Morgunblaðið - 29.04.1993, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 29. APRÍL 1993
Hvernig skal bæta
fyrir líkamstión?
eftir Jón Erling
Þorláksson
Frumvarp til skaðabótalaga liggur
fyrir Alþingi. í því eru reglur um
hvemig ákveða skuli bætur fyrir
varanlegt líkamstjón.
Frumvarpið hefur bæði kosti og
galla. Hér verður aðeins rætt um
eitt mikilvæg atriði þess: Eiga bætur
að vera staðlaðar eða einstaklings-
bundnar?
Bætur skiptast í tvo hluta, miska-
bætur (áverkabætur) og örorkubæt-
ur (bætur fyrir tekjutap).
Áverkabætur
Áverkabætur fara eftir læknis-
fræðilegu mati áverkans. Sem mæli-
kvarði er notuð tafla um áverkamat.
Hún hefur stig frá 0 og upp í 100.
Samkvæmt töflunni er missir vísif-
ingurs 10 stiga áverki, svo dæmi sé
tekið, en alblinda 100 stig. Varanleg-
ur áverki er metinn þegar lækninga-
tilraunum er lokið og ekki von á frek-
ari bata.
Bætur eru í beinu hlutfalli við
áverkastig, hæst 4.000.000 króna
fyrir 100 stiga áverka (allt að
6.000.000 ef sérstaklega stendur á).
10 stiga áverki bætist með 400.000
krónum. Engar bætur greiðast ef
áverki er minni en 5 stig. Bætur
lækka um helming á aldrinum frá
60 til 69 ára.
Áverkabætur eru hinar sömu hver
sem á í hlut, nema aldur valdi mun.
Þær eru staðalbætur.
Bætur fyrir tekjutap
Börn og aðrír sem hafa litlar eða
engar tekjur af vinnu.
Jón Erlingur Þorláksson
„Þess vegna tel ég að
ekki eigi að skipta tjón-
þolum í tvo hópa heldur
láta sömu staðalregl-
una gilda um alla.“
Þama er um að ræða nálægt helm-
ing allra sem slasast. Unglingar eru
fjölmennir í hópi slasaðra.
Bætur fyrir tekjutap hjá tekjulaus-
um eru einnig staðalbætur skv. frum-
varpinu, þ.e. eins fyrir alla miðað við
sama áverka. Þær fara lækkandi
með aldri frá og með 26 ára og hverfa
alveg við 70 ára aldur. Engar tekju-
bætur greiðist ef áverki er metinn
Jakkaföt verð áður 17.500,-
Jakkaföt verð nú 9.900,-
Jakki + skyrta + bindi verð áður 16.500,-
Jakki + skyrta + bindi verð nú 9.900,-
Bolir verð áður 2.900,-
Bolir verð nú 1.500,-
EIÐISTORGI og KRINGLUNNI
minni en 15 stig. 15 stiga áverki
bætist með 780.000 krónum. Eftir
það fara bætur stighækkandi með
áverastigi og komast upp í
16.000.000 krónur þegar áverki er
100 stig.
Myndritið sýnir hvernig áverka-
bætur, tekjubætur og heildarbætur
breytast með áverkastigi. Miðað við
einstakling sem er 25 ára eða yngri
svo að lækkunar bóta vegna aldurs
gætir ekki.
Ekki er það sjálfgefið að bætur
til þessa fólks séu staðlaðar. Hópur-
inn er ekki samstæður. Þarna eru
t.d. börn og óráðnir unglingar, hús-
mæður, háskólastúdentar, skáld.
Rök frumvarpsins fyrir því að nota
hér staðalbætur eru þau að menn séu
ekki sammála um hvernig ákvarða
megi einstaklingsbundnar bætur.
Tekjutap af völdum slyss er
strangt til tekið mismunur tveggja
stærða. Annars vegar eru ævitekjur
viðkomandi af vinnu, ef hann hefði
ekki orðið fyrir slysinu, og hins veg-
ar tekjurnar eins og þær verða eftir
slysið. Vandinn er að báðar stærðirn-
ar eru óþekktar.
