Morgunblaðið - 01.08.1992, Qupperneq 22

22
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 1. ÁGUST 1992
Leiðtogi stjómarandstöðu í Serbíu í samtali við Morgunblaðið:
Serbía er nú land
lögleysu og lyga
Belgrad. Frá Karli Aspelund, fréttaritara Morgunblaðsins.
VUK Draskovic, leiðtogi S.P.O. eins stærsta stjórnarandstöðu-
flokks Serbíu, segir að þar i landi sitji ríkisstjórn sem einkennist
af þjóðernis-sósíalisma og hún sé studd af vopnuðum hópum fas-
ista. Draskovic lét þessi orð falla í samtali við Morgunblaðið fyrr
í vikunni og kvað það vera skoðun sína að fjöldahreyfingar frið-
ar- og lýðræðissinna í fyrrum Iýðveldum Júgóslaviu gætu einar
knúið fram frið í landinu.
Stuðningsmaður Vuk Draskovic hefur mynd af honum á loft í
miðborg Belgrad.
Draskovic naut mikilla vinsælda
í fyrra og vakti mikla athygli 9.
mars síðastliðinn á mótmælafundi
sem hann boðaði til í miðborg
Belgrad gegn þjóðnýtingu útvarps
og sjónvarps. Það kvöld var hann
að flytja raeðu af svölum Þjóðleik-
hússins í Belgrad þegar lögregla
þrengdi skyndilega að fjölmennum
útifundinum og hóf að skjóta tára-
gashylkjum. Draskovic hvatti
fundarmenn til að láta hart mæta
hörðu. Hófust af þessu óeirðir sem
leiddu til þess að stjórnin í Belgrad
sendi skriðdrekafylkingu gegnum
miðborgina íbúum til viðvörunar.
Hófsamari en áður
Eftir þessa atburði hefur
Draskovic dregið mjög úr hvatn-
ingu til róttækrar byltingar og var
nýlega helsti hvatamaður þess að
stúdentar í Belgrad mótmæltu
friðsamlega. Hefur þetta orðið til
þess að S.P.O. hefur misst fylgi
þeirra hægri manna sem aðhyllast
róttæka byltingu í Belgrad. Þessir
harðlínumenn og þjóðernissinnar
flykktust yfir til Róttæka flokks-
ins undir forystu Vojislavs Seselj.
Sá flokkur hefur síðan opinberast
sem harðsvíraður þjóðernissinna-
flokkur og helsti stuðningshópur
Slobodans Milosevic Serbíuforseta
þó í stjómarandstöðu sé. Á hinn
bóginn hefur fylgi nú nýlega farið
yfír til S.P.O. frá Lýðræðisbanda-
laginu (sameinaðir stjórnarand-
stöðuflokkar) eftir klofning þar.
Margir hafa efasemdir um
Draskovic. Bent er á að hann hafí
eitt sinn verið háttsettur kommún-
isti á skrifstofum stjómarráðsins
í Belgrad, síðan hafí hann skyndi-
lega gerst stjórnarandstæðingur
þegar fjölflokkakerfí var komið
á. Og nú er Draskovic skyndilega
orðinn mikill stuðningsmaður
Milans Panic, forsætisráðherra
Júgóslavíu. Ekki bætir úr skák
að hann og Vojislav Seselj, sem
er einn harðasti þjóðemissinni
Serbíu og maður sem margir segja
að vinni öll „skítverkin" fyrir Mi-
losevic, vom áður fyrr nánir vinir.
Draskovic var reyndar svaramað-
ur í brúðkaupi Seseljs, sem í Serb-
íu jafngildir fóstbræðralagi.
Kosningar í myrkrinu
Á blaðamannafundi í Belgrad á
dögunum hélt Draskovic því m.a.
fram að stjóm Serbíu hefði í undir-
búningi „andlega og líkamlega
útrýmingu andstæðinga sinna“.
Eftir fundinn bað Morgunblaðið
hann að útskýra þessi ummæli
sín. „Það er augljóst að sams kon-
ar öfl og vom sigmð í ágúst í
fyrra ætla sér að reyna að verða
sigursæl í Belgrad í júlí 1992.
Forseti Serbíu [Slobodan Mi-
losevic] ætlar sér að sýna fram á
hver ræður. Aætlunin er augljós,
það á að kæfa eitt virtasta dag-
blað Balkanskaga [Politika] og
gera það að málpípu harðstjóra.
