Morgunblaðið - 14.05.1992, Blaðsíða 43

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 14. MAÍ 1992
43
Brimvarnargarð-
urinn á Blönduósi
eftir Unni G.
Kristjánsdóttur
Saga málsins
Á Blönduósi hefur verið bryggja
á að'ra öld, líklega ein sú fyrsta sem
ríkið lagði fé til. Á sama tíma hefur
Blönduós orðið aðal verslunar- og
þjónustustaður Húnvetninga. í dag
búa um 1.100 manns á Blönduósi,
þar er þjónustumiðstöð héraðsins
auk þess vinnslustöðvar landbúnað-
arins og allnokkur sjávarútvegur. I
tímans rás hafa sveitarstjómir á
Blönduósi óskað fjárveitinga til að
bæta og veija þau litlu hafnarmann-
virki sem þar eru. Á síðasta áratug
varð til hugmynd að miklum hafn-
armannvirkjum á Blönduósi. Urðu
þau umdeild enda var kostnaður við
þau áætlaður hundruð milljóna. Því
var það ráð tekið hjá sveitarstjórn
að beita sér einungis fyrir því að
byggður yrði brimvamargarður
norðan núverandi bryggju. Nokkru
fé hefur verið varið til þessa mann-
virkis, aðallega til hönnunar og
rannsókna. Einnig hefur verið sam-
ið um gijótnám í Vatnsdal. Þó að
gerð brimvarnargarðsins sé á gild-
andi hafnaráætlun hafa ekki fyrr
en nú verið gerðar „alvöm“ tillögur
um að hefja byggingu varnargarðs-
ins og á fjárlögum em veittar 20
milljónir til verksins.
Til-að skýra þróun þessa máls
er rétt að byija á síðustu sveitar-
stjórnarkosningum því þá varð
vendipunktur í umræðunni um
brimvarnargarðinn á Blönduósi. Á
Skagaströnd kom fram opinberlega
mikil andstaða við þessar fram-
kvæmdir. Komið hafði í ljós nauð-
syn á endurbótum á hafnarmann-
virkjum þar og þurfti því aukið fé
til Skagastrandar af hafnarfé kjör-
dæmisins. Þá var talið tiltölulega
einfalt að bæta aðstöðu fyrir skip
Blönduósinga í Skagastrandarhöfn,
samfara endurbótunum.
Þá gerðist það í fyrsta sinn að
frambjóðendur til sveitarstjórnar á
Blönduósi boðuðu samstarf við
Skagstrendinga í hafnarmálum.
Þetta voru frambjóðendur K-lista
(félagshyggjufólks) og eru ýmis af
rökum þeirra fyrir þessari stefnu
síðar í þessari grein. Hinir tveir list-
'arnir sem buðu fram til sveitar-
stjómar héldu fast við þá stefnu
að byggður skyldi brimvamargarð-
ur. Niðurstaða kosninganna varð
sú að K-listinn jók fylgi sitt nokk-
uð, hefur 2 bæjarfulltrúa af sjö.
Hinir tveir töpuðu nokkru fylgi.
Þessi stefnubreyting K-listans kost-
aði bæjarfulltrúa hans það að verða
í minnihlutaaðstöðu, eftir 12 ára
meirihlutasamstarf við H-lista
(framsóknarmenn). Undirrituð er
annar tveggja bæjarfulltrúa K-list-
ans á Blönduósi.
Mikið líf færðist enn í umræður
um hafnarmál Blönduósinga sl. vet-
ur. Meirihluti bæjarstjórnar á
BLÓM
SEGJA ALLT
Mikið úrval
blómaskreytinga
fyrir öll tækifæri.
bléffíiavjol
Opiö alla daga frá kl. 9-22.
Sími 689070.
Blönduósi krafðist fjárveitinga í
brimvamargarðinn, fjárveitingar-
nefnd sinnti ekki þessum óskum en
veitti verulegt fé til endurbóta á
Skagastrandarhöfn. Þáverandi
samgönguráðherra, Steingrímur J.
