Morgunblaðið - 14.05.1992, Blaðsíða 52

52
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 14. MAÍ 1992
NEYTENDAMAL
Brokkoli eða sprotakál
vopn gegn krabbameini
ÞEIR sem ekki hafa enn lært að borða brokkoli, þ.e.
sprotakál, ættu að endurmeta afstöðu sína til þessa blóm-
lega grænmetis. Nýjar rannsóknir þykja sýna fram á að
þetta grænmeti innihaldi öflugt vopn gegn krabbameins-
myndandi efnasamböndum.
fram á að nokkur efni í brokkoli
veiti viðnám gegn krabbameini
, þá virðist ekkert þeirra vera
jafn áhrifaríkt og sulforaphane.
Grænmeti inniheldur efni sem
hafa þau áhrif á frumur að þær
framleiða marga mismunandi
efnahvata (ensím). Þessir efna-
hvatar hafa þó ekki allir jafn
heppileg áhrif á starfsemi líka-
mans.
Ein tegund ensíma umbreytir
skaðlausum efnum sem fara inn
i líkamann í oxandi efni sem
geta skaðað DNA (erfðaefni) og
af þeim ástæðum aukið líkur á
krabbameini. En til að vinna
gegn þessari hættu geta frmurn-
ar myndað önnur ensím sem af-
vopna þessi oxandi efni áður en
þau ná að valda skaða á erfða-
efninu.
Margar grænmetistegundir
Vísindamenn við John Hopk-
ins læknaskólann í Baltimore
hafa fundið efni í brokkoli, nefnt
sulforaphane, sem örvar fram-
leiðslu ensíma í frumum manna
og dýra og vinna gegn krabba-
meini. Paul Talaley og sam-
starfsmenn hans birtu niðurstöð-
ur rannsókna um þessi efni í
„Proceedings of the National
Academy of Science“, í mars síð-
astliðinn. Þeir telja að e.t.v. sé
sulforaphane eitt sterkasta varn-
arefnið gegn krabbameini sem
uppgötvað hafi til þessa.
Frá því um miðjan áttunda
áratuginn hefur vísindamönnum
verið Ijóst að sumar grænmetis-
tegundir auka mótstöðu gegn
krabbameini, sérstaklega græn-
meti af krossblómaætt eins og
brokkoli, rósakál og hvítkál. Þó
að fyrri rannsóknir hafi sýnt
Japanir selja gerviskinn
til prófunar á snyrtivörum
JAPANSKT fyrirtæki sem
framleiðir ensím, fyrirhugar að
hefja sölu á gervihúð til prófun-
ar á snyrtivörum og lyfjum og
fyrir notkun á mönnum.
Japanska fyrirtækið mun flytja
inn efni frá Marrow-Tech (Merg-
tækni) stofnuninni í Kalifomíu og
selja það með ræktunarvökva sem
framleiddur er hjá fyrirtækinu.
Gerviskinnið mun gefa mögu-
leika á nákvæmum prófunum án
ítarlegra dýratilrauna. Þetta efni
mun verða kallað Skinn2. Með
notkun þess verða dýratilraunir
aðeins nauðsynlegar á síðasta
stigi prófunar. Fyrirtækið gerir
ráð fyrir að sala á þessu gerviefni
muni nema um 100 milljónum
jena fyrsta árið.
M. Þorv.
framleiða báðar tegundir en-
síma. Sumar grænmetistegundir
hvetja frumuna til að framleiða
aðeins þau ensím sem hafa bæt-
andi virkni. Vísindamennirnir
beindu rannsóknum sínum aðal-
lega að þeim fæðutegundum og
þróuðu fljótvirkar aðferðir við
að prófa hvaða fæðutegundir
örva eingöngu virkni þessara
verndandi ensíma. Þar sem brok-
koli hefur lengi verið talið inni-
halda verndandi efni var það
rannsakað fyrst. í ljós kom að í
brokkoli var eitt efni sem örvaði
myndun vemdandi ensíma og
sem þeir síðar nefndu sulforap-
hane.
Með þessum nýju prófunarða-
ferðum fundust fleiri grænmetis-
tegundir með verndandi eigin-
leikum eins og rósakál og kale
(garðakál). Paprika, kartöflur og
tómatar o.fl. virtust hafa lítil eða
engin áhrif á myndun verndandi
ensíma.
Vísindamenn deila um áhrifa-
mátt þessara mismunandi vernd-
andi ensíma, en flestir eru þeir
sammála um að þær grænmetis-
tegundir sem örva framleiðslu á
verndandi ensímum veita frum-
um víðtækari vörn gegn fleiri
tegundum krabbameinsvaldandi
efna.
Þó að ekki hafi enn verið sýnt
fram að sulforaphane komi á
beinan hátt í veg fyrir æxlis-
myndun, hvorki í dýrum eða
mönnum, segja vísindamennirnir
að þessar nýju uppgötvanir nægi
til að hvetja fólk til að bæta
mataræði sitt og auka neyslu á
grænmeti, þar á meðal brokkoli.
M. Þorv.
ENDURVINN SL A
Á PAPPÍR
Áður en pappír er endurunn-
inn verður að fjarlægja úr hon-
um alla prentsvertu og blek.
Þessi endurvinnsla hefur orðið
til þess að auka verulega fram-
leiðslu efna sem notuð eru við
aflitun pappírsins.