Það á að setja háskólann undir
hramm kommissara, banna fjölda-
fundi og mótmæli. Það á að leiða
Serbíu inn í dimm göng og halda
síðan kosningar í myrkrinu," sagði
Draskovic.
Aðspurður hvort hann teldi að
einhvers konar fasisimi væri yfír-
vofandi í Serbíu sagði hann:
„Serbía er því miður ríki þar sem
fínna má fylgjendur þjóðernis-sós-
íalisma og fasisma. Það er auðvit-
að oft erfítt að skilgreina hvar
þetta tvennt skilst að og einnig
hvenær harðlínukommúnismi er
orðinn þjóðemis-sósíalismi. Hvort
sem gildir er staðreyndin sú að í
Serbíu býr fólk við ofríki og kúg-
un. Serbía er í dag land lögleysu
og lyga. Það er alveg ljóst að
meirihluti Serba er lýðræðislega
þenkjandi fólk, samkvæmt evr-
ópskri hefð. Meirihluti Serba hefur
meiri áhuga á góðum heimilstækj-
um en morðtólum. Meirihluti
Serba vill vingast við aðrar þjóðir
og a.m.k. 75% Serba vilja ganga
til miklu nánari samvinnu við lýð-
ræðisríki Evrópu. En því miður
situr stjóm í Serbíu sem einkenn-
ist af þjóðernis-sósíalisma og er
studd af vopnuðum fasistahópum.
Leiðtogi fasistanna situr því miður
á þingi Serbíu og nýtur mikils
stuðnings Milosevic forseta."
Þú átt við Vojislav Seselj?
„Ég vil helst ekki nafngreina
manninn. Við vomm eitt sinn vin-
ir og það er mjög erfítt fyrir mig
að horfast í augu við að hann
skuli hafa snúist til fasisma."
Alræðisstjórn í Króatiu
Draskovic gerði stjómina i
Króatíu að umtalsefni. „Þrátt fyr-
ir allt sem er að gerast hér em
aðgerðir stjórnar Serbíu bama-
leikur í samanburði við alræðis-
stjómina í Króatíu. Forseti Króat-
íu [Franjo Tudjman] er hins vegar
ekki svo heimskur að láta fremja
voðaverk sín fyrir opnum tjöldum
eins og Milosevic forseti og mála-
liðar hans.“
Nú var Milan Panic, forsætis-
ráðherra Júgóslavíu, kallaður til
valda af einmitt þessum hópi.
Getur hann dregið úr þessari þró-
un og unnið með þeim?
„Eins og er, er það ómögulegt.
Panic kom hingað í boði þessara
öfgamanna á þessu svokallaða
þjóðþingi okkar. Þessir menn vom
kjömir í kosningum þar sem 70%
íbúa Serbíu sátu heima. En Panic
kom hingað fullur vonar um að
hann gæti tekið við völdum og
komið á lýðræði að bandarískri
fyrirmynd og fijálsu markaðs-
kerfí. Fyrirætlanir hans em allar
hinar bestu og hugsaðar af ein-
lægni. En hann getur ekkert gert
með þessu fólki. Panic þyrfti að
taka djarft skref og takast á við
kommúnistana og fasistana á
þingi. Jafvel að ijúfa þing og bjóða
stjórnarandstöðunni að mynda
með sér starfsstjóm er undirbúa
myndi kosningar í nóvember. Hinn
kosturinn er að Panic taki saman
dótið sitt og fari aftur til Kalifom-
íu.“
Draskovic sagði Panic vera
mjög hugaðan mann. Hann væri
í fullri einlægni að vinna að því
að koma á friði og hann tryði því
af heilum hug að unnt væri að
koma á lýðræði að bandarískri
fyrirmynd í Serbíu og á öllum
Balkanskaganum. Panic hefði á
hinn bóginn ekkert vald og fengi
hvergi hjálp. Panie yrði að sigrast
á þinginu og koma þeim sem þar
sitja frá völdum. Hann yrði að
þvinga Milosevic forseta til að
segja af sér.
„Ekki er nokkur vafí á því að
ég mun aðstoða Panic ef svo fer.
Ekki aðeins ég heldur allir stjóm-
arandstöðuflokkarnir. Lykillinn að
lausn allra vandamála Júgóslavíu
er í Belgrad. Ekki vegna þess að
Milosevic sé meiri harðstjóri en
Franjo Tudjman. Að mínu mati
em þeir andlegir tvíburar. Ekki
vegna þess að Serbar beri meiri
sekt en aðrir í þessu blóðuga stríði.
Það bera allir sömu sekt í þessu
stríði. Ástæðan er sú að Serbar
em stærsta þjóðin á Balkanskaga.
