Morgunblaðið - 01.05.1993, Side 27

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 1. MAÍ1993
Nigel Short með konu sinni og dóttur. Mjög margir telja að þróun
mála hafi orðið honum mjög óhagstæð.
FIDE að lágmarksboð í HM-einvígi
skyldu vera ein milljón svissneskra
franka, eða jafnvirði 43ja milljóna
ísl. króna.
í október 1991 kom fram tilboð
frá Rabat í Marokkó upp á 240
milljónir ísl. króna í einvígið 1993
og eilítið lægra boð frá bandarísk-
um aðilum. Kasparov vildi heyja
einvígið vestanhafs og iýsti því
strax yfir að hann mundi ekki tefla
í Marokkó. Hann gætti þess hins
vegar ekki að bandaríska „tilboðið"
var alls ekki bindandi, heldur aðeins
viljayfirlýsing, öfugt við ríkistryggt
boð Marokkó. Ekkert varð svo úr
einvígishaldi vestahafs og í haust
lýstu þeir Timman og Short ábyrgð
á hendur Kasparov út af þeim vand-
ræðum sem FIDE var komið í með
einvígishaldið. Þegar svo ný tilboð
voru opnuð í janúar var það hæsta
frá Manchester. kr. 110 milljónir.
Þar af átti u.þ.b. 30% að renna til
FIDE og stórmeistarasambandsins.
Með því að segja skilið við FIDE
hafa þeir Kasparov og Short náð
að finna nýja aðila sem hafa boðið
160 milljónir, þar af ætla þeir félag-
ar að afhenda 10% til hinna nýstofn-
uðu atvinnumannasamtaka sinna.
v
Short kom öllu af stað
Það var Nigel Short sem fok-
reiddist við Alþjóðaskáksambandið
eftir að hann frétti að það hefði
ákveðið að halda einvígið í Man-
chester án þess að ráðfæra sig við
hann. Skylt er samkvæmt lögum
FIDE að hafa samband við kepp-
endurna fyrir val á einvígisstað,
en embættismenn hjá FIDÉ hafa
nú reynt að útskýra hvers vegna
ekki var talað við Short, heldur
aðeins Kasparov.
Frestur FIDE til að bjóða í ein-
vígið rann út 22. febrúar 1993.
Aðeins bárust tvö tilboð, með gild-
um bankaábyrgðum, annað var frá
Manehester, en hitt miklu lægra
frá Spáni. Þann dag og þann næsta
var ekki hægt að ná í Short í síma
því hann var á ferðalagi milli Can-
nes í Frakklandi og Aþenu. Að
sögn FIDE hafði Short sagst munu
hafa samband sjálfur vegna þessa.
Það gerði hann ekki og eftir ítrek-
aðar tilraunir til að fínna hann var
gripið til þess ráðs að hafa sam-
band við bandaríska stórmeistar-
ann Lubosh Kavalek, fulltrúa og
aðstoðarmann Shorts. Kavalek gaf
það svar 23. febrúar að tilboð
Manchester væri það eina sem
hægt væri að fallast á. En Short
taldi sig órétti beittan og upphó-
fust óvæntar samningaviðræður á
milli hans og Kasparovs.
Nigel Short í slæmum
félagsskap?
í nýlegri ritstjórnargrein í út-
breiddu skáktímariti sem gefíð er
út í Sviss, „Die Schachwoche", er
því haldið fram að Short hafi leikið
mesta afleik lífs síns með því að
segja skilið við FIDE. Því miður
er margt sem rökstyður þessa
skoðun. Nefna má nokkur atriði:
Fari svo að Short tapi fyrir Kasp-
arov eins og flestir spá á hann
tæplega afturkvæmt inn í næstu
áskorendakeppni FIDE á árinu
1994.
Ef ekki væri fyrir þrákelkni
Kasparovs væri Short nú að und-
irbúa sig fyrir HM-einvígi í Mar-
okkó í haust með 240 milljóna
króna verðlaunasjóði. Kasparov
vildi semja við aðila í Bandaríkjun-
um og Kanada, en gætti ekki að
því að fá hjá þeim fullnægjandi
tryggingar. Short hefur nú snúið
bökum saman við mann sem olli
honum stórkostlegu fjárhagslegu
tjóni með aulahætti í viðskiptum.
Short var forseti stórmeistara-
sambandsins sem nú verður senn
lagt niður og virtur fyrir sjálfstæð-
ar skoðanir sínar. Vitað var um
andúð hans á einræðistilburðum
Kasparovs og í heimalandi sínu
hafði hann sérlega litlar mætur á
Raymond Keene. Nú hefur hann
íjarlægst fyrrum vopnabræður og
kollega sína í stórmeistarastétt en
á allt sitt undir þeim Kasparov og
Keene.
Munurinn á stöðu Kasparovs og
Shorts er sá að hinn fyrrnefndi er
viðurkenndur sem langsterkasti
skákmaður heims. Short sækir
umboð sitt hins vegar aðeins til
áskorendakeppni Alþjóðaskáksam-
bandsins. Tapi hann einvíginu er
hætt við því að hans verði einungis
getið í framtíðinni sem mannsins
sem eyðilagði HM-keppni FIDE.