í febrúarblaði tímaritisins In-
form segir að í Norður-Ameríku
muni notkun á þessum blekeyð-
andi efnum, öðrum en klóri, meira
en tvöfaldast eða fara úr 121
milljón punda í 294 milljón punda
frá 1990 til aldamóta.
Vandamál í umhverfinu sem
tengd voru notkun eiturefnisins
dioxíð í bleikiklór hafa leitt til
þess að framleiðendur hafa í stað-
inn farið að nota peroxíð og önn-
ur bleikiefni sem brotna niður í
náttúrunni og eru umhverfisvæn.
Nú eru verið að kanna notkun
ósónbleikiefna og bleikingu með
hjálp ensíma úr örverum.
Framleiðsla og sala á yfirborðs-
efnasamböndum hefur þegar ver-
ið hafin beint til þeirra sem sjá
um síðasta framleiðslustig endur-
unnis pappírs, segir í grein In-
form.
Undanfarið hefur mikill áróður
verið rekinn fyrir aukinni notkun
endurunnins pappírs. Endurunn-
inn- pappír er að sjálfsögðu til
margra hluta nýtanlegur. En við
neytendur verðum að hafa fyrir-
vara á um notkun endurunnis
pappírs utan um matvæli, þar sem
við höfum enga möguleika á að
vita um efnainnihald slíks papp-
írs, eða til hvers hann var notaður
áður en hann fór í gegnum endur-
vinnsluna, Við höfum t.d. enga
möguleika á að vita hvaða efni
kunna að vera til staðar í brúna
poka kaffifiltersins eða hve oft
hann hefur verið endurunnin áður
en við renndum kaffitárinu okkar
í gegnum hann.
M.Þorv.
lÉ^Hundasúrur o g fíflablöð
Þetta er skrifað á fjórða degi sumars samkvæmt almanakinu. En hvar er sumarið? Ekki getum
við alltaf notið þess innandyra, en fallegt er veðrið þegar litið er út um gluggann. Lóuhjónin í
landinu mínu eru komin á sama hreiðursvæðið og í fyrra og bjóða góðan dag um leið og ég
opna útidymar á morgnana. Skyldu þau ætla að verpa þriðja sumarið í sama hreiðurbollann á
grámosaþúfunni í flaginu? Frést hefur af kríunni enda hefur hún haft meðbyr yfir hafið. Boðar það ekki
gott sumar þegar farfuglar koma snemma? Það eru komin blóm á paprikuna i glugganum mínum og ekki
langt í að maður teygi sig í þroskaðan ávöxt. Fyrsta sumardag var ég búin að kaupa ljúffengar svínarifjur
sem fapa áttu á grillið. En rokið var svo mikið að engum manni var fært að grilla úti svo að rifjurnar
voru matreiddar innandyra. Þó var hið ljúffengasta meðlæti farið að sýna sig en það eru hundasúrur og
fíflablöð, sem eru best meðan þau eru ung. Þau hafa ekki látið kuldann og rokið hafa áhrif á sitt skrið
og stækka og þroskast með hveijum degi. Grillið verður að bíða betri tíma, enda nær ógjömingur að grilla
í köldu veðri, þó á lokuðu gasgrilli sé. Jámið í þeim er þunnt og hleypir kulda í gegnum sig. Ég sótti
frosinn silung í frystikistuna, brá mér í úlpu og tíndi fíflaböð í salatið og hundasúmblöð til að setja inn
í silunginn, sem grillaður var í bakarofninum.
Umsjón: KRISTÍN GESTSDÓTTIR
Teikningar: SIGURÐUR I>ORKELSSON
Heill silungur með súrum
“2 silungar, um 400 g hvor
2 tsk. salt
'A tsk. pipar
1 msk. sítrónusafí inn í fískinn
2 msk. matarolía
1 msk. sítrónusafi saman við ol-
íuna
mörg hundasúrublöð
1. Afhausið silunginn, skerið síð-
an upp í hann kviðmegin og
losið hrygginn frá. Látið fisk-
inn hanga saman að aftan.
Klippið ugga af. Sjá mynd.
2. Hellið sítrónusafa á fiskholdið,
stráið síðan salti og pipar á
það. Látið bíða í 10—15 mínút-
ur.
3. Þvoið súrublöðin, klippið af
þeim leggina, raðið þeim síðan
þétt á flökin, leggið fískinn
saman.
4. Blandið saman sítrónusafa og
matarolíu. Penslið fiskinn með
því.
5. Hitið glóðarristina á bakarofn-
inum (eða útigrill), smyijið
grindina og leggið fiskinn á
hana heita. Grillið í um 8—10
mínútur, snúið þá við og grillið
í 5—7 mínútur á síðari hliðinni.
Meðlæti: Soðnar kartöflur og
salat með fíflablöðum. Sjá hér á
eftir.
Salat með fíflablöðum
2 msk. edik
V: dl matarolía
salt milli fingurgómanna
'/» tsk. pipar
2 tsk. milt sinnep
'h tsk. sykur
1 lítill gráðostur
3 hnefar ung fíflablöð, u.þ.b. 100
g
'h dl salthnetur (peanuts)
1. Setjið edik og matarolíu í skál,
þeytið saman.
2. Setjið salt, pipar, sinnep og
sykur út í.
3. Meijið gráðostinn með gaffli
og hrærið út í sósuna.
4. Klippið þvert á fíflablöðin, setj-
ið saman við.
5. Malið salthneturnar fínt og
hrærið út í. Geymið nokkrar
til að strá ofan á.
6. Setjið salatið í skál, stráið salt-
hnetum yfir.