Morgunblaðið - 11.04.1992, Side 14

/
14
MORGUNBLAÐIÐ LftUGARDAGUR 11. APRÍL 1992
Evrópuumræður eru
komnar á dagskrá
eftir Björn Bjarnason
Umræðurnar sem orðið hafa í
tilefni af skýrslu Jóns Baldvins
Hannibalssonar utanríkisráðherra
til Alþingis um utanríkismál ættu
að auðvelda stjórnvöldum og þjóð-
inni allri að nálgast brýnustu úr-
lausnarefnin á þessu mikilvægasta
sviði stjórnmálanna. Liggur beint
við að túlka niðurstöður umræðna
á Alþingi hinn 31. mars og 1. apríl
á þann veg, að víðtæk samstaða
sé um að kanna kosti og galla þess
að íslendingar standi utan við Evr-
ópubandalagið (EB). Slík könnun
er verkefni ríkisstjómarinnar allrar
og þar með undir forystu forsætis-
ráðherra.
Ræða Davíðs Oddssonar forsæt-
isráðherra í þingumræðunum um
utanríkismál hefur hlotið almennt
lof og góðar undirtektir, jafnt á
meðal stjórnarsinna og stjórnarand-
stæðinga. Forsætisráðherra and-
mælti ekki þeirri skoðun, sem ut-
anríkisráðherra setti fram í skýrslu
sinni, að alhliða athugun á stöðu
íslands gagnvart EB færi fram inn-
an stjórnkerfisins. Raunar sagði
Davíð sjálfur á fundi Samtaka um
vestræna samvinnu og Varðbergs
hinn 14. mars síðastliðinn, að staða
íslendinga krefðist þess, að allir
kostir væru skoðaðir á þann hátt,
að við gætum sjálfir metið kostnað
og ávinning af því, hvernig við
tengjumst umheiminum og tökum
á okkur skuldbindingar.
Punktur fyrir aftan EES?
Ein helsta spurningin, sem við
þurfum að svara, er sú, hvort unnt
sé að setja punkt fyrir aftan samn-
inginn um evrópska efnahagssvæð-
ið (EES) og segja, að með honum
höfum við náð endanlegum árangri
á samningabrautinni við Evrópu-
bandalagið.
Á þessari stundu er EES-samn-
ingurinn ekki í höfn. Frá íslenskum
sjónarhóli er æskilegt, að hann verði
staðfestur og taki gildi. Hvergi ann-
ars staðar í EFTA-ríkjum, nema
kannski í Liechtenstein, er litið
þannig á, að EES-samningurinn
marki endalokin á viðræðum við
EB. Þvert á móti hafa þtjú þeirra
(Austurríki, Finnland og Svíþjóð)
tekið ákvörðun um að komast inn
í EB. Svissneska ríkisstjórnin segir,
að aðild að EB sé höfuðmarkmið
Evrópustefnu sinnar, René Felber,
forseti Sviss, staðfesti það í Lissa-
bon hinn 30. mars síðastliðinn í
viðræðum við stjórnvöld Portúgals,
sem nú eru í pólitísku forsæti innan
EB. Gro Harlem Brundtland, for-
sætisráðherra Noregs og formaður
stærsta stjórnmálaflokks landsins,
hefur lýst því yfir,_ að hún vilji að
Noregur fari í EB. ísland og Liecht-
enstein kunna því að sitja tvö eftir
í EFTA, sem þá yrði í raun úr sög-
unni, hvað sem liði gildi EES-samn-
ingsins. Hann héldi vafalaust gildi
sínu að breyttu breytanda.
Hvert skal stefna?
Þegar umræður urðu um það á
sínum tíma, hvort Islendingar ættu
að eiga samleið með EFTA-ríkjun-
um í viðræðunum um evrópskt
efnahagssvæði, lagði Sjálfstæðis-
flokkurinn áherslu á tvíhliða við-
ræður við EB. Óskurn um slíkar
viðræður var hafnað af ríkisstjórn
Alþýðubandalags, Alþýðuflokks og
Framsóknarflokks. Var sagt, að EB
væri ekki til viðræðu við EFTA-rík-
in nema þau töluðu einum rómi.
