Morgunblaðið - 31.10.1992, Qupperneq 31

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 31. OKTÓBER 1992
31
Hægt að lækka kostnað
með fækkun sjávarþorpa
- segir Trausti Vaisson skipulagsfræðingur
„RÍKIÐ greiðir um 500 miiyónir
á ári í styrki vegna þess að við
höldum úti ferjusiglinguin til
staða, sem að minnsta kosti í
sumum tilfellum virðist óhag-
kvæmt að halda í byggð. Þessi
upphæð er aðeins dæmi um
þann gífurlega kostnað, sem
hlýst af því, að halda litlum,
einangruðum sjávarþorpum í
byggð. Þá eru afskekktu þorpin
óhagkvæm vegna þess að miklu
erfiðara er að tengja þau fisk-
markaðsþróun, sem byggist á
fijálsum flutningum með fisk á
bílum. Mér finnst að þessi mál
megi athuga, nú þegar leitað
er leiða til að skera niður kostn-
að í þjóðfélaginu," sagði Trausti
Valsson, skipulagfræðingur og
kennari við HÍ, í samtali við
Morgunblaðið.
Erindi, sem Trausti flutti á ráð-
stefnu um . samgöngur í fortíð,
nútíð og framtíð nýlega vakti at-
hygli, en þar viðraði hann þær
hugmyndir sínar, að nær væri að
aðstoða fólk við að flytja frá stöð-
um, sem sjáanlega myndu leggjast
í eyði, en að kasta fé í samgöngu-
mannvirki, feijurekstur og fleira.
„Sjávarþorp eru rekstrareiningar
og þurfa auðvitað að standa undir
sér,“ sagði Trausti. „Ef við tökum
Grímsey sem dæmi, þá búa þar
um 100 manns. Þangað gengur
ferja, þar er flugvöllur, höfn, skóli,
póstþjónusta, rafmagn og húshit-
un með olíu. Ég hef ekki reiknað
út hvað það kostar að reka þá
byggð á ári, en það er augljóslega
mjög dýrt. Þrátt fyrir að mikil
verðmæti komi þar á land, þá er
nóg pláss á Eyjafjarðarsvæðinu
fyrir fleiri báta, skólar geta annað
fleiri nemendum og nóg er um
húsnæði. Það hafa komið fram
hugmyndir um fækkun fyrirtækja
í sjávarútvegi og þau hafa verið
sameinuð, vegna þess að það er
hagkvæmara. Sama .gildir um
sjávarþorpin, en það er bent á að
það sé mikið tilfínningamál fyrir
fólk að flytjast úr sinni heima-
byggð. Ég bendi á, að ef einhver
ríkisstofnun er lögð niður, þá glat-
ast þar ef til vill 100 störf. Starfs-
mennirnir þurfa jafnvel að fara í
annað sveitarfélag eftir atvinnu."
Trausti sagði að þær eignir, sem
væru í litlum sjávarþorpum, þyrftu
ekki að ónýtast, þó fólkið flytti
burt og benti á að Flatey á Breiða-
fírði væri til dæmis sumarbyggð.
„Flutningur fólks á milli byggða-
laga gæti þýtt gífurlegan sparnað
fyrir ríkið. Það fé, sem hefur farið
í ríkisstyrki til Grímseyjarfeijunn-
ar og til olíukyndingar þar, mætti
nota til að hjálpa íbúunum að
flytja. Það blasir við, að mörg sjáv-
arþorpa munu leggjast í eyði. Það
væri því skynsamlegt að hætta að
veita fé til þeirra, hætta til dæmis
að byggja upp höfnina og önnur
opinber mannvirki, og láta féð
frekar greiða fyrir flutningunum.
Þá má benda á þann gífurlega
kostnað, sem fylgir vatnsöflun, til
dæmis þegar leggja þarf vatns-
leiðslur út í eyjar.“
Trausti benti á, að bændastéttin
hafí þegar samþykkt tillögur í
svipuðum dúr, því bændur fengju
greitt fyrir að hætta fjárbúskap.
„Það er alltaf talað um að það séu
of mörg fískiskip og of margar
vinnslustöðvar, en það gleymist
að það eru of mörg sjávarpláss.
Svo býsnast menn yfír að Flugstöð
Leifs Eiríkssonar standi ekki und-
ir sér, þrátt fyrir að hátt í milljón
manns fari um hana á ári hveiju.
Er þá nokkur von til þess að flug-
vellir, til dæmis á Sauðárkróki,
Blönduósi, Stykkishólmi og víðar
standi undir sér?“ spurði Trausti
Valsson, skipulagsfræðingur.
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
Carsten Besse, svæðisstjóri Levi’s á Norðurlöndum, Patricia Aa-
greny, framkvæmdasljóri Levi’s verslana í Danmörku og Viðar
Tómasson, verslunarstjóri Levi’s verslunarinnar á Laugavegi.
