtt bandalag sovét-
lýðveldanna úr sögunni þar með
þótt hann hafi ekki gefið hana
upp á bátinn. Er búist við, að í
þess stað komi náið samstarf með
slavnesku lýðveldunum, Úkraínu,
Rússlandi og Hvíta Rússlandi, í
líkingu við það,_sem er í Evrópu-
bandalaginu. Úkraínska þingið
hefur ógiltstofnsáttmála Sovét-
ríkjanna frá 1922 og lýst yfir, að
engar landakröfur verði gerðar á
hendur nágrannaríkjum. Land-
akröfur af þeirra hálfu verða held-
ur ekki teknar til greina. Úkraína
hefur verið undir Rússum frá því
á 17. öld en nú hafa nokkur ríki
viðurkennt sjálfstæði landsins og
búist er við, að fleiri fylgi á eftir.
Kravtsjúk forseti hefur lýst yfír,
að Úkraína stefni að aðild að
Evrópubandalaginu í fyllingu
tímans.
Slæmar horfur í Júgóslavíu
Óttast er, að tilraunir Cyrusar
Vance, sendimanns Sameinuðu
þjóðanna, til að semja um komu
friðargæsluliðs til Júgóslavíu fari
út um þúfur. Er forsendan fyrir
sendingu gæsluliðsins sú, að stað-
ið verði við síðasta vopnahlés-
samninginn en á föstudag hóf
sambandsherinn miklar árásir á
hafnarborgina Dubrovnik. Þá
heldur hann enn uppi árásum á
borgina Osijek og barist er um
fleiri bæi. Utanríkisráðherrar Evr-
ópubandalagsins ætla að ræða
ástandið í Júgóslavíu á sérstökum
fundi 16. desember nk. og munu
þá Þjóðverjar leggja áherslu á,
að Slóvenía og Króatía verði við-
urkennd sem sjálfstæði ríki fyrir
jól.
Maxwell-veldið hrunið
Fjármála-
og fyrirtækja-
veldi Roberts
heitins Maxw-
ells er hrunið
til grunna og í
ljós hefur kom-
ið margs konar
misferli og
jafnvel fjár-
dráttur. Fer
dómskipaður sýslunarmaður með
málefni einkafyrirtækja Maxw-
ell-fjölskyldunnar og vinnur nú
að því að selja hluti hennar í öðr-
um fyrirtækjum. Eru skuldir
hennar áætlaðar um 150 milljarð-
ar ÍSK. Sum bresku blaðanna
segja hreint út, að Maxwell hafi
verið „glæpamaður” en skömmu
fyrir andlátið flutti hann meira
en 50 milljarða ÍSK. úr lífeyris-
sjóðum starfsmanna sinna. Er enn
ekki vitað hvar féð er niðurkomið.
Terry Anderson laus
Bandaríski biaðamaðurinn
Terry Anderson, sem verið hafði
gísi líbanskra mannræningja í
meira en hálft sjöunda ár og leng-
ur en nokkur annar, var látinn
laus á miðvikudag. Hafa þá allir
bandarísku gíslamir verið látnir
lausir en enn eru í haldi hjá mann-
ræningjum tveir Þjóðveijar. Ekki
er vitað hvort eða hvenær þeir fá
að fara ftjálsir ferða sinna.
Robert
Maxwell
Ákafir stuðningsmenn nánari samruna aðildarríkja Evrópubandalagsins koma sjónarmiðum sínum
á framfæri í miðborg Rómar. Á spjaldinu fyrir miðri mynd er þess krafist að komið verði á sam-
eiginlegum evrópskum gjaldmiðli og að mynduð verði „lýðræðisleg evrópsk ríkisstjórn.”
Fundur leiðtoga Evrópubandalagsins í Maastricht:
Verður grettistökum
lyft á elleftu stundu?
LEIÐTOGAR aðildarríkja Evrópubandalagsins koma saman til
fundar í hollenska bænum Maastricht i kvöld, sunnudagskvöld. Á
morgun og þriðjudag freista leiðtogarnir þess að greiða úr þeirri
flækju sem margir þættir endurskoðunar sáttmála bandalagsins
hafa farið í síðustu misseri. Innan bandalagsins er bærileg sam-
staða um að stefnt skuli að enn nánari samvinnu aðildarríkjanna
á sem flestum sviðum í framtíðinni. Harðar deilur hafa hins veg-
ar verið um hvað nöfn eigi að gefa ýmsum þáttum samvinnunnar
og þá helst stjórnmálasamvinnunni. Þversum í Bretum stendur
orðið „federal” sem í þeirra hugum þýðir svipað og í íslenskum
orðabókum, þ.e. sambandsríki með miðstjórnarvaldi. Skilningur
annarra Evrópumanna á orðinu kémur ágætlega fram í baráttu
belgísku þjóðanna fyrir sambandsríki en markmið hennar er að
auka sjálfstjórn málsamfélaganna, draga úr miðstýringu eða
a.m.k. dreifa henni.
Ollum markmiðum EB er ætl-
að að þjóna því háleita
markmiði sem „Evrópufeðumir”
settu handa þeim í lok seinni
heimsstyijaldarinnar, þ.e. að
tryggja að aldrei aftur komi til
blóðugra átaka milli Evrópuþjóða.
Bent er á að þær þjóðir sem aldr-
ei hafa þurft að þola þá niðurlæg-
ingu sem fylgir innrás og hemámi
s.s. Bretar, eigi oftar en ekki í
erfiðleikum með að skilja ótta og
áhyggiur þeirra sem búið hafa við
slíkt. Slíkum
þjóðum sé hent
að líta á sam-
starf sem tom-
bólu þar sem
hinir eigi að fá
öll núllin.