Sigfússon hélt fund með sveitar-
stjórnum á Skagaströnd og Blöndu-
ósi. Þar komu fram þau sjónarmið
að samvinna um hafnarmálin milli
staðanna væri æskileg. En þrátt
fyrir tiltölulega jákvæð viðbrögð
Skagstrendinga við því varð ekki
sátt um málið. Fljótlega kom fram
að tveir þingmenn kjördæmisins,..
Ragnar Arnalds og Jón Sæmundur
Sigurjónsson, vildu ekki lofa fjár-
veitingum næstu ára til hafnar-
framkvæmda á Blönduósi en það
mun vera nauðsynlegt að allir þing-
menn kjördæmisins skrifí upp á
slíkt loforð til að það hafi gildi.
Þessi mál komu síðan mikið við
sögu í kosningabaráttunni fyrir Al-
þingiskosningamar sl. vor, eftir að
Pálmi Jónsson og fleiri, með stuðn-
ingi Páls Péturssonar og Stefáns
Guðmundssonar, skiptu svokölluð-
um loðnupeningum þannig að
Blönduós fékk 16 milljónir. Urðu
margir undrandi og hneykslaðir því
ekki er vitað til að loðnu hafi nokk-
urn tímann verið landað á Blöndu-
ósi. Til að sanngirni sé gætt er rétt
að geta þess að þetta var rökstutt
með því að alvarlegt ástand myndi
skapast á Blönduósi við lok fram-
kvæmda við Blönduvirkjun. Núver-
andi samgönduráðherra lét það síð-
an verða sitt fyrsta verk að strika
þessa fjárveitingu út í sumar leið.
Eftir á að hyggja hefði þetta fé
tæpast nýst til framkvæmda á
Blönduósi, því ekki voru tryggðar
frekari fjárveitingar.
Á liðnu hausti ítrekaði meirihluti
bæjarstjórnar á Blönduósi kröfur
um fjármuni til brimvamargarðs-
ins. Og nú er betri tíð með blóm í
haga. Komin ný ríkisstjóm, Pálmi
Jónsson orðinn varaformaður fjár-
laganefndar og meirihluti þeirrar
ágætu nefndar veitti um 20 milljón-
ir til að hægt yrði að hefja fram-
kvæmdir við þennan fræga brim-
varnargarð.
Framkvæmdakostnaður
og skipting hans
Hönnun, kostnaðaráætlun og lík-
an af Blönduóshöfn voru unnin af
Hafnarmálastofnun á árunum
1984-1988. Þegar þessi mál komust
í hámæli sl. vetur kom í ljós að
ekki var gert ráð fyrir á sínum tíma
að togarar notuðu „höfnina“ og
stuttu fyrir kosningar komu nýjar
teikningar af brimvarnargarðinum
þar sem gert var ráð fyrir meira
rými milli garðsins og bryggjunnar
og við bryggjuna. Ég hef hvorki séð
nýja kostnaðaráætlun né nákvæma
útfærslu á hönnun þessa mannvirk-
is, en í umræðunni í vor var stað-
næmst við töluna 230 milljónir. Mun
þetta vera nokkuð á reiki, svo og
hvort Hafnarbótasjóður taki þátt í
fjármögnun framkvæmdanna.
Þrátt fyrir að óvissa sé um heild-
arkostnað við framkvæmdina er
Ijóst að nauðsynlegt er að Hafnar-
bótasjóður taki á sig 15% af kostn-
aðinum að sögn talsmanna meiri-
hluta bæjarstjórnar Blönduóss.
Hvort svo verður er hinsvegar
óljóst, það er spurning um pólitísk-
an vilja, sem kemur í Ijós ár hvert
í fjárveitingum til sjóðsins.