Bætur fyrir slysatjón hljóta að
grundvallast á forsendum um fram-
tíðina og það líf, sem hinn slasaði
mundi hafa lifað ef hann hefði ekki
orði fyrir slysinu. Síkar forsendur
hljóta að ákvarðast af almennum
sjónarmiðum frekar en einstaklings-
bundnum. Hafa verður í huga að um
langan tíma ér að ræða, jafnvel
40-50 ár. Enginn veit hvað framtíðin
ber í skauti sér að því er snertir tekj-
ur og félagslega aðstöðu, ekki einu
sinni fyrir meðalmanninn, hvað þá
einstakling. Einstaklingsbundnar
bætur hafa þann ókost að uppgjör
dregst á langinn þar til séð er hvern-
ig hinum slasaða farnast eftir að
lækningatilraunum er lokið. En þá
er hætt við að vitneskjan um óupp-
gerðar bætur geti einnig haft áhrif
og orðið til þess að hin slasaði nái
sér seinna á strik í atvinnulífinu. Að
þessu leyti hefur það mikla kosti
bæði frá sjónarmiði samfélagsins og
fyrir hinn slasaða að bótamálið sé
afgreitt fljótt og örugglega.
I frumvarpinu er tekin sú prak-
tíska afstaða að ekki verði reynt að
gera upp á milli manna heldur fái
allir í þessum hópi sömu bætur, ef
þeir hafa orðið fyrir sama áverka.
Það er einföld og eðlileg nálgun að
hinu óþekkta tapi.
Fólk sem hefur tekjur
af vinnu (atvinnufólk)
Um atvinnufólkið, sem er annar
helmingur tjónþola, segir svo í frum-
arpinu:
„Örorka tjónþola reiknast í hundr-
aðshlutum (örorkustigum) ... Bætur
skal meta til ijárhæðar sem nemur
7,5-földum árslaunum tjónþola ...
margfölduð með örorkustigi ... Árs-
laun teljast heildarvinnutekjur tjón-
þola á næstliðnu ári fyrir þann dag
er tjón varð ... Árslaun skulu þó
metin sérstakiega þegar óvenjulegar
aðstæður eru fyrir hendi, t.d. bryt-
ingar á tekjum eða atvinnuhög-
um ... Ekki skal miða við hærri árs-
laun en 4.500.000 kr.“
Þá er í frumvarpinu kveðið á um
skipun örorkunefndar. Hún á að
meta hve mörgum hundraðshlutum
tekna hver einstkalingur tapar af
völdum slyss.
Það er skoðun höfundar þessarar
greinar að ekki sé neitt auðveldara
að meta tjón einstakiings í þessum
hópi af völdum slyss heldur en ein-
staklings í fyrri hópnum. Um er að
ræða mismun tveggja óþekktra
stærða eins og fyrr. Þess vegna tel
ég að ekki eigi að skipta tjónþolum
í tvo hópa heldur láta sömu staðal-
regluna gilda um alla.
Tekjur næsta árs á undan eru lé-
legur mælikvarði á tap manns af
völdum slyss. Hafa verður í huga að
langflest slys eru þannig að fólk
getur unnið áfram, oft við sama starf
og áður. Tap felst þá e.t.v. í minni
yfirvinnu, skertum tækifærum til
frama í starfi, minni.getu til heimilis-
starfa, að viðhaldi húss og bíls
o.s.frv. Færa má viss rök fyrir því
að slys komi hlutfallslega verr við
þá sem lægri hafa tekjurnar.
Hátt launaðar stöður eru stundum
fallvaltar, þess vegna m.a. eru þær
hátt launaðar. Forstjórar fyrirtækja
missa iðulega starf sitt vegna þess
að fyrirtækin verða gjaldþrota. Líkt
gildir um bæjarstjóra og aðra þá sem
kosnir eru eða ráðnir pólitískri ráðn-
ingu. Þess vegna er hæpið að slá því
föstu að miða skuli við tekjur næsta
árs fyrir slys. í launakerfum eru
gjarnan aldurshækkanir. Ef ungur
maður verður fyrir slysi og hefur
unnið eitt ár fær hann bætur í hlut-
falli við lág laun sem hann hefur
haft fyrsta árið. Annar maður eldri
í starfí mundi fá hærri bætur við
sömu kringumstæður.
Bóndi sem verður fyrir slæmum
hálsáverka getur tekið það ráð að
bregða búi og flytja í þéttbýlið. Þar
fær hann (vonandi) vinnu. Laun þar
eru oft hærri en tekjur af búskapn-
um. Fær þessi bóndi engar bætur
fyrir tekjutap? Reyndar er óvíst að
hann hafi ráðið við sig hvort hann
hættir búskap þegar tjónið er gert
upp. Hvernig ætla menn þá að meta
tap hans?