Þessar deilur virðast hafa lagst
nokkuð þungt á Short miðað við
afar slaka taflmennsku hans á at-
skákmótinu í Mónakó um daginn.
Það gæti farið svo að þær rýri enn
möguleika hans í einvíginu við
Kasparov. En fari svo að Short sigri
— hvar stendur hann þá? Hann
verður ekki viðurkenndur sem
heimsmeistari — Kasparov og aðrir
stórmeistarar gætu talað um
heppni eða tilviljun og þetta sanni
ekki neitt og bent á alþjóðlega
stigalistann í staðinn.
Að loknum tveimur einvigjum í
haust kemur líklega upp sú staða
að Short hafí græðst nokkrar millj-
ónir króna á þessu brambolti sínu,
en spillt hins vegar mjög fyrir fram-
tíðarmöguleikum sínum. Það verða
hins vegar þeir Karpov og Timman
sem hagnast og fá óvænt tækifæri
upp í hendumar
Varanlegur klofningur?
Skákheimurinn er ekki ýkja stór
og það hefur vakið furðu margra
að þótt fremstu skákmenn heims
úthúði hver öðrum opinberlega þá
halda þeir sæmilegu samkomulagi
sín á milli og ástandið verður lík-
lega seint svo slæmt að þeir geti
ekki sest niður og rætt málin. Það
er líklegt að eftir einvígin tvö næsta
haust geti Kasparov vel hugsað sér
að mæta „FIDE-heims
meistaranum" eða þá þriðja skák-
manninum sem gerir kröfu til
heimsmeistaratitilsins — Bobby
Fischer. Það mun öragglega ekki
standa á Kasparov ef verðlauna-
sjóðurinn verður nægilega hár.
27
Nýja óperuhúsið í Gautaborg.
Nýtt óperuhús
í Gautaborg
eftir Garðar Cortes
Gautaborg fær að ári nýtt ópera-
hús. Konunglega óperan í Stokk-
hólmi var tilbúin til notkunar 1898,
eða fyrir tæpum 100 árum. Af þess-
um tæpum 100 áram hafa Gauta-
borgarbúar eytt 50 áram í að gera
áætlanir, láta sig dreyma um, rífast
um, taka ákvarðanir um hvort ætti
að byggja nýtt óperahús. Óeining,
þvælingur og ragl í ákvörðunartöku
hefur sífellt gert drauminn um nýtt
óperahús að martröð.
Árið 1858, eða fyrir 135 áram,
var Stóra Teatem vígt. Arkitekt var
Carl Malmberg. Það er nú eitt af
elstu leikhúsum Svíþjóðar sem enn
er í notkun. „Stóran" eins og það
er kallað er eftirlíking af óperanni
í Dresden, en hún eyðilagðist í
seinni heimsstyrjöld. Dresden-
óperan var endurbyggð og vígð
1985. Hún er í dag segull á ferða-
menn og óperagesti bæði fyrir feg-
urð og frábæran hljómburð. „Stór-
an“ var byggð svo njóta mætti
gestaleikja frá Stokkhólmi og ná-
lægum óperahúsum Skandinavíu
og Evrópu. Það var fyrst 1920 að
„Stóran" fékk fastan kjama lista-
manna sem lifa af Iist sinni. Löng
og erfíð ganga hefur fylgt Stóra
Teatem gegnum tíðina, sett sitt
mark á starfsemina og gert hana
að þeirri ópera sem hún er í dag.
Byggingin sjálf hefur gengið í
gegnum ýmsar endurbætur á tíma-
bilinu og er í mjög góðu ástandi.
Hún var friðuð 1973.
Nýja Gautaborgaróperan er
byggð með annað og meira í huga
en flutning ópera. Óperettur, söng-
leikir og ballett hafa átt hvað
drýgstan þátt í vinsældum Stóra
Teatems í gegnum tíðina. Þess
vegna þurfti að taka tillit til allra
þessara þátt við hönnun nýju óper-
unnar.
Karl Fritiofsson var falið af rík-
inu til að afla íjár fyrir nýja ópera
í gamla Ullevi en varð að gefast
upp er hans eigið bæjarfélag neit-
aði honum um styrk og felldi tillögu
hans á borgarráðsfundi með einu
atkvæði. Þetta varð til þess að
Kullenberg boðaði til blaðamanna-
fundar og sagðist geta byggt nýtt
óperuhús við höfnina, þar sem kall-
ast „Pakkhúskajen", fyrir litlar 500
milljónir.
Á sama tíma tilkynntu Skanska
og SLAB að þau vildu byggja ieik-
hús á Drottningartorginu í gamla
pósthúsinu og margir lögðu fram
allskonar tillögur um staðarval,
kostnað og gerð húss, eins og geng-
ur og gerist.
Þeir áköfustu, þ.e. Kullenberg,
Skanska og SIAB, fengu að ráða
ferðinni, stofnuðu samtök um málið
og staðurinn sem varð fyrir valinu
var við höfnina. Byggingaráætlun
var gerð. Arkitektar hússins vora
ráðnir Lund og Valentin ark. AB.