Annað sem liggur fyrir er að
ekki er hægt að áfangaskipta fram-
kvæmdinni. Því þarf að tiyggja
áframhaldandi fjárveitingar áður
en framkvæmdir eru hafnar. 20
milljónirnar duga því skammt ef
ekki hafa verið tryggðar frekari
fjárveitingar. Þetta þýðir í reynd
að allir þingmenn kjördæmisins
þurfa að skrifa upp á loforð um
fjárveitingar næstu ár. Síðast í
haust lýsti Ragnar Arnalds því yfir
„í þessari grein hef ég
leitast við að gera grein
fyrir meginástæðum og
sjónarmiðum varðandi
byggingu brimvarnar-
garðs á Blönduósi. Ég
tel það skyldu mína að
fjalla um þessi mál op-
inberlega þó ekki sé
nema til að skýra þau
fyrir almenningi í
Austur-Húnavatns-
sýslu.“
við bæjarstjórnarmenn á Blönduósi
að skilyrði fyrir samþykki hans
væri samvinna Skagstrendinga og
Blönduósinga um hafnarmálin. I
drögum að fjárhagsáætlun Blöndu-
ósbæjar er gert ráð fyrir íjárveit-
ingu til brimvarnargarðsins í sam-
ræmi við fjárveitingu Alþingis. Enn
hefur ekki verið tekin formleg
ákvörðun um í hvað fjárveitingin
fer, óljóst er hvort framkvæmdin
verður boðin út og ekki fyrir hendi
samningar við ríkið um fjármögnun
hennar.
Útgerðin á Blönduósi
í dag eru eftirtalin skip og bátar
gerðir út á Blönduósi:
— Rækjufrystitogarinn Nökkvi,
eitt raðsmíðaskipanna í eigu hluta-
félags Óttars Ingvarssonar, rækju-
vinnslunnar Særúnar hf., Blönduós-
bæjar og nokkurra einstaklinga.
Ljóst er að hið opinbera þarf að
afskrifa verulegar upphæðir vegna
skipsins til að það hafi raunhæfan
rekstrargrundvöll. Kvóti Nökkva er
600 tonn af rækju og 170 tonn af
grálúðu.
— Gissur hvíti, í eigu Særúnar hf.
(sem er 50% í eigu Ottars Ingvars-
sonar, rækjuútflytjanda). Gissur
hvíti er gerður út á rækju sem unn-
in er í Særúnu hf. Kvóti skipsins
er um 600 (,. af botnfiski og nokkuð
af rækju.
— Ingimundur gamli, í eigu hluta-
félagsins Þórdísar hf. Aðaleigendur
hlutafélagsins eru Blönduósbær,
Særún hf., nokkur af minni sveitar-
félögunum í Austur-Húnavatns-
sýslu, Skagstrendingur hf. og fjöldi
einstaklinga. Kvóti skipsins er um
320 tonn af botnfiski, 50 tonn af
rækju og 300 tonn af skel. Skipið
hefur veitt rækju og skel fyrir
Særúnu hf.
— Húni, bátur í eigu tveggja ein-
staklinga á Blönduósi. Báturinn
hefur veitt innfjarðarrækju á Húna-
flóa, en hlutur bæjarins í henni á
þessu ári er 200 tonn.
Heildarkvóti skipa á Blönduósi
reiknaður í þorskígildum er um
1.500. Tekið skal fram að botn-
fiskkvótinn hefur að mestu verið
leigður annað, enda er einungis
rækju- og skelvinnsla á Blönduósi.
Mér telst til að 40-50 manns
hafi beina atvinnu af veiðum og
vinnslu á Blönduósi. Þá eru ótalin
afleidd störf við viðhald skipa og
fleira. Því má ljóst vera að sjávarút-
vegur er stór þáttur í atvinnustarf-
seminni á Blönduósi.
Frá því útgerð hófst á Blönduósi
á sjöunda áratugnum hefur afla
verið landað á Skagaströnd ef veður
hefur hamlað löndun á Blönduósi.
Allri innfjarðarrækju hafa Hún-
vetningar landað á Hvammstanga
því þaðan er styst af miðunum.
Rök gegn brimvamar-
garðinum
í umræðum um þessi mál hygg
ég að eftirfarandi sé kjarninn í
málflutningi þeirra sem telja brim-
varnargarð á Blönduósi nauðsyn-
legan:
Blönduósingar hafa sama rétt að
aðrir þéttbýlisbúar við sjávarsíðuna.
Brimvarnargarðurinn er prófsteinn
á að hið opinbera viðurkenni þann
rétt.
Samvinna við Skagstrendinga er
erfíð, þeir halda í skiptingu sýslunn-
ar í tvö atvinnusvæði, það hefur
gerst að Blönduósingum hafí verið
visað frá vinnu á Skagaströnd á
þeim forsendum, Blönduósskipun-
um hefur verið mismunað í Skaga-
strandarhöfn.