Misskilningrir að Hagkaup
sé Hrói höttur neytenda
- segir svæðisstjóri Levi’s á Norðurlöndum
Snæfellsnes
Umferðaróhapp í hálku
Borg í Miklaholtshreppi.
Umferðaróhapp varð í fyrri-
nótt í Eyjahreppi á Snæfellsnesi
er bílstjóri stórs flutningabíls
missti sijórn á honum í hálku
og ók á vegavinnuvél.
Nýlega var búið að setja nýtt
ræsi í veginn og varð að beygja
út á hliðarbraut, sem sett var þar
vegna umferðar. Skurðgrafa og
fleiri tæki voru notuð við verkið.
Vegfarendum til glöggvunar voru
sett upp viðvörunarmerki á lögleg-
an hátt. Stór flutningabíll var á
vesturleið, sennilega á töluverðri
ferð. Vegna ísingar á vegi lenti
bíllinn á skurðgröfu og skemmdist
hann mikið, en bílstjórinn slapp
án meiðsla. Draga varð bílinn burt,
því að hann er óökufær.
Páll
„ÞAÐ er auðvitað mikill mis-
skilningur að Hagkaup sé ein-
hver Hrói höttur í þessu máli
og beijist í þágu neytenda. Þeir
Hagkaupsmenn eru menn með
viðskiptavit og þeir eru auðvit-
að að se\ja Levi’s gallabuxur til
að hagnast á því. Verðið á
ósviknum Levi’s buxum hjá
þeim gæti vel verið eitthvað
lægra en í Levi’s búðinni, enda
er mun ódýrara að bjóða aðeins
eina gerð en mikið úrval,“ sagði
Carsten Besse, svæðisstjóri Le-
vi’s á Norðurlöndum, í samtali
við Morgunblaðið í gær.
Besse sagði að heimsókn hans
hingað til lands hefði verið ákveð-
in fyrir tveimur mánuðum og stæði
ekki í sambandi við lögbann það,
sem Levi’s búðin hefur fengið sett
á sölu slíkra gallabuxna í Hag-
kaup. „Við erum þess fullvissir,
að buxurnar, sem Hagkaup var
að selja, voru falsaðar," sagði
hann. „Við hefðum ekki farið fram
á lögbannið ella, en ég vil ekki tjá
mig frekar um það fyrr en niður-
staða dómstóla liggur fyrir.“
Carsten Besse sagði aðspurður,
að verð á Levi’s gallabuxum hér
á landi væri ekki óeðlilega hátt.
„Tollar og önnur gjöld eru há á
Norðurlöndum og verð á Levi’s
buxum hér á landi er n\jög svipað
og á hinum Norðurlöndunum,"
sagði hann. „í raun ætti verðið
að vera hærra hér, vegna hærri
gjalda. Ástæða þess, að Hagkaup
kveðst geta boðið upp á Levi’s
buxur á lægra verði, er ekki flók-
in. Það er auðvitað ódýrara að
bjóða upp á eina gerð buxnanna,
til dæmis 501-gerðina, í einum lit,
einni sídd og í takmörkuðum fjölda
stærða. Meira úrval, eins og í
Levi’s búðinni, þýðir einfaldlega
aukinn kostnað. Hérna erum við
með margar gerðir, í fyölda lita
og seljum einnig boli, jakka, belti,
sokka og þannig má lengi telja.“
Besse sagði að á hinum Norður-
löndunum hefði Levi’s einnig þurft
að beijast við verslanir, sem hefðu
selt falsaðar Levi’s buxur. „Þessar
buxur koma víða að, til dæmis frá
Kína og Ítalíu og oft er mjög erf-
itt að greina á milli þeirra og ósvik-
inna Levi’s."
Þurrleiga/tímaleiga
Sami munur og á
leigubíl og bílaleigubíl
Doktorspróf í félagsfræði
HELGI Gunnlaugsson varði
doktorsritgerð sína við Misso-
uri-háskóla í Columbia,
Bandaríkjunum, í ágúst sl.
Ritgerðin ber heitið „The Soc-
ial Reality of Law Violation
in Iceland: Punishment in a
Land with Little Crime“. Um-
sjónarkennari með verkinu
var dr. John F. Galliher, pró-
fessor í félagsfræði laga og
andmælendur voru fjórir pró-
fessorar við Missouri háskóla.
Vörnin var opin og fór fram
í fundarsal félagsfræðideild-
arinnar.