Þegar tjónþolum er skipt í flokka
með ólíkum bótareglum kemur upp
misræmi milli flokkanna. Hugsum
okkur tvær 25 ára konur sem báðar
verða fyrir algerri örorku. Önnur er
húsmóðir en hin útivinnandi með
I. 000.000 kr. kaup á ári. Húsmóðir-
in fær í bætur kr. 4.000.000 +
16.000.000, samtals 20.000.000
króna. Hin konan fær 4.000.000 +
7.500.000 (7,5-faldar árstekjur), alls
II. 500.000 króna. — Staðalbæturnar
virðast vera í hærra lagi. En ekki
er unnt að komast hjá ósamræmi af
þessu tagi nema steypa flokkunum
saman.
Lokaorð
Meðferð mála verður einfaldari ef
allir tjónþolar eru í einum flokki.
Tjón er unnt að gera upp jafnskjótt
og áverkamat liggur fyrir og vafatil-
vik á mörkum flokka hverfa.
Þótt bætur séu staðlaðar er ekki
þar með sagt að engin frávik megi
heimila. Þannig getur staðið á að
mönnum þyki augljóst að hinn slas-
aði verði fyrir meira tjóni en algengt
er af sama áverka. Þar má nefna
fólk sem hefur aflað sér mikillar sér-
hæfíngar á þröngu sviði og verður
að gefa það á bátinn. Þess vegna
þarf að vera í lögum ákvæði á þá
leið að heimilt sé að víkja frá staðal-
bótum ef sannað er að tjónþoli hafi
orðið fyrir meira tjóni (eða minna)
en almennt gerist.
Höfundur er tryggingafræðingur.
SS-húsin verða rifin
- segir borgarstjóri og telur þau ekki hafa varðveizlugildi
MARKÚS Örn Antonsson borgarstjóri segir að ákveðið hafi verið fyrir
löngu að hús Sláturfélags Suðurlands við Skúlagötu verði rifin. And-
mæli Árbæjarsafns við niðurrifi breyti engu þar um. Lóðin Skúlagata
20 hefur þegar verið seld og á að reisa þar fjölbýlishús með 80 ibúðum.
„Þegar deiliskipulagið af Skúla-
götusvæðinu var samþykkt á sínum
tíma var gengið út frá að þessi hús
yrðu rifin og nýbyggingar kæmu þar
í staðinn," sagði borgarstjóri í sam-
tali við Morgunblaðið. Hann sagðist
gera ráð fyrir að eldra fólk myndi
einkum flytja í fjölbýlishúsið, sem
myndi rísa á lóðinni, og nýta sér þá
þjónustu, sem byggð hefði verið upp
í íbúðarhúsum fyrir aldraða við Lind-
argötu og Vitatorg.
Umhverfismálaráð hefur ákveðið
að fela „þriggjamannanefnd", sem
skipuð er borgarminjaverði, borgar-
verkfræðingi og forstöðumanni
Borgarskipulags, að skoða mögu-
leika á varðveizlu SS-húsanna.
Markús Öm sagði að það ferli hefði
verið ákveðið á síðari stigum. „Það
verður ekki snúið aftur með þessar
ákvarðanir,“ sagði hann. Hann sagð-
1 HARGREIÐSLUSTOFA,
ÁRMÚLA 17A - SÍMI 32790
20% afsláttur
af hettustrípum til 15. maí
Hárgreiðslumeistari:
Gerður Þórisdóttir.
Verið velkomin!
ist ekki búast við öðru en að þriggja-
mannanefndin kæmist að þeirri nið-
urstöðu að rífa ætti húsin, vegna
forsögu málsins, en byggingarnefnd
Reykjavíkur ætti lokaorðið um niður-
rifsleyfi. Færi svo að lagzt yrði gegn
því, yrðu borgarráð og borgarstjórn
að taka endanlega ákvörðun.
Ekkert varðveizlugildi
Aðspurður hvort ekki gæti verið
að sjónarmið varðandi verndun húsa
hefðu breytzt frá því að Skúlagötu-
skipulagið var samþykkt og varð-
veizla SS-húsanna gæti komið til
greina í því ljósi, sagðist borgarstjóri
telja að svo væri ekki. „Ef menn líta
á þessi hús frá Lindargötunni eða
úr háhýsunum við hliðina, má sjá
að þetta hefur verið byggt stig af
stigi og er óskipuleg húsaþyrping.
Menn kannast vel við þá hlið, sem
snýr út að Skúlagötunni, vegna hins
ákveðna svipmóts, sem stóri glugg-
inn á norðurhlið hússins gefur um-
hverfinu. Að öðru leyti sé ég ekkert
varðveizlugildi í þessúm húsum,“
sagði Markús Örn. Hann sagði að
hugmyndir um tækniminjasafn væru
ekki á döfínni og aðrar tillögur um
framkvæmdir á vegum borgarinnar
ofar á forgangslista.