Fjarlægðin milli Skagastrandar
og Blönduóss eru 20 km. Víða á
landinu er styttra milli hafna, t.d.
í Eyjafirði og á norðanverðu Snæ-
fellsnesi.
Það verður ekki til sjómannastétt
á Blönduósi nema höfn sé á staðn-
um.
Verulegur aukakostnaður er fyrir
útgerðina að löndun og þjónusta
við skipin fer fram á Skagaströnd.
Núverandi bryggju á Blönduósi
þarf hvort eð er að veija, m.a. til
að áfram verði hægt að landa þar
olíu.
Veðurfar hamlar samgöngum við
Skagaströnd.
Þau rök sem ég hef þó oftast
heyrt eru að framkvæmdin sé mikil-
væg í atvinnulegu tilliti. Ég hef
skilið það svo að þar með sé áfram-
haldandi útgerð á staðnum tryggð
og aukning á henni líkleg. Þá sé
framkvæmdin sjálf atvinnuskap-
andi.
Rök fyrir byggingu brim-
varnargarðs á Blönduósi
Hafnaraðstaða hefur ekki tryggt
útgerð i öðrum byggðarlögum og
má þar nefna dæmi eins og Patreks-
fjörð, Suðureyri og nú Bolungarvík.
Framkvæmdir við brimvarnar-
garðinn verða boðnar út. Bæjar-
stjórinn á Blönduósi hefur þegar
loforð verktakafyrirtækja af suð-
vesturhorninu fyrir því að þau muni
veita lán fyrir kostnaði við fram-
kvæmdirnar fái þau að sjá um
þær. Það er því engan veginn
tryggt, að heimamenn fái vinnu við
hafnargerðina.
Undanfarið hafa eigendur Sæ-
rúnar hf. ítrekað gefíð yfirlýsingar
um að rækjuvinnslan beri sig ekki.
Til greina komi að flytja hana til
Sauðárkróks þar sem sömu aðilar
reka rækjuvinnslu, þar sem of dýrt
sé að endurbæta báðar rækjuvinnsl-
urnar og gera út tvö skip. Þá hafa
þeir farið fram á lækkun á ýmsum
gjöldum hjá Blönduósbæ. Ef staða
rækjuvinnslu í landinu batnar ekki
mun áfram ríkja mikil óvissa um
rekstur þeirra. Af þessu er ljóst að
það er mjög ótryggt að þessir aðil-
ar haldi starfsemi sinni áfram á
Blönduósi. Samhliða þessum upp-
lýsingum krefjast þeir þess að brim-
varnargarðurinn verði byggður.
Eins og staðan í útgerðarmálum
Miðvikudaginn 29. apríl kom
dóttir okkar með Morgunblaðið og
sagði, amma sjáðu hver er dáinn,
ég leit í blaðið og las Ingþór Sigur-
björnsson málarameistari, látinn 82
ára að aldri, kunnur fyrir aðstoð
við Pólveija.
En það voru fleiri sem áttu hon-
um mikið að þakka. Hinn 23. jan-
úar 1973 þegar eldgosið byijaði á
Heimaey og fólkið fluttist á einni
nóttu til meginlandsins, og þá flest
á Reykjavíkursvæðið, svo fljótt
gerðist þetta að fólk náði ekki áttum
strax. Þá var gott að eiga góða
kunningja og vini. Við höfðum
kynnst Ingþóri lítilsháttar í sam-
bandi við foreldra mína sem höfðu
leigt hjá lionum í nokkur ár eða
þar til að hann þurfti sjálfur á íbúð-
inni að halda. Én þannig stóð á að
íbúðin hafði losnað aftur um þetta
leyti og stóð auð. Ingþór var fljótur
að taka við sér eins og alltaf þegar
hann fann að hann gat rétt hjálpar-
hönd, hann hringdi til okkar þar
sem við vomm stödd hjá skyld-
mennum og bauð okkur húsaskjól,
sagði það er eins og íbúðin hafí
á Blönduósi er, eru margir þeirrar
skoðunar að nauðsynlegt sé að
Blönduósbær beiti sér fyrir aukinni
samvinnu á þessu sviði innan sýsl-
unnar. Víðast annars staðar er svar
fyrirtækja og byggðarlaga við kvót-
askerðingu og erfíðri stöðu vinnsl-
unnar samvinna og hagræðing.