Tvíhliða viðræður komu því ekki til
greina. Niðurstaða EES-viðræðn-
anna er mjög viðunandi fyrir okkur
íslendinga og þær fullyrðingar
styðjast við sterk rök, að við hefðum
ekki náð þeim árangri í tvíhliða
viðræðum við EB, sem við náðum
með samflotinu. Er hætt við, að án
samstöðu EFTA-ríkjanna hefði ver-
ið erfitt að knýja EB til að falla frá
kröfunni um aðgang að fiskimiðum
í skiptum fyrir markaðsaðgang fyr-
ir íslenskar sjávarafurðir.
Á sama hátt og ríkisstjóm Stein-
gríms Hermannssonar komst að
þeirri niðurstöðu, að ganga ætti til
EES-viðræðnanna með öðrum
EFTA-ríkjum, þarf ríkisstjórn Dav-
íðs Oddssonar að átta sig á því,
hvað hún ætlar að gera, þegar
EFTA-ríkin taka hvert á eftir öðru
ákvörðun um að fara inn í EB.
Eftir utanríkismálaumræðúrnar á
Alþingi er þess að vænta, að ríkis-
stjórnin láti hendur standa fram úr
ermum við þetta verkefni.
Rök Brundtlands
Gro Harlem Brundtland rifjaði
hinn 4. apríl síðastliðinn upp, að á
árinu 1988 hefði það ekki verið
áform hennar að hefja að nýju
umræður í Noregi um aðild að EB.
Ætlunin hefði verið að skapa eitt-
hvað nýtt, víðari grundvöll undir
Evrópu framtíðarinnar, eitthvað
sem gæti orðið brú yfir til þeirra
Norðurlanda, sem aðhylltust hlut-
leysisstefnU, og einnig til hlutlausu
ríkjanna, Austurríkis og Sviss. Þessi
hugsjón hefði verið leiðarljósið, þeg-
ar lagt var upp í þá ferð, sem hófst
á leiðtogafundi EFTA-ríkjanna í
Ósló í mars 1989. Þar var ákveðið
að stefna að evrópsku efnahags-
svæði með þátttöku 19 ríkja.
Eftir að hafa rakið þróunina frá
1989 og hinar miklu breytingar á
alþjóðavettvangi og minnt á þá
staðreynd, að hlutlausu ríkin hefðu
sótt um aðild að EB, sagði norski
forsætisráðherrann hinn 4. apríl,
að nú þyrftu Norðmenn að ræða,
hvort þeir vildu standa við hlið
tveggja nágranna sinna, þegar þeir
hefðu ákveðið að mikill meirihluti
Norðurlandabúa skyldi ganga í EB.
Klæðaskápar í allt husið
Fellihurðaskóparnir okkar henta mjög vel í t.d.
þröngu anddyri. Framleiðum einnig með opnan-
legum hurðum. Fóanlegir í við og lit.
Sérsmíðað og staðlað.
Eldhús-, bað- og klæðaskópar.
H.K. innréttingar,
D.ugguvogi 23. Opið í dag kl. 10-16.
FERMINGARGJAFIR
í ÚRVALI
TILDÆMIS:
HANDSMÍÐAÐIR14 K
HRINGIR MEÐ PERLU 6.900
HRINGER MEÐ STEM 7.900
Jön Slpuniisson
Skartppoverzlan
LAUGAVEG5-101 REYKJAVÍK
SÍMI13383
*
«
*
HREINLÆTI 1
= ÖRYGGI
Einföld, þœgileg, hnéstýrð *
blöndunartœki.
Þar sem ýtrasta hreinlœtis
er gœtt.

Hagstœtt verð.

VATNSVIRKINN HF.
SÍS ARMULA 21 SIMAR 686455 685966
✓
Björn Bjarnason.
„Á sama hátt og ríkis-
stjórn Steingríms Her-
mannssonar komst að
þeirri niðurstöðu, að
ganga ætti til EES-við-
ræðnanna með öðrum
EFTA-ríkjum, þarf
ríkisstjórn Davíðs
Oddssonar að átta sig á
því, hvað hún ætlar að
gera, þegar EFTA-
ríkin taka hvert á eftir
öðru ákvörðun um að
fara inn í EB. Eftir uts
anríkismálaumræðurn-
ar á Alþingi er þess að
vænta, að ríkissljórnin
láti hendur standa fram
úr ermum við þetta
verkefni.“
í norskum umræðum ber hátt,
að 1972 var því hafnað í þjóðarat-
kvæðagreiðslu að sækja um aðild
að EB. Gro Harlem Brundtland
sagði í ræðu sinni:
„Ástandið nú er allt annað en
1972. Ef við sæktum nú um aðild,
ættum við samleið bæði með Norð-
urlöndunum — og með bandamönn-
um okkar í NATO. Við yrðum þátt-
takendur, ásamt með öðrum Norð-
urlöndum og öðrum Vestur-Evrópu-
ríkjum, þegar næsta breyting yrði
í Evrópu — þegar að því kemur,
að við tökum á móti Austur-Evrópu-
ríkjunum, sem hafa orðið illa úti
vegna einræðis kommúnista; þegar
þau semja við EB um að vera virk-
ir þátttakendur í sameinaðri Evr-
ópu, ekki með 6, heldur með meira
en 20 ríkjum.