Fjárhagsáætlun hljóðar uppá 558
milljónir. Byggingin sjálf mun kosta
360,5 milljónir, en leikhústæki,
ísetning og flutningur úr gömlu
húsi 195,5 milljónir. Hafíst vai;
handa við að safaa fé.
Áhrifamenn og fyrirtæki, svo
sem Volvo, SKF og bankamir, vora
í fararbroddi fyrirtækja og einstak-
linga í söfnuninni. Það má segja
að fjölmiðlar allir hafí gert útslagið
með hvemig fór, því umfjöllun
þeirra og auglýsingar vora ómetan-
legt framlag. Um 400 fyrirtæki
lögðu 117 milljónir í sjóð, en ein-
staklingar 3 milljónir, samanlagt
120 milljónir. Ríkið lagði 120 millj-
ónir á móti, krónu fyrir krónu.
Haustið 1989 var byijað að
hanna húsið og í janúar 1991 var
byggingarsamningur undirritaður
og í júní sama ár var fyrsta skófl-
ustungan tekin. í janúar í ár var
byggingin fokheld og vorið 1994
er gert ráð fyrir að byggingarvinnu
verði lokið og hægt verði að byija
að flytja inn í áföngum vorið 1994.
Vígsla nýja óperahússins er síðan
áætluð haustið 1994. Við hönnun
hússins er einfaldleikinn hafður í
fyrirrúmi og hugsað eingöngu um
notagildi þess. Fyrir gesti er stórt
anddyri umlukið glerskála og þar
verður miðasala, þjónusta og veit-
ingahús.
Áhorfendasvæðið er fyrir 1.250
gesti, en það má stækka um 150
sæti með því að minnka hljómsveit-
argryfju. Óll gerð salarin.s sem er
átthymdur og skeifulaga upp á
gamla mátann, var látin stjómast
af hljómburði. Sviðin, 20x25 metra
aðalsvið með jafnstóram hliðarsvið-
um og öðra fyrir aftan, era hönnuð
þannig að hægt er að flytja þau
fram og til baka og fíra niður á
næstu hæð þar sem er geymslu-
rými. Sviðið bak við aðalsviðið er
einnig hringsvið. Hægt verður að
sýna allar óperar, hversu krefjandi
sem þær era. 60 rár era í 24 m
turni fyrir hangandi leikmyndir.
Heildarlýsing er 2 megavött: 1.000
ljóskastarar og 800 tölvustýrðar
ljósaeiningar era til staðar. Full-
komið hljómflutningskerfi verður í
húsinu og hljóðver til hljóðupptöku.
Þá er að fínna fímmta sviðið, sem
kallast tilraunasvið, án fastsettra
tækja, þar sem hægt er að breyta
uppröðun sæta og leiksviðs. Áhorf-
endafjöldi getur verið 150 til 200
manns. í húsinu er að finna járn-
smiðju, trésmíðaverkstæði, málara-
sal og samsetningarsal næst svið-
inu. Búningar, hárgreiðsla, smink
og annað sem tilheyrir sýningum
Garðar Cortes
„Þegar flutt verður í
nýtt hús verður sagt
upp átta leigustöðum
víðs vegar um Gauta-
borg og er engin eftir-
sjá að þeim. Eina eftir-
sjáin verður að gamla,
góða húsinu, sem eng-
inn veit enn hvað verð-
ur um. En hver er sú
eftirsjá á móti eftir-
væntingunni að flytja
inn í nýtt og stærra
hús?“
er í seilingarfjarlægð frá sviði og
æfingasviði.
Æfíngasalir og herbergi eru ótal-
mörg. Einn stór æfingasalur og
tveir minni. Tveir stórir æfingasalir
era fyrir ballett. Æfingaaðstaða
fyrir hljómsveit tekur tvær hæðir
og þar er einnig hljóðver til upp-
töku, slagverksmenn fá sinn ein-
angraða sal og aðrir hljómsveitar-
menn aðstöðu til einkaæfinga. Kór-
inn hefur sinn æfingasal. Æfinga-
stjórar hafa afmarkað svæði, ótal
herbergi era fyrir söngvara og veit-
ir ekki af.
Þannig hefir verið hugsað fyrir
öllu í nýju óperuhúsi, meira að segja
skriffinnamir fá eina hæð fyrir sig.
Þá má ekki gleyma ótal fundarher-
bergjum af mismunandi stærð, því
fundir og aftur fundir eru óijúfan-
legur hluti af sænsku vinnukerfi.
Þegar flutt verður í nýtt hús
verður sagt upp átta leigustöðum
víðs vegar um Gautaborg og er
engin eftirsjá að þeim. Eina eftirsjá-
in verðuru að gamla, góða húsinu,
sem enginn veit enn hvað verður
um.
En hver er sú eftirsjá á móti eftir-
væntingunni að flytja inn í nýtt og
stærra hús?
Höfundur er óperustjóri í
Gautaborg.