Bygging brimvarnargarðsins getur
tsepast sýnt samvinnuvilja né aukið
fjármagn byggðarlagsins til að
tryggja eigið fé til fyrirtækja.
Framkvæmdin er þjóðhagslega
óhagkvæm. Það verður ekki landað
fleiri þorskum á íslandi þó brim-
varnargarður verði byggður á
Blönduósi, heldur er einungis verið
að færa löndunina milli staða í sömu
sýslunni.
Fé sem nota á í brimvarnargarð-
inn væri betur varið til annarra
framkvæmda, t.d. til að gera upp
málefni Nökkva hf. eða einhvers
sem bætir stöðu byggðarlagsins í
atvinnulegu tilliti.
Bygging brimvarnargarðsins
mun tefja mjög alla samvinnu sveit-
arfélaga á svæðinu svo og að það
verði eitt atvinnusvæði. í þessu
samhengi hefur verið bent á að
þjónustan hafí byggst upp á
Blönduósi og því sé réttlátt að
Skagstrendingar sjái um hafnar-
málin.
Að lokum má nefna, að hafnar
eru framkvæmdir við íþróttahús á
Blönduósi sem áætlað er að kosti
Blönduósbæ 60 milljónir. Ef farið
verður í framkvæmdir við brim-
varnargarð á sama tíma og hlutur
Blönduósbæjar í þeim verður 20
milljónir má áætla að nettóskuld
sveitarfélagsins fari í 140-150 millj-
ónir á móti 120 milljóna árstekjum.
Það yrði töluvert ofan við viðráðan-
leg mörk.
Samstarf í stað stríðs
í þessari grein hef ég leitast við
að gera grein fyrir meginástæðum
og sjónarmiðum varðandi byggingu
brimvarnargarðs á Blönduósi. Ég
tel það skyldu mína að fjalla um
þessi mál opinberlega þó ekki sé
nema til að skýra þau fyrir almenn-
ingi í Austur- Húnavatnssýslu.
Væntanlega mun bæjarstjórn
Blönduóss bráðlega ákveða hvort
ráðist verður í þessar framkvæmd-
ir. Við sem sitjum í bæjarstjórn
Blönduóss fyrir K-lista munum
beita okkur áfram fyrir því að innan
sýslunnar verði samvinna um þessi
mál og vörum við að þessar fram-
kvæmdir verði hafnar nú með ófyr-
irsjáanlegum fjárhagslegum afleið-
ingum fyrir sveitarfélagið. Enn
verra er þó að þessi framkvæmd
mun viðhalda bræðrastriði Skag-
strendinga og Blönduósinga sem
þurfa miklu frekar að standa saman
í vamarbaráttu byggðarlagsins.
Höfundur er bæjarfulltrúi á
Blönduósi.
verið ætluð ykkur. Þetta var
tveggja herbergja íbúð, en við vor-
um 6 manna fjölskylda. Mikið vor-
um við þakklát og erum það enn
þann dag í dag. Aldrei var kvartað
um þrengsli í litlu íbúðinni, hjarta-
hlýja þeirra hjóna Unu og Ingþórs
gerði það að verkum. Þar kynnt-
umst við Ingþóri, hvað hann vildi
allt fyrir aðra gera, sem áttu erfítt,
reyndar vissum við það fyrir vegna
hjálpsemi við foreldra mína þegar
þau leigðu þar, ekki taldi Ingþór
það eftir sér hvort sem var að nóttu
eða degi að ná í lækni eða annað
sem hann gat gert fyrir þau.
Ingþór var mikill bindindismaður
og barðist vel fyrir þeim málum.
Hann haðfi yndi af kveðskap og
höfðum við gaman af að fá jóla-
kveðjur frá þeim hjónum í vísna-
formi eftir að við fluttum aftur til
Vestmannaeyja. Með árunum voru
það einu samböndin sem við höfðum
við þau hjón.
Við sendum Unu innilegar sam-
úðarkveðjur og biðjum guð að vera
henni nálægur.
Jórunn og Gunnar Haraldsson.
Ingþór Sigurbjöms-
son — Kveðjuorð