Viðfangsefni ritgerðarinnar
felst í fræðilegri greiningu á
kenningum og rannsóknum í fé-
lags- og afbrotafræði er snerta
hlutlæg og huglæg viðmið í ólík-
um löndum til skilnings á eðli
og umfangi afbrota í samfélag-
inu. Stuðst er við margvíslegar
heimildir og aðferðir s.s. grein-
ingu á opinberum gögnum, at-
huganir á viðhorfum almenn-
ings, viðtöl, fjölmiðlagreiningu
og þingumræður. Ein af nið-
urstöðum ritgerðarinnar er að
jafnvel þó skráðum afbrotum
hafí fjölgað mikið á íslandi á
undanfömum árum í kjölfar
breyttra þjóðfélagshátta og örrar
þéttbýlisþróunar teljist ísland
eigi að síður enn til þeirra landa
á með'al iðnvæddra þjóða þar sem
alvarleg afbrot eru hlutfallslega
fátíð. Hins vegar eru færð rök
fyrir því að ef tekju- og eignam-
unur muni aukast á íslandi í
framtíðinni að þá megi jafnframt
búast við að afbrot verði bæði
umfangsmeiri og alvarlegri.
Helgi fæddist árið 1957 og
lauk stúdentsprófi frá Mennta-
skólanum við Tjörnina árið 1977.
Hann lauk BA-prófi í félags-
fræði frá HÍ árið 1982, MA-
prófi frá Missouri-háskóla árið
1985 og prófí í uppeldisfræðum
til kennsluréttinda fyrr á þessu
ári. Helgi er sonur Gunnlaugs
Pálssonar, arkitekts, sem lést
fyrir nokkmm ámm og Áslaugar
Zoega. Hann er giftur Kristínu
H. Ólafsdóttur, myndmennta-
Dr. Helgi Gunnlaugsson
kennara og eiga þau einn ungan
son. Helgi starfar við Háskóla
íslands og Menntaskólanum í
Reykjavík.
(Fréttatilkynning)
MUNURINN á þurrleigu skipa
og tímaleigu er hliðstæður mun-
inum á því að leigja sér bíla-
leigubíl og taka leigubíl, segir
Þorkell Sigurlaugsson fram-
kvæmdastjóri hjá Eimskip þeg-
ar hann var spurður um þetta
atriði.
í fréttum um skipakaup og leigu
skipafélaganna koma oft fyrir orð-
in þurrleigusamningur og tímale-
iga. Þorkell sagði misjafnt hvað
hentaði fyrirtækjunum á hveijum
tíma.
Hann sagði að skip væri tekið
á tímaleigu þegar þörf væri fyrir
skip í stuttan tíma, ekki síst þegar
um væri að ræða óviss verkefni.
Því mætti líkja við að taka leigu-
bíl. Eigandi skipsins bæri að öllu
leyti ábyrgð á rekstri skipsins.
Hann réði áhöfn og borgaði allan
kostnað en tæki að sér að flytja
vörur þangað sem skipafélagið
mælti fyrir um og tæki ákveðið
verð fyrir þjónustuna.
Einskip hefur oft tekið skip á
þurrleigu. Þorkell sagði að líkja
mætti henni við að taka bílaleigu-
bíl á leigu. Skipafélagið bæri þá
ábyrgð á rekstrinum, réði áhöfn,
keypti eldsneyti og annaðist við-
hald. Það greiddi síðan þóknun til
eigandans sem ætlað væri að
standa undir fjárfestingarkostnaði
og umsýslu eigandans. Hagkvæm-
ara gæti verið að taka skip á þurr-
leigusamningi en að kaupa skip
því þægilegra væri að laga skipa-
kostinn að þörfum hvers tíma með
því móti. Hægt væri að fá stærri^
skip eða minni eftir þörfum. Hins
vegar væru oft kvaðir á nýjum
skipum um að ekki mætti leigja
þau með þurrleigusamningi á með-
an útgerðin væri að greiða upp lán
sem hún hefði fengið með niður-
greiddum vöxtum. Oft stæði þetta
í átta ár og nefndi hann þýska
skipið Bakkafoss sem dæmi um
þetta.
Eimskip hefurverið með Bakka:
foss í þjónustu sinni í fímm ár. í
upphafí var skipið leigt á tímaleigu
með erlendri áhöfn til siglinga á
Norðurlandahafnir og hét þá Heli-
os. í mars 1988 var gerður þurr-
leigusamningur við eigendur þess.^
Var þá íslensk áhöfn sett á skipib
og nafni þess breytt í Bakkafoss.
Eftir að sett var á stofn alþjóðleg
þýsk skipaskráning árið 1990
gerðu þýsk stjórnvöld kröfu um
að skipið sigldi undir þýskum fána,
þar sem hluti byggingarkostnaðar
hafði verið niðurgreiddur af stjórn-
völdum. Vegna þessa varð Eim-
skip að skila skipinu úr þurrleigu
en leigði áfram á tímaleigu. Áfram
voru þó sex íslendingar í áhöfn
þess að sérstakri ósk Eimskips.
Kvaðir þýskra stjórnvalda um
skráningu í Þýskalandi féllu niður .
5. október sl. Þá hófust samningar
um þurrleigu skipsins á ný og nú
hefur Eimskip aftur tekið við
rekstrinum og ráðið alíslenska
áhöfn. Þrátt fyrir þessar tíðu
breytingar á rekstrarfyrirkomu-
lagi hefur skipið siglt á sömu leið-
um öll þessi ár. 'r'