Markmið efna-
hags- og stjóm-
málasamvinnu ionan EB er að
tryggja frið í álfunni með því að
stuðla-að aukinni velmegun, lífs-
kjarajöfnun, mannlegri reisn og
auknum pólitískum áhrifum EB-
þjóðanna saman í veröldinni. Ef
ekki er litið á leiðtogafundinn í
Maastricht í þessu samhengi blas-
ir við að markmið fundarins sé
að leggja, eina ferðina enn, grunn
að einhvers konar heilögu róm-
versku ríki þýsk/franskrar þjóðar.
Pólitísk refskák
Fáum.er betur lagið en Evrópu-
mönnum að gera úlfalda úr mý-
fiugu og öfugt. Samningaviðræð-
ur eru ekki einungis skemmtileg-
ar, þær eru ýmist spennandi fjár-
hættuspil eða brask þegar samið
er um mögulega skiptimynt. Um
grundvallaratriði er ekki samið
af Iéttúð, viðurkennt er að þeir
hiutir eru til sem ekki verða verð-
lagðir hvorki við samningaborðið
né annars staðar. Þetta hefur orð-
ið tilefni mjög alvarlegs ágrein-
ings á milli Breta annars vegar
og hinna ellefu aðildarríkja EB
hins vegar vegna hinnar svoköll-
uðu velferðaryfírlýsingar EB. Yf-
irlýsingunni er ætlað að tryggja
öllum þegnum EB lágmarks fé-
lagsleg réttindi með sérstakri
áherslu á samskipti launþega og
vinnuveitenda. Plaggið er stund-
um kallað „kommúnistaávarpið”
í Brussel sem gefur vísbendingu
um innihaldið.
Gagnstætt frétt-
um þá eru
félagsleg
réttindi senni-
lega erfiðasta
mál leiðtoga-
fundarins í Ma-
astricht. Um
önnur atriði s.s. sameiginlegan
gjaldmiðil og seðlabanka er auð-
veldara að semja vegna þess að
í flestum tilfelíum er til nothæf
skiptimynt. Sá munur virðist vera
á afstöðu bréskra stjórnvalda og
annarra EB-ríkja að Bretar telja
að reikna megi velferð til fjár.
Félagsmálapakki EB kostar
ákveðna upphæð að mati Breta,
þessa afstöðu eiga jafnaðarmenn
á meginlandinu erfítt með að
skilja, þeir telja að verið sé að
fjalla um grunnréttindi fólks en
ekki efnahagslegar einingar.
Bretar gjalda öflugra
fjölmiðla
Sennilega er það svo að meiri-
hluti heimsbyggðarinnar byggir
upplýsingar um EB almennt og
fundinn í Maastricht á breskum
fjölmiðlum, hvort heldur er um
útvarp eða dagblöð að ræða. Skilj-
anlega leggja þessir fjölmiðlar
megináherslu á það sem gerist í
kringum Breta„ í því sambandi
skiptir engu að aðildarríki EB eru
tólf. Sú ályktun er þess vegna
dregin að Bretar einir valdi böli
öllu í Brussel eða séu ella verðug-
ir varðhundar fullveldis og grunn-
hugmynda vestrænnar samvinnu.
Þetta er hin enska mynd af Evr-
ópu, Spánveijar eiga sér allt aðra
mynd og sama gildir um aðrar
aðildarþjóðir bandalagsins. í frétt-
um hefur lítið farið fyrir meintum
skæruhernaði Spánveija á hinum
svokölluðu ríkisstjómarráðstefn-
um EB sem boðaðar voru til að
gera tilllögur um breytingar á
sáttmálum bandalagsins. Spán-
veijar munu hvað eftir annað
hafa staðið þversum gegn alskon-
ar þrifamálum og jafnvel hótað
að beita neitunarvaldi gegn breyt-
ingunum í heild, þ.e. niðurstöðum
leiðtogafundarins, ef ekki verði
tryggt að þeir fái meiri peninga
úr sjóðum EB. Sú leiða staðreynd
blasir við Spánveijum að þeir
greiða nú orðið meira til EB en
þeir fá úr sjóðum þess.
Tekst að tryggja árangurinn
Að mati margra Evrópumanna
mun fundurinn í Maastricht skipta
sköpum fyrir framtíð álfunnar og
EB. Sú skoðun nýtur töluverðs
fylgis að árangur fundarins verði
mun víðtækari og viðameiri en
þær tillögur sem liggja fyrir hon-
um gefa tilefni til. Leiðtogamir
muni á lokasprettinum lyfta grett-
istökum og ryðja alls konar hindr-
unum úr vegi á elleftu stund í
Maastricht. Út af fyrir sig sé nóg
að kjarni þeirra tillagna sem fyrir
liggja verði samþykktur vegna
þess að hann feli í sér afdrifarík-
ari ákvæði en nokkurn óri fyrir.
Aðrir telja að fundurinn verði
„fastir liðir eins og venjulega”.
Leiðtogarnir afgreiði þau atriði
sem teljast sjálfsagðir hlutir, um
aðra og mikilvægari þætti verði
þrasað um tíma og ákveðið að
lokum að halda annan fund. Þar
með sé vindurinn úr seglum „sam-
bandsríkis-sinnanna” í Brussel og
menn geti farið að snúa sér að
viðskiptum. Hvernig svo sem
kaupin gerast í Maastricht óttast
margir að yfir fundinum sveimi
„óheillavofa Evrópu”, sýnin um
Þýskaland, einþykkt og fram-
gjarnt horfandi til austurs.
BAKSVID
Kristófer M. Kristinsson
skrifarfrá Brussel