Því myndi stór hreyfíng í friðar-
og lýðræðisátt í Belgrad koma af
stað svipuðum hreyfíngum í
Zagreb [Króatíu], Sarajevo [Bosn-
íu] og Skopje [Makedóníu] og
hvetja nýja menn til valda þar.
Þetta er eina leiðin til að friður
komist á. Þetta er eina leiðin til
að koma á endurreisn efnahag-
skerfísins. Þar á eftir gæti fylgt
pólitísk endurreisn fyrrum Júgó-
slavíu. Það getur aldrei gengið að
þeir sem stuðluðu að stríðinu vinni
að eflingu friðarins. „Eigi skalt
þú nýtt vín á gamla belgi setja“.
Reutcr
Björgun úr brennandi flaki
Giftusamleg björgun nærri 300 farþega og 12 manna áhafnar úr brennandi
flugvél í New York á fimmtudag þótti ganga kraftaverki næst. Breiðþotan
var aðeins komin örfáa metra á loft í fyrirhugaðri ferð til San Fransisco
þegar eldur blossaði upp í henni og hún skall niður á eina af brautum
Kennedy-flugvaliar. Ekki er vitað hvað olli eldinum í vélinni. Hún var af
gerðinni Lockheed Tristar. Snöggum viðbrögðum björgunarmanna á flugvell-
inum er þakkað fyrir hve vel fór, aðeins 15 manns slösuðust lítillega. Þeir
meiddust í þröng farþega sem streymdu út úr flakinu. Einn farþeganna
sagði að mjög vel hefði gengið að komast frá borði, fólk hefði haldið ró
sinni. Vélin varð alelda þegar síðasti farþeginn komst út. Á myndinni sjást
björgunarmenn við þotuna í fyrrakvöld. Kennedy-flugvelli var lokað í nokkr-
ar klukkustundir eftir slysið og umferðaröngþveiti varð á nærliggjandi þjóð-
vegum vegna björgunarbifreiða sem flykktust að flugbrautinni.
Jeltsín segist styðja
utanríkisráðherrann
Moskvu. Reuter.
BORÍS Jeltsín Rússlandsforseti
sagði í gær að ekki stæði til að
reka Andrei Kozyrev utanríkis-
ráðherra, en orðrómur er á
kreiki í Moskvu að hann muni
verða látinn víkja innan skamms.
Harðlínumenn vilja Kozyrev
burt, því þeir saka hann um að
vera of undanlátssaman við Vest-
urlönd.
Blaðið Nesavisimaya Gazeta
sagði í gær á forsíðu að Kozyrev
myndi víkja mjög fljótlega og þá
yrði orðið lítið af umbótasinnum í
ríkisstjórn Borísar Jeltsíns. Jegor
Gajdar, settur forsætisráðherra og
helsti forsvarsmaður efnahagsum-
bóta, myndi verða mjög einangrað-
ur í stjórninni eftir brottför Koz-
yrevs, sagði blaðið, en harðlínu-
menn myndu styrkjast að sama
skapi.
Rússnesk blöð hafa ítrekað spáð
falli Kozyrevs fyrir haustið og Jelts-
ín sjálfur lýsti yfír óánægju með
þau ummæli utanríkisráðherrans
fyrir skömmu að harðlínumenn
kynnu að gera valdaránstilraun í
ágúst eins og í fyrra. I gær sagði
Jeltsín hins vegar að fréttir um
yfírvofandi afsögn Kozyrevs væru
úr lausu lofti gripnar.
------♦ ♦ »-----
Líbanon:
Hizbollah yfir-
gefur búðir
Sídon, Baalbck, Beirút. Reuter.
HIZBOLLAH-skæruliðahreyfing-
in hefur afhent líbönskum stjórn-
völdum stærstu búðir sínar í Líb-
anon. Líbanski herinn virðist nú
smám saman vera að ná tökum á
ástandinu í landinu en fyrstu kosn-
ingar í Líbanon í tuttugu ár eiga
að fara fram í ágúst.
Afhending búðanna var liður í
samkomulagi milli hreyfingarinnar
og líbanskra stjómvalda, sem reyna
nú að koma á lögum og reglu í land-
inu. Talið er að margir vestrænir
gíslar fengið að dúsa þar. ísraelskar
herþotur réðust á aðrar búðir Hizb-
ollah-skæruliða í Suður-Líbanon í
fyrradag og var það 25. loftárás ísra-
ela 'á skæruliða í Líbanon á þessu ári.