1972 töldu margir, að það væri
dramatísk ákvörðun fyrir Norð-
mer.n að stíga skrefið inn í EB.
Nú segja margir, að það væri enn
werzalitr \
SÓLBEKKIRjV
fyrirliggjandi.
jARÐARBER
Mim
<yj
bara vegna bragðsins.
dramatískari ákvörðun, ef við kys-
um að halda á brott frá næstum
sameinuðum Norðurlöndum, sem
vilja vera þátttakendur og láta að
sér kveða í Evrópu.“
í þessum orðum felst vilji til að
forða Noregi frá einangrun. Svipuð
viðhorf hljóta óhjákvæmilega að
koma fram hér á landi.
Tímamörkin
Þegar íslendingar tóku ákvörðun
um aðild að Atlantshafsbandalag-
inu 1949, var aðdragandinn að
þeirri ákvörðun ekki langur. Dr.
Þór Whitehead prófessor lýsir hon-
um í ritgerð, sem birtist í nýjasta
hefti tímaritsins Sögu. Samstjórn
Alþýðuflokks, Framsóknarflokks
og Sjálfstæðisflokks, sem var
mynduð á árinu 1947, hafði ekki á
stefnuskrá sinni, að ísland yrði að-
ili að Atlantshafsbandalaginu. Hún
brást hins vegar hárrétt við breytt-
um aðstæðum á skömmum tíma á
fyrstu mánuðum ársins 1949.
Norðmenn líta þannig á, að þeir
hafi að minnsta kosti tíma til ára-
móta til að ákveða, hvort þeir hafi
samflot með Svíum og Finnum í
aðildarviðræðum við EB. Fresturinn
til að slást í þennan hóp kann að
vera lengri. EES-samningaviðræð-
urnar sýna, að ákvarðanir EB drag-
ast á langinn, ekki vegna miðstjórn-
arvalds innan þess, heldur þvert á
móti vegna skorts á því og vegna
afstöðu einstakra aðildarríkja eða
valdabaráttu milli stjórnarstofnana
EB.
í ár kann EB að setja tímamörk
um það, hvenær ríki þurfa að til-
kynna vilja sinn til að vera með í
næstu lotu aðiidarviðræðna. Slíkar
viðræður taka vafalaust mörg ár.
Sú staðreynd veldur því, að EFTA-
ríkin, sem vilja inn í EB, eru jafn-
áhugasöm og áður um að EES-
samningurinn taki gildi. Hann á
eftir að gagnast yel í nokkur ár
fyrir þá, er líta samninginn sem
áfanga á leiðinni í EB, og lengur
fyrir þá, er vilja hafa hann sem
endastöð.
Höfundur er þingmaður
Sjálfstæðisfiokksins í Reykjavík.
Árni Sigurðsson
Árni Signrðs-
son sýnir í
Gerðubergi
ÁRNI Sigurðsson opnar mynd-
listarsýningu í Menningarmið-
stöðinni Gerðubergi, mánudag-
inn 13. apríl kl. 20.00.
Árni er búsettur í Svíþjóð og
er þetta fyrsta sýning hans á ís-
landi. Hann er sonur Sigurðar
Guðmundssonar myndlistarmanns
og Ineke Guðmundsson og hefur
hann búið erlendis frá því hann
var fimm ára gamall. Menntun
sína hlaut Árni hjá AKT Enscede
í Hollandi og í Konsthögskolan í
Stokkhólmi.
Sýningin í Gerðubérgi er þriðja
einkasýning Árna og á henni sýn-
ir hann teikningar og litógrafíur.
Sýningin er opin mán.-fim. kl.
10-22 og fös.-laug. kl. 13-16.
Sýningunni lýkur